Kentlilik Bilinci Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 1129 - 1145, 16.05.2024

Özge Ünver Dirlik , Kamil Orhan

https://doi.org/10.35674/kent.1422292

Öz

Kentleşme, kırdan kente hızlı göç ve beraberinde getirdiği sorunlar; kente uyum süreci; kente karşı sorumluluk duymayan bireylerin kentlerde toplanması gibi pek çok sonuç doğuran bir olgudur. Bu sonuçlar, kentli bireylerin kendini yaşadığı yer ile özdeşleştirmesini, sorumluluklarının farkında olmasını, kentine sahip çıkmasını, kent yaşamına katılmasını gerekli kılmaktadır. Bu bağlamda; bir kente aitlik, yerleşik hissetme, yere bağlılık, algı, farkındalık, sorumluluk, kent kültürü gibi kavramlarla ilişkili bulunan “Kentlilik Bilinci” olgusu, gün geçtikçe önemli hale gelmektedir. Bu öneme paralel olarak sosyal bilimler için dikkat çekici bir araştırma konusudur. Kavramla ilgili Türkçe alan yazın incelendiğinde, kentlilik bilinci çalışmalarında kullanılabilecek ölçek sayısının az olduğu, üzerinde uzlaşılmış bir ölçeğin bulunmadığı tespit edilmiştir. Çalışmanın amacı bu çerçevede alanda araştırmalarda kullanılabilecek bir ölçme aracı geliştirilmesidir. Araştırma Denizli’de yaşayan 412 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, alan yazından hareketle oluşturulan geniş ifade havuzu neticesinde 20 ifadeli ölçeğe ulaşılmıştır. Bu ölçek ile yapılan çalışmalarda Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör analizleri uygulanmıştır. Kentlilik Bilinci Ölçeği’nin beş alt boyutlu bir faktöryel yapıya sahip olduğu; genel Cronbach Alpha katsayısı 0,79; alt ölçeklerin Cronbach Alpha değerlerinin 0,52 ile 0,68 arasında olduğu bulunmuştur. Analizler, Kentlilik Bilinci Ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir araç olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentlilik Bilinci, Kentlilik Bilinci Ölçeği, Yere Bağlılık, Farkındalık, Algı

Development of the Urban Consciousness Scale: Validity and Reliability Study

Öz

Urbanization, rapid migration from rural to urban area and the problems it brings; the process of adaptation to the city; it is a phenomenon that has many consequences such as the gathering of individuals who do not have responsibility for cities. These results necessitate urban individuals to identify themselves with the place they live in, to be aware of their responsibilities, to protect their city and to participate in urban life. In this context; The "Urban Consciousness" phenomenon, which is associated with concepts such as belonging to a city, feeling settled, attachment to the place, perception, awareness, responsibility, urban culture, is becoming more important day by day. Parallel to this importance, it is a remarkable research topic for social sciences. It is discussed with different definitions and conceptualizations. When the Turkish literature on the concept is examined, it has been determined that there are few studies on developing an urban consciousness scale and there is no agreed scale. The purpose of the study is to develop a measurement tool that can be used in research in this area. 412 people residing in Denizli participated in the research. Within the scope of the study, a large expression pool, which was created based on the the literature was eventually reached with a 20-item scale. Exploratory and Confirmatory Factor analyzes were applied in studies conducted with this scale. The Urban Consciousness Scale has a factorial structure with five sub-dimensions; the overall Cronbach Alpha coefficient was 0.79; Cronbach Alpha values of the subscales were found to be between 0.52 and 0.68. The analyzes show that the Urban Consciousness Scale can be used as a valid and reliable tool.

Anahtar Kelimeler

Urban consciousness, urban consciousness scale, place attachment, awareness, perception

Kaynakça

• Acungil, Y. (2012). Kentleşme sürecinde Tokat’ta kentlilik bilinci (Yayın No: 325961) [Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Afshar, P. F., Foroughan, M., Vedadhir, A. & Tabatabaei, M. G. (2017). The effects of place attachment on social well-being in older adults, Educational Gerontology, 23(1), 45-51.
• Aldur, M. S. (2020). Kentsel dönüşümün kent kültürüne ve kentlilik bilincine etkisi: Meram Belediyesi örneği (Yayın No: 643368) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Aycan, N. (2015). Küreselleşme-bölgeselleşme sürecinde yerel ekonomiler: Denizli ili örneği, madencilik sektörü (Yayın No:384664) [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Başaran, İ. (2008). Kent ve yerel yönetim (1. bs.). Okutan Yayıncılık.
• Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve ‘‘likert’’ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 16(3), 1-24.
• Belanche, D., Casalo, L. V. & Orus, C. (2015). City attachment and use of urban services: benefits for smart cities. Cities, 50, 75-81. https://doi.org/10.1016/j.cities.2015.08.016
• Belli, A. & Aydın, A. (2017). Kent kültürü ve kentlilik bilincinin oluşumunda üniversitelerin rolü: Mustafa Kemal Üniversitesi örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(39), 422-434.
• Beyazlı, D. (2005). Kent planlamada birey, kent, kentlilik ve kentlilik bilinci (Yayın No:149467) [Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bhaduri, S.& Gopal, A. (2017). Urban consciousness for sustainable development, Conscious Cities Journal, 4(3), 1-9.
• Bilgin, N. Topsever, Y., Gökten, M. ve Yetim, Ü. (1991). Yerel yönetimler için demokratik bir model arayışı, TÜSES Vakfı.
• Birol, G. (2008). Kentlilik bilinci ve Balıkesir’den yarım asırlık bir örnek: Yeni Çarşı deneyimi, Ege Mimarlık Dergisi, 65(2), 28-31
• Brown, B., Douglas, D. P. & Brown, G. (2003). Place attachment in a revitalizing neighborhood:individual and block levels of analysis, Journal of Environmental Psychology 23( 3), 259-271.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (17. bs.). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (22. bs.). Pegem Akademi.
• Candan, H. & Kazak, G. (2018). Kentlilik bilinci ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5 (22), 986-994.
• Casakin, H. , Ruiz, C.& Hernandez, B. (2021). Place attachment and the neigborhood: a case study of Israel”, Springer, 155 (1), 315-333.
• Cüceloğlu, D. (2020). Savaşçı (63.bs.). Remzi Kitabevi.
• Dirlik Ünver, Ö. & Torlak, S. E. (2020). Denizli’de ekonomik yapı ve kültür ilişkisi, İKSAD Yayınevi.
• Dirlik Ünver, Ö. (2021). Kentlilik bilinci. İçinde E. Akyüz (Ed.), Farklı boyutlarıyla kent ve kentleşme (ss. 88-105). Paradigma Akademi Yayınları.
• Dirlik Ünver, Ö. (2022). Denizli örneğinde kentlilik bilinci. (Yayımlanmamış doktora tezi). Pamukkale, Üniversitesi Denizli.
• Dirlik Ünver, Ö. & Yavuzçehre Savaş, P. (2022). Kentlilik bilincinin oluşturulması ve geliştirilmesinde yerel yönetimlerin rolü: Denizli örneği. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 8(17), 140-159.
• Dirlik Ünver, Ö. & Yavuzçehre Savaş, P. (2023). Kentlilik bilincini etkileyen değişkenler: Denizli kenti örneği, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 56, 309-328.
• Ercoşkun, Ö. Y. ,Öcalır-Akünal, E. V., Yenigül, S. B. & Alkan, L. (2016). Kentlilik bilincini oluşturan göstergeler ve kentlilik bilincini geliştirme yolları, PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11, 4-23.
• Erdoğan, T. (2016). Kentlileşme süreci ve ailede toplumsal cinsiyet rolleri ile kalıp yargıların dönüşümü: Denizli-Sevindik mahallesi örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 143-166.
• Erkul, H., Kanten, P.& Seçtim, H. (2019). Kentlilik bilincinin oluşmasında kent konseylerinin rolleri üzerine nitel bir araştırma”, Management and Political Sciences Review, 2 (2), 53-73.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd. ed). SAGE.
• Geyik, S. (2010). Kırdan kente göç sonrası kentlilik bilinci (Mevlana Mahallesi örneği) (Yayın No: 233078) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Görün, M. & Kara, G. (2017). Üniversite öğrencilerinin kentlilik bilinci algısı: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 15 (30), 393-409.
• Güçlü, S. (2002). Kentlileşme ve Göç Sürecinde Antalya’da Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci (1.bs.). T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hayta, Y. & Nalbant, M. (2019). Kentlilik bilinci üzerine bir değerlendirme: Bitlis ili örneği”, International Journal of Business, Economics and Management Perspectives, 3 (2), 90-101.
• Hulchanski, J.D. (1997). “Immigrants and Access to Housing: How Welcome are Newcomers to Canada”. Metropolis Year II Conference, s. 23-26.
• Karadağ, A. & Koçman A. (2009), İzmirlilik bilinci üzerine bir alan araştırması. İçinde İzmirli olmak sempozyumu bildiriler kitabı (ss. 200-225). İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Karakaş, M. (2001). Tarihsel gelişim sürecinde kent kısıtlı tarihsellik anlayışı üzerine eleştirel bir yaklaşım”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1), 121-132.
• Keskin, D. B. E. ,Sağocak, Y. M. & Aslan, D. T. V. (2015). Kentlilik bilinci çalışmaları için bir model önerisi: Bursa’da kentlilik bilinci araştırması”, Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(1), 21-43.
• Kılıçarslan, M. (2018). Kente göçle gelenlerde kentlilik bilinci: Kaynartepe Mahallesi Örneği (Yayın No: 505432) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kıray, M. (1982). Kentsel bütünleşme. Türkiye Gelişme Araştırma Vakfı ve Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayını.
• Knez, I. (2005). Attachment and identity as related to a place and its perceived climate, Journal of Environmental Psychology, 25, 207–218.
• Lewicka, M. (2008). Place attachment, place identity and place memory: restoring the forgotten city past, Journal of Environmental Psychology, 28, 209– 231.
• McDermott, J. J. (1974). Space, time and touch: philosophical dimensions of urban consciousness, Soundings: An Interdisciplinary Journal, 57 (3), 253-274.
• Marcus, C.C. (1992). Environmental memories. In: Altman, I. & Low, S.M. (ed.), Place attachment (ss. 87-112). Springer.
• Mutlu, A. & Özaydın, Ö. (2011). Metropol kent Samsun’da kentlilik bilinci. Orta KaradenizKalkınmaAjansı. https://oka.ka.gov.tr/yayinlarvebelgeler/yayinlarveraporlar/metropolkentsamsundakentlilikbilinci.
• Ökesli, D. (2014). Göçmen kültürü ve kentlilik bilinci-Adana örneği. The Journal of International Social Research, 7(33), 595-607.
• Özdede, S., Doğan, D., Zengin, M. (2021). Kolektif bellekte antik kentlerin izi: Denizli kenti örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 6 (2), 688-703.
• Parlak, B. (2011). Kamu yönetimi sözlüğü (1. bs.). Marmara Kitap Merkezi Yayınları.
• Raymond, C. M., Brown, G. & Robinson, G. M. (2011). The influence of place attachment, and moral and normative concerns on the conservation of native vegetation: a test of two behavioural models, Journal of Environmental Psychology, 31, 323-335.
• Riger, S. & Lavrakas, P. J. (1981). Community ties: patterns of attachment and social interaction in urban neighborhoods, American Journal of Community Psychology, 9(1), 55–66.
• Scannel, L. & Gifford, R. (2010). Defining place attachment: a tripartite organizing framework, Journal of Environmental Psychology 30, 1–10.
• Şahin, K. & Anık, M (2016). Göç, kentleşme ve kentlilik bilinci: Kırıkkale örneği, ZfWT, 8(3), 151-172.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). MA: Pearson.
• Talu, A. A. (2017). Balıkesir'de kentlilik bilinci, kentsel farkındalık ve kentsel algı: bir ölçek geliştirme çalışması (Yayın No: 486101) [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3. Bs.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (4. bs.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Taylor, R. B. vd. (1985). Attachment to place: discriminant validity and impacts of disorder and diversity, American Journal of Community Psychology, 13(5), 525-542.
• Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Torlak, S. E. & Polat, F. (2006). Kentlileşme sürecinde kimlik farklılaşması açısından Denizli’de iki mahallenin karşılaştırmalı analizi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2),167-186.
• Turgut, M. F. (1984). Eğitimde ölçme ve değerlendirme metotları. Saydam Matbaacılık.
• Türkdoğan, O. (1989). Bilimsel değerlendirme ve değerlendirme metodolojisi. MEB Yayınları.
• Ujang, N. (2012). Place attachment and continuity of urban place identity, Procedia- Social and Behavioral Sciences, 49,156-167.
• Savaş Yavuzçehre, P. (2011). Kentsel mekânda değişim: Denizli, Denizli Belediyesi Kültür Yayınları.
• Savaş Yavzuçehre, P. (2013). Küreselleşmenin artan etkisinde Denizli, İdealkent, 8, 200-213.
• Yeşil, M. & Yüksel, M. (2016). Ordu kenti örneğinde kentlilik bilinci”, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11, s. 41-65.
• www.egitim.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/347/2021/06/Olcek-Gelistirme-veUyarlama.Bilgi-notu.-Doc.-Dr.-Seher-Yalcin.pdf