Cumhuriyetin 100. Yılında Sürdürülebilir Su Kullanımında Yeşil Alan Tasarım ve Yönetiminin Etkinliğinin Araştırılması: Ankara Dikmen Vadisi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: Türkiye Cumhuriyetinin 100. Yılı Özel Sayısı | Special Issue for the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye, 115 - 130, 29.10.2023

Yüksel Ünlükaplan , Betül Tiğiz

https://doi.org/10.35674/kent.1315094

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, Ankara İli Çankaya bölgesinde yer alan ve geniş ölçekli yeşil alana sahip park niteliğinde olan Dikmen Vadi etaplarındaki yeşil alanlarda ihtiyaç duyulan sulama suyu ve kullanılan şebeke suyu miktarının ve Dikmen Deresi Havzasından yağmur hasadı ile elde edilecek potansiyel su miktarının hesaplamalarının yapılmasıyla birlikte yeşil alanların tasarlanması ve yönetiminde suyun etkin kullanımına yönelik önerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla Dikmen Deresi Havzasından yağmur suyu hasadı ile geçirimsiz yüzeylerden 1.542.220 m3 potansiyel su miktarı toplanabileceği hesaplanmıştır. Vadi etaplarındaki bitkisel ve yapısal mevcut durum irdelendiğinde ise, vadi etaplarının sezonluk yeşil alan su ihtiyacının 414.180 m3, şebekeden temin edilen suyun 543.268 m3 ve sulama suyu maliyetinin 2021 yılı birim fiyatı dikkate alınarak hesaplandığında yaklaşık 2.000.000 TL olduğu hesaplanmıştır. Çalışmada Dikmen Deresi Havzası genelindeki yeşil alanların sezon boyunca ihtiyaç duyduğu sulama suyunun sadece % 16’sının, Havza genelinden yağmur hasadı ile toplanacak potansiyel su ile sağlanabileceği saptanmıştır. Diğer bir ifade ile vadi etaplarındaki tüm yeşil alanların sezon boyunca ihtiyaç duyduğu sulama suyunun, Dikmen Deresi Havzasından yağmur hasadı ile toplanacak potansiyel suyun sadece % 27’si ile sağlanabileceği, geri kalan kısmı ile de yapılması planlanan IV. ve V. etaplardaki yeşil alanların sulanmasında kullanılacak şekilde planlanmasının suyun sürdürülebilir kullanımı için son derece önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dikmen Deresi Havzasından sadece çatı yüzeylerinden toplanacak su ile seçenekli olarak, günlük 48.172 m2 çim alan, 150.539 m2 yer örtücü ve çiçeklik alan, 30.488 m2 yeşil alan sulanabildiği gibi, III. Vadi etabındaki tüm yeşil alanların da sezonluk su ihtiyacı karşılanabilmektedir. Çalışmada kent ölçeğinde geniş yeşil alana sahip bir parkın sulanmasında suyun sürdürülebilir kullanımı için kurakçıl peyzaj ilkelerini temel alan bir planlama ve proje anlayışının uygulanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Aynı zamanda geçirimsiz yüzeylerden toplanabilecek yağmur hasadı sularının tekrardan kullanılması ve değerlendirilmesi halinde yeşil alan sulamalarında ciddi bir tasarruf sağlanacağı da çalışmada ulaşılan bir diğer önemli sonuçtur.

Anahtar Kelimeler

Yağmur Hasadı, Dikmen Vadisi projeleri, Kurakçıl Peyzaj

Investigation of the Effectiveness of Green Space Design and Management in Sustainable Water Use on the 100th Anniversary of the Republic of Turkey: Ankara Dikmen Valley Case

Öz

In this study, it is aimed to design green areas by calculating the amount of irrigation water needed and the amount of network water used in the green areas of Dikmen Valley stages, which is a park with a large-scale green area in Çankaya region of Ankara, and the potential amount of water to be obtained by rain harvesting from Dikmen Stream Basin. It is aimed to develop suggestions for the effective use of water in its design and management. For this purpose, it has been calculated that 1.542.220 m3 potential water amount can be collected from impermeable surfaces by harvesting rain water from Dikmen Stream Basin. When the vegetative and structural current situation in the valley stages is examined, it is seen that the seasonal green area water requirement of the valley stages is 414.180 m3, the water supplied from the network is 543.268 m3 in the stages and the seasonal irrigation water cost of the green areas in the valley stages is 2021. When the unit price is taken into consideration, it is calculated that it is approximately 2.000.000 TL. In the study, it was determined that only 16% of the irrigation water needed by the green areas in the Dikmen Stream Basin throughout the season can be provided with the potential water to be collected by rain harvesting from the entire Basin. In other words, the amount of irrigation water required by all the green areas in the Valley Stages during the season can be provided with only 27% of the potential water to be collected by rain harvesting from the Dikmen Stream Basin, and the rest is used as irrigation water in the green areas of the fourth and fifth stages planned to be built. It has been concluded that planning the use of water in such a way that it will be used is extremely important for the sustainable use of water. With the water to be collected only from the roof surfaces of Dikmen Creek Basin, 48.172 m2 of grass area, 150.539 m2 of ground cover and flower area, 30.488 m2 of green area can be irrigated, as well as seasonal water needs of all green areas in the third Valley stage. In the study, it was concluded that a planning and project approach based on xeric landscape principles should be applied for the sustainable use of water in the irrigation of a park with a large green area at the city scale. At the same time, it is another important result of the study that if the rain harvest water that can be collected from impermeable surfaces is reused and evaluated, a serious saving will be achieved in green field irrigation.In other words, the amount of irrigation water needed by all green areas during the season in the Valley Stages can be provided with only 27% of the potential water to be collected from the Dikmen Stream Basin by rain harvesting, and the rest is planned to be built in the green areas of the 4th and 5th stages. Planning it to be used as irrigation water is extremely important for the sustainable use of water. With the water to be collected only from the roof surfaces from Dikmen Stream Basin, 48.172 m2 of grass area, 150.539 m2 of ground cover and flower beds, 30.488 m2 of green area can be irrigated. Seasonal water needs of all green areas in the valley stage can also be met. In the study, the amount of water needed for irrigation of a park with a large green area in the city scale and consumed from the mains water was revealed with numerical data. It has been concluded that for the sustainable use of water, planning and project based on xeric landscape principles should be implemented, and that a significant saving will be achieved in green field irrigation

Anahtar Kelimeler

Rain Harvest, Dikmen Valley Projects, Xeriscape

Kaynakça

• Anonim, (2017). Yağmursuyu toplama, depolama ve deşarj sistemleri hakkında yönetmelik. 23 Haziran 2017 Tarih ve 30105 sayılı T.C. Resmi Gazete, Ankara.
• Anonim, (2021). Planlı alanlar imar yönetmeliğinde de değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. 18 Ağustos 2022 Tarih ve 31927 sayılı T.C. Resmi Gazete, Ankara.
• Anonim, (2022). Planlı alanlar imar yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik. 25 Şubat 2022 Tarih ve 31761 sayılı T.C. Resmi Gazete, Ankara.
• Anonymous, (2017). Water sensitive urban design guideline, Applying water sensitive urban design principles to NSW transport projects. Roads and Maritime Services, May 2017. https://roads-waterways.transport.nsw.gov.au/business-industry/partners-suppliers/documents/centre-for-urban-design/water-sensitive-urban-design-guideline.pdf
• Atik, M.,& Karagüzel, O. (2007). Peyzaj Mimarlığı Uygulamalarında Su Tasarrufu Olanakları ve Süs Bitkisi Olarak Doğal Türlerin Kullanım Önceliği. Tarımın Sesi TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi Yayını,15:9-12. http://www.ziraatciyiz.org/_docs/2001-peyzaj-mimarliginda-su-tasarrufu.pdf
• Barış, M.E. (2007). Kurakçıl Peyzaj. Bilim Teknik Dergisi, 478: 22-27. https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf?dergiKodu=4&cilt=40&sayi=478&sayfa=24&yil=2007&ay=9&yaziid=23940
• Bayramoğlu, E. (2016). Sürdürülebilir Peyzaj Düzenleme Yaklaşımı: KTÜ Kanuni Kampüsü’nün Xeriscape Açısından Değerlendirilmesi. Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty, 17(2):119-127. https://doi.org/10.17474/acuofd.66592 .
• Bayramoğlu, E., Ertek, A., & Demirel, M. (2013). Su Tasarrufu Amacıyla Peyzaj Mimarlığı Uygulamalarında Kısıntılı Sulama Yaklaşımı. İnönü University Journal of Art and Design, 3 (7): 45-53. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/92475 .
• Center For Neighborhood Technology. (2010). The Value of Green Infrastructure A Guide To Recognizing İts Economic, Environmental and Social Benefits. American Rivers. USA.
• Çaylı, A. (2021). Kümeslerin Su Gereksiniminin Yağmur Suyu Hasadından Karşılanması Üzerine Bir Araştırma: Kahramanmaraş Örneği. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 24 (5): 1048-1058. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.838619.
• Çetin, N., & Mansuroğlu, S. (2018). Akdeniz Koşullarında Kurakçıl Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanılabilecek Bitki Türlerinin Belirlenmesi: Antalya/Konyaaltı Örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11-18. https://doi.org/10.20289/zfdergi.390690.
• Çetinkale Demirkan, G., & Akat, H. (2017). Kurak Bölgeler Su Etkin Peyzaj Düzenlemeleri yaklaşımıyla ‘Xersicape’. 3. ASM Uluslararası Tarım ve Çevre Kongresi, Antalya, Türkiye, 16-18 Kasım 2017, ss: 9-18.
• Çöp, S. (2020). Sürdürülebilir Peyzaj Uygulamalarına Yönelik Bitkilendirme Çalışmalarının Kurakçıl Peyzaj Yaklaşımına Göre İrdelenmesi: Sarıgerme Günübirlik Halk Plajı Örneği (Tez no 652478).[Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Dereli, C. (2020). Su Duyarlı Kentsel Tasarım Yaklaşımı Kapsamında Sürdürülebilir Yağmur Suyu Yönetimi: Edirne Kent Örneği (Tez no 656643). [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• DIN, (1989). Rainwater Harvesting Systems - Part 1: Planning, Installation, Operation and Maintenance. German Institute for Standardisation (Deutsches Institut für Normung).
• Dobroski, K. (2016). Exploring Feasible Domestic Water Conservation Practices. [Washington College Department of Environmental Science and Studies].Washington collage.
• https://www.researchgate.net/publication/305281792_Exploring_Feasible_Domestic_Water_Conservation_Practices (Alınma Tarihi: 12.06.2022)
• Erdoğan, O. (2002). Kocaeli İli Sahil Düzenlemesinin Sulama Sistemi Projelendirilmesi (Tez no 121133). [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ertop, G. (2009). Küresel Isınma Ve Kurakçıl Peyzaj PIanlaması (Tez no 256251). [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gültürk Doğruyol, P. and Şişman, E. E. (2021). Kentsel Yeşil Alan Sistem Kurgulanmasına Yönelik Bir Model Önerisi. Kent Akademisi, Volume 14, Issue 3, Pages, 593-615.
• İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı 2011-2023. (2012). Çevre ve Sehircilik Bakanlığı, Ankara. https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/file/eylem planlari/Iklim Degisikligi Eylem Plani_TR.pdf (Alınma Tarihi: 06 Ağustos 2023)
• Kattamanchi, K.,&Thaneshwari Kumari, P. (2020). Xeriscapping-Water Gardening. https://www.researchgate.net/publication/346514588_Xeriscapping_-Water_Efficient_Gardening (Alınma Tarihi:15 Mayıs 2022)
• Keane, T. (1995). Water-Wise Landscaping: Guide For Water Management Planning. Logan, USA. http://region8water.colostate.edu/PDFs/waterwis.pdf (Alınma Tarihi: 20 Haziran 2022)
• Klett, J.E., & Wilson, C. R. (2015). Xeriscaping: Ground Cover Plants. Colorado State University.
• https://extension.colostate.edu/topic-areas/yard-garden/xeriscaping-ground-cover-plants-7-230/ (Alınma Tarihi 13 Mayıs 2022)
• Lancaster, B. (2008). Rain Harvesting for Drylands and Beyond Volume 2: Water Harvesting Eartworks, Rainsource press, Tuscon, Arizona, USA. ISBN: 978-0-9772464-1-0.
• Konyalı Dereli, C. & Çay, R.D. (2020). Sürdürülebilir Yağmursuyu Yönetimi Kapsamında Yeşil Altyapı Sisteminin Değerlendirilmesi: Fırınlarsırtı TOKİ Konutları (Edirne) Yerleşimi İçin Bir Öneri. Kent Akademisi, 13(4), Pages 668-687.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM). (2022). Ankara İline ait Genel İstatistik Verileri. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx (Alınma Tarihi 12 Temmuz 2023)
• Müftüoğlu, V., & Perçin, H. (2015). Sürdürülebilir Kentsel Yağmur Suyu Yönetimi Kapsamında Yağmur, İnönü Üniversity Journal of Art and Design, 5 (11): 27 – 37. (https://doi.org/10.16950/std.34364)
• Önder, S., & Akayı, A. (2015). Kentsel Açık Yeşil Alanlarda Su Yönetimi Ve Kuraklık. Selçuk Üniversitesi, Konya GAP VII. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, Türkiye,28 Nisan-1 Mayıs 2015, ss.606-611.
• Sarıkoç, E. (2007). Peyzaj Alanlarında Kullanılan Sulama Yöntemleri ve Bitki Su Tüketim Modellerinin Türkiye’nin Üç Farklı İklim Bölgesinde Uygulanması (Tez no 212040). [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitütüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Saygın, N., & Ulusoy, P. (2011). Sürdürülebilir Kampüs Tasarımı için Yağmursuyu Yönetimi ve Yeşil Altyapı Teknikleri. Politeknik Dergisi, 14 (3): 223-231 (https://doi.org/10.2339/2011.14.3, 223-231)
• Şahin, Ş. (1996). Dikmen Vadisi Peyzaj potansiyelinin Saptanması ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma(Tez no 47869). [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, N. (2013). Kurakçıl Peyzaj Düzenlemesinde Suyun Etkin ve Akılcı Kullanımı Xeriscape (Tez no 337891). [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Bilimleri Anabilim Dalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şahin, Ş., Bilgili, C.,& Güneş, M. (2013). Ankara Dikmen Vadisinin Tarihsel Süreç İçerisindeki Gelişimi: Kentleşme ve Doğa İlişkisi. Peyzaj Mimarlığı 5. Kongresi: Dönüşen Peyzaj, Adana, Türkiye, 14-17 Kasım 2013, ss.383-394.
• Taner, T. (2010). Peyzaj Düzenlemesinde Suyun Etkin Kullanımı: Kurakçıl Peyzaj (Tez no 285071). [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Minarlığı AnabilimDalı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Temizkan, S., & Kayılı, M. (2021). Yağmur Suyu Toplama Sistemlerinde Optimum Depolama Yönteminin Belirlenmesi: Karabük Üniversitesi Sosyal Yaşam Merkezi Örneği. El-Cezeri Fen ve Mühendislik Dergisi 8 (14): 102-116. https://doi.org/10.31202/ecjse.778973.
• Yazgan, M.E., Özyavuz, M., & Çorbacı, Ö.L. (2017). Kurakçıl Peyzaj (Xeriscape) ve Uygulamaları. Karakayalar Matbaa, Edirne.
• Wilson, C., & Feucht, J.R. (2007). Xeriscaping Creative Landscaping. USA: Colorado State University.