Cumhuriyet’in 100. Yılında Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi ve Tarihsel Perspektifle Ankara Etnografya Müzesi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: Türkiye Cumhuriyetinin 100. Yılı Özel Sayısı | Special Issue for the 100th Anniversary of the Republic of Türkiye, 577 - 596, 29.10.2023

Işılay Göktürk

https://doi.org/10.35674/kent.1353406

Öz

Ankara Etnografya Müzesi Cumhuriyet’in asırlık tarihinin önemli kurumsal temsillerinden biridir. Cumhuriyetin kuruluşunda gerçekleştirilen köklü toplumsal, siyasal, ekonomik değişim ve dönüşümler ulus-devleti inşa etme ve milli bir bilinç yaratmaya yönelik olmuştur. Ankara Etnografya Müzesi Türkiye’de devlet eliyle inşa edilen ilk müzedir ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de naaşının uzun yıllar burada muhafaza edilmiş olması dolayısıyla da tarihsel bir öneme sahiptir. Ankara Etnografya Müzesi ulus-devletin inşasının, milli bilinç yaratma, kültürel mirasın korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının bir temsili olarak kurumsallaşmıştır. Bu yönüyle Ankara Etnografya Müzesi yalnızca bir müze olmanın ötesinde taşıdığı temsillerle birlikte Cumhuriyetin asırlık tarihinin sembolik bir örneği haline gelmiştir. Bu açıdan Ankara Etnografya Müzesi kültürel mirasın en önemli kurumsal temsillerinden biridir. Kültürel miras toplumların ortak geçmişlerini, tarihi birikimlerini ve kimliklerini yansıtır. Dolayısıyla kültürel mirasın yönetimi kurumsal yapılar, yasa, yönetmelikler ve çeşitli uygulamalarla düzenlenmekte ve uluslararası sözleşmeler de belirlenmektedir. Günümüzde kültürel mirasın -somut ya da soyut- öğeleri toplumlar tarafından sürdürülebilirlik esas alınarak planlanmakta ve önemsenmektedir. Bu çalışmanın amacı kültürel mirasın önem, kapsam ve çerçevesini Ankara Etnografya Müzesi örneklemi üzerinden ele almaktır. Bu çalışmada sürdürülebilir kültürel miras yönetiminin koruma ve yaşatmaya yönelik planlamalarının günümüzde kadar uzanan öneminin kökleri Ankara Etnografya Müzesi örneği üzerinden tartışılmıştır. Çalışmada Ankara Etnografya Müzesi, çağdaş sürdürülebilir kültürel miras yönetimi anlayışının önemli, özgün, tarihi ve sembolik bir örneği olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi Kültür Politikaları, Ankara Etnografya Müzesi, Müze, Kültürel Miras, Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi.

Ankara Ethnography Museum with Sustainable Cultural Heritage Management and Historical Perspective in the 100th Anniversary of the Republic

Öz

Ankara Ethnography Museum is one of the important institutional representations of the centuries-old history of the Republic. The fundamental social, political and economic changes and transformations undertaken at the founding of the Republic were aimed at building the nation-state and creating a national consciousness. The Ankara Ethnographic Museum was the first state-built museum in Turkey and has a historical significance as the body of Gazi Mustafa Kemal Atatürk was preserved there for many years. The Ankara Ethnography Museum has been institutionalized as a representation of the construction of the nation-state, the creation of national consciousness, the protection of cultural heritage and its transmission to future generations. In this respect, the Ankara Ethnography Museum has become not only a museum but also a symbolic example of the centuries-old history of the Republic with the representations it carries. In this respect, Ankara Ethnography Museum is one of the most important institutional representations of cultural heritage. Cultural heritage reflects the common past, historical accumulation and identities of societies. Therefore, the management of cultural heritage is regulated by institutional structures, laws, regulations and various practices, and international conventions are also determined. Today, the elements of cultural heritage -tangible or intangible- are planned and emphasized by societies based on sustainability. The aim of this study is to examine the importance, scope and framework of cultural heritage through the case of Ankara Ethnography Museum. In this study, the roots of the importance of sustainable cultural heritage management planning for conservation and preservation are discussed through the example of Ankara Ethnography Museum. Ankara Ethnography Museum is identified as an important, unique, historical and symbolic example of contemporary sustainable cultural heritage management.

Anahtar Kelimeler

Cultural Policies of the Republican Era, Ankara Ethnography Museum, Museum, Cultural Heritage, Sustainable Cultural Heritage Management.

Kaynakça

• Akbaş, İ. (2008). Afgan Kralı Emanullah Han’ın Türkiye Gezisi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7, 311-333.
• Alpagut, L. (2012). Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu ve Ankara’da Anıtsal Bir Yapı: Türk Ocakları Merkez Binası, Z. Yasa-Yaman (Ed.), Ankara Resim ve Heykel Müzesi içinde (11-28), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İstanbul: Metis Yayınları.
• Artun, A. (2017). Mümkün Olmayan Müze Müzeler Ne Gösteriyor?. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2010). 1930’lar: Türk Mimarisinde Erken Dönem Modernizm, E. A. Ergut ve B. İmamoğlu (Ed.), Cumhuriyet’in Mekanları, Zamanları İnsanları içinde (25-30), Ankara: Dipnot Yayınları.
• Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürde Yazı Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atabay, M. (2009). Cumhuriyet Kültürü. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 43, 455-465.
• Aysal, N. ve Avcı, A. (2019). Cumhuriyet Döneminde Kültürel Değişimin Bir Simgesi: Ankara Etnografya Müzesi. History Studies, 11(5), 1433-1455.
• Başdoğan, G. B. (2022). Kültürel Mirasın Korunması İçin Sürdürülebilir Miras Yönetimi: Türkiye Örneği. Kent Akademisi, 15(3), 1204-1222.
• Benjamin, W. (2012). Son Bakışta Aşk. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizmin ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Brumann, C. (2015). Cultural Heritage. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 5, 414-419.
• Bulut, Y. (2021). Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Çal, H. (2009). Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Müzeler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14), 315-333.
• Çelebi, N. (2008). Sosyoloji Sosyologun Yaptığı İse. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8, 69-80.
• Çubukçu, E. (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisinde Ulusal Kimlik Arayışı: Ankara’daki Kamu Yapıları. Kültür Araştırmaları Dergisi, 9, 359-378.
• Demirci, E. Ü. ve Gençkaya, Ö. F. (2018). Türkiye’de Kültür Politikasının Kurumsallaşma Sürecine Genel Bir Bakış. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(2), 57-70.
• Dinçer, İ. ve Enlil, Z. (2012). Kültür Mirasının Değişen Kapsamı ve Kültürel Mirasın Toplum İçin Değeri-Faro Sözleşmesi'nin Algılanması: Türkiye İçin Bir Ön Araştırma, D. Ünsal (Ed.), Kültür Politikaları ve Yönetimi Yıllık 2011 içinde (47-56), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dişli, G. (2022). Kültürel Miras ve Koruma Olgusunun Döngüsel Ekonomi ve Sürdürülebilirliğe Katkısı: Türkiye Örnekleminde Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26(3), 441-451.
• Emiroğlu, K. ve Aydın, S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fairclough, G. (2012). Mirasın Gelecek İçin Değeri, D. Ünsal (Ed.), Kültür Politikaları ve Yönetimi Yıllık 2011 içinde (35-43), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fırat, N. İ. (1998). Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Mimarisinden İki Örnek Etnografya Müzesi ve Eski Türk Ocağı Merkez Binası (Devlet Resim ve Heykel Müzesi). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gerçek, F. (1999). Türk Müzeciliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1980). Makaleler IX Yeni Gün-Yeni Türkiye-Cumhuriyet Gazetelerindeki Yazılar. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (2016). Türkleşmek İslamlaşmak, Muasırlaşmak. İstanbul: Toker Yayınları.
• Gülekli, N. C. (1948). Ankara, Tarih-Arkeoloji. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Gürçay, H. (1968). Ankara Etnografya Müzesi. Önasya, 37, 15-18.
• Harvey, D. (2008). Umut Mekanları. İstanbul: Metis Yayınları.
• Heyd, U. (1979). Türk Ulusçuluğunun Temelleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hisar, A. Ş. (2010). Türk Müzeciliği. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hosagrahar, I. (2010). Cultural Heritage, R. Hutchison (Ed.), Encyclopedia Urban Studies içinde (193-198), California: Sage Pubication.
• Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık Anıları Bellek Yitimi Kültüründe Zamanı Belirlemek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Jelincic, D. A. ve Tisma, S. (2020). Ensuring Sustainability of Cultural Heritage Through Effective Public Policies. Urbani Izziv, 31(2), 78-87.
• Karaduman, H. (2007). Türk Ocakları ve Hars Müzeleri. Vakıflar Dergisi, 30, 503-518.
• Karaduman, H. (2016). Ulus- Devlet Bağlamında Ankara Etnografya Müzesi’nin Kuruluşu ve Millî Müze. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Karaduman, H. (2017). Belgelerle Diyarbakır Müzesi’nin Kuruluşu. Türk Yurdu, 106(357). https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2918 (Erişim Tarihi: 20.08.2023).
• Koçak, O. (2009). 1920’lerden 1970’lere Kültür Politikaları, Ahmet İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt II Kemalizm içinde (370-418). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karakoç, E. ve Utkuluer Y. H. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde Taşınmaz Kültür Varlıklarına Yönelik İzlenen Politika (1923-1938). Kültür Araştırmaları Dergisi, (4), 122-143.
• Kuşçuoğlu, G. Ö. ve Taş, M. (2017). Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1), 58-67.
• Madran, E. (1996). Cumhuriyetin İlk Otuz Yılında (1920-1950) Koruma Alanının Örgütlenmesi-I. METU Journal of Faculty of Architecture, 16(1-2), 59-97.
• Oral, M. (2002). Ankara Etnografya Müzesi İnkılap Şubesi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 29-30, l17-130.
• Önder, M. (1995). Türkiye Müzeleri. Ankara: Kültür Yayınları.
• Öndin, N. (2003). Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat (1923-1950). İstanbul: İnsancıl Yayınları.
• Şapolyo, E. B. (1939). Müzeler Tarihi. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Tansuğ, S. (1990). Ankara Etnografya Müzesi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, VI(18), 659-664.
• Tasouji, C. D. (2013). Bir Hafıza Mekânı Olarak Müze: Ankara Etnografya Müzesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 129-143.
• Toynbee, A. J. (1999). Türkiye I Bir Devletin Yeniden Doğuşu. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Turinay, N. (2010). Önsöz Abdülhak Şinasi Hisar ve Türk Müzeciliği, Abdülhak Şinasi Hisar, Türk Müzeciliği içinde (7-20). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• URL-1: https://culturalheritagestudies.ceu.edu/concept-and-history-cultural-heritage (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• URL-2: https://uis.unesco.org/en/glossary-term/cultural-heritage (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• URL-3: https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003 (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• URL-4: https://rm.coe.int/1680083746 (Erişim Tarihi: 23.08.2023).
• URL-5: https://culture.ec.europa.eu/cultural-heritage/cultural-heritage-in-eu-policies/sustainability-and-cultural-heritage (Erişim Tarihi: 26.08.2023).
• URL-6: https://eenc.eu/en/themes/sustainability-in-cultural-heritage (Erişim Tarihi: 26.08.2023).
• URL-7: https://www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780195389661/obo-9780195389661-0119.xml (Erişim Tarihi: 20.08.2023).
• URL-8: https://icom.museum/en/search_gcse/ (Erişim Tarihi: 27.08.2023).
• URL-9: https://sanalmuze.gov.tr/muzeler/ANKARA_ETNOGRAFYA_MUZESI/ (09.10.2023).
• URL-10: 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, 1983. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf (Erişim Tarihi: 17.08.2023).
• URL-11: https://ankara.ktb.gov.tr/TR-260403/etnografya-muzesi.html (Erişim Tarihi: 23.09.2023).
• URL-12: https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/ankara-1930-1960-fotograf-sergisi-acildi/0 (Erişim Tarihi: 23.09.2023).
• Ülkütaşır, M. Ş. (1973). Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnografya Çalışmaları, Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
• Ünsal, D. (2012). Editörden, D. Ünsal (Ed.), Kültür Politikaları ve Yönetimi Yıllık 2011 içinde (23-25), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yücel, E. (1996). Türkiye’de Müzecilik, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 14 içinde (918-922), İstanbul: İletişim Yayınları.