Evaluation of the Components Affecting the Growth in Istanbul Mega-Region in the Historical Process with Hierarchical Cluster Analysis

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 3, 887 - 915, 16.05.2024

Mete Korhan Özkök , Azem Kuru

https://doi.org/10.35674/kent.1454205

Öz

Today, economic activities have begun to lose their dependence on location with the development of transportation and communication technologies. Megaregions, which are characterized by different formations in the relationship between the core city and the periphery, have emerged because of this process, which is supported by the effects of globalization and central-local policies. The TR21 region, consisting of the provinces of Tekirdağ, Kırklareli and Edirne, and the TR42 region, consisting of the provinces of Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu and Yalova, centered on the city of Istanbul, define a megaregion. This study aims to examine the formation process of the mega-region based on the decentralization of Istanbul and to reveal the factors affecting the urban growth process in the region through literature research and statistical inquiries. In this context, a total of 20 spatial, social, and economic components have been identified and hierarchical clustering, Spearman correlation and linear relationship investigation methods have been used to examine the post-2000 period in Istanbul and its neighborhood. The study revealed the socio-economic and spatial components affecting the clusters and agglomerations covering historical periods. In addition, it was determined that the urban growth processes of the sub-regions were driven by different components. One of the main findings of the study is that the decentralization processes observed in the entire Istanbul megaregion are supported by existing central/local government policies and planning decisions, but there is no "core city-periphery" cooperation in terms of socio-economic development with its immediate surroundings. It was found that in the model of "relative centralization", the network of

Anahtar Kelimeler

Mega-Region, Decentralization, Urban Growth, Hierarchical Cluster Analysis, Istanbul

Proje Numarası

Bulunmamaktadır

İstanbul Mega-Bölgesinde Tarihi Süreçte Büyümeye Etki Eden Bileşenlerin Hiyerarşik Kümelenme Analizi ile Değerlendirilmesi

Öz

Günümüzde ulaşım-iletişim teknolojilerindeki gelişme ile ekonomik aktiviteler mekâna olan bağımlılığını kaybetmeye başlamıştır. Küreselleşme etkileri ve merkezi/yerel politikalar ile desteklenen bu süreç neticesinde çekirdek kent-periferi ilişkisinde farklı formasyonlar ile biçimlenen mega-bölgeler oluşmaya başlamıştır. İstanbul ili merkezliğinde Tekirdağ, Kırklareli, Edirne illerinden oluşan TR21 bölgesi ve Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova illerinden oluşan TR42 bölgesi bu açıdan bir mega-bölgeyi tariflemektedir. Bu çalışma ile İstanbul’un desantralizasyonu temelinde mega-bölgenin oluşum sürecin irdelenmesi ve bölgede gerçekleşen kentsel büyüme sürecine etki eden unsurların literatür araştırmaları ve istatistiksel sorgulamalarla ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda mekânsal, sosyal ve ekonomik başlıklarında 20 bileşen belirlenmiş, hiyerarşik kümelenme, Spearman korelasyonu ve doğrusal, ilişki sorgulaması yöntemleri kullanılarak, İstanbul ve yakın çevresinde 2000 yılı sonrası için incelemeler yapılmıştır. Çalışma sonucunda tarihi dönemleri kapsayan kümeler ve yığılımları etkileyen sosyo-ekonomik ve mekânsal bileşenler ortaya konmuştur. Bununla beraber alt bölgelerin kentsel büyüme süreçlerinin farklı bileşenler etkisinde gerçekleştiği belirlenmiştir. Çalışmanın temel sonuçlarından bir diğeri ise İstanbul mega-bölgesi bütününde görülen desantralizasyon süreçlerinin mevcut merkezi/yerel yönetim politikaları ve plan kararları ile desteklendiği ancak yakın çevresi ile sosyo-ekonomik gelişim açısından “çekirdek kent-perifer” iş birliğinin olmadığı görülmüştür. Oluşan ilişki ağının “Göreli (relative) Merkezileşme” modelinde “Gelişimini Destekleyen -Rezerv- ve İstenmeyeni Depolayan -Tampon- Bölge” amacını taşıyan birliktelik olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonuçları benzer mega-bölge oluşum süreçlerinin yönlendirilmesine katkı sunabilir.

Anahtar Kelimeler

Mega-Bölge, Desantralizasyon, Kentsel Büyüme, Hiyerarşik Kümelenme Analizi, İstanbul

Proje Numarası

Bulunmamaktadır

Kaynakça

• Adler, P., Florida, R., ve Hartt, M. (2020). Mega Regions and Pandemics. Tijdschrift Voor Economische En Sociale Geografie, 111(3), 465-481. https://doi.org/10.1111/tesg.12449
• Akın, O. (2011). Yeni Büyüme Dinamikleri İlişkisinde İstanbul Kentinin Makroform Arayışı. Mimarlık Dergisi, 361.
• Akın, U. (2017). Spatial Planning Challenges of Mega Regions: Understanding Dynamism and Complexity of Istanbul and Periphery. UBT International Conference. https://knowledgecenter.ubt-uni.net/conference/2017/all-events/31/
• Albayrak, A. N. (2017). Kocaeli’de Sanayinin Gelişimi ve Sanayide Mekânsal Değişim. https://www.arkitera.com/gorus/kocaelide-sanayinin-gelisimi-ve-sanayide-mekansal-degisim/
• Bell, D. (1976). The Coming Of Post-industrial Society (New Ed edition). Basic Books.
• Cengiz, H. (1984). Ekonomik İşlevlerin Büyükşehir Merkezlerinde Desantralizasyon Olguları [Doktora Tezi]. Yıldız Tenik Üniversitesi.
• Cengiz, S., Atmiş, E., ve Görmüş, S. (2019). The impact of economic growth oriented development policies on landscape changes in Istanbul Province in Turkey. Land Use Policy, 87, 104086. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2019.104086
• Cengiz, S., Görmüş, S., ve Oğuz, D. (2022). Analysis of the urban growth pattern through spatial metrics; Ankara City. Land Use Policy, 112, 105812. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105812
• Chen, X., Huang, Z., ve Zhang, M. (2012). Socioeconomic impact analysis of the Wuhan-Guangzhou high-speed railway: From a megaregion’s perspective. 1-10. https://doi.org/10.1109/IACP.2012.6342971
• Cummings, S. (2002). ReCreating Strategy. SAGE.
• Çakıroğlu, P. (1997). Sanayii Trakya’ya taşınıyor. Milliyet Gazetesi.
• ÇŞB. (2009). 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Davoudi, S. (2003). EUROPEAN BRIEFING: Polycentricity in European spatial planning: from an analytical tool to a normative agenda. European Planning Studies, 11(8), 979-999. https://doi.org/10.1080/0965431032000146169
• Doğan, M. (2013). Geçmişten Günümüze İstanbul’da Sanayileşme Süreci ve Son 10 Yıllık Gelişmi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, Article 27.
• Dongwan, A., Gordon, P., ve Richardson, H. W. (2002). The Continuing Decentralization of People and Jobs in the United States (8627; Working Paper). USC Lusk Center for Real Estate.
• Doyle, E. (2005). The Economic System (1 edition). Wiley.
• DPT. (2008). Türkiye’de İç Göçler ve Göç Edenlerin Nitelikleri (1965-2000). Devlet Planlama Teşkilatı.
• Esri. (2024). Esri Land Cover. https://livingatlas.arcgis.com/landcover
• Florida, R., Mellander, C., ve Gulden, T. (2012). Global Metropolis: Assessing Economic Activity in Urban Centers Based on Nighttime Satellite Images. The Professional Geographer, 64(2), 178-187. https://doi.org/10.1080/00330124.2011.583590
• Frolking, S., Milliman, T., Seto, K. C., ve Friedl, M. A. (2013). A global fingerprint of macro-scale changes in urban structure from 1999 to 2009. Environmental Research Letters, 8(2), 024004. https://doi.org/10.1088/1748-9326/8/2/024004
• Genel, Ö. A., ve Guan, C. (2021). Assessing Urbanization Dynamics in Turkey’s Marmara Region Using CORINE Data between 2006 and 2018. Remote Sensing, 13(4), Article 4. https://doi.org/10.3390/rs13040664
• Gezici, F. (1996). Trakya’da Kentsel Yerleşmeler, Gelişme Eğilimleri ve Bölgesel Gelişmedeki Rolleri. İçinde Trakya’da Sanayileşme ve Çevre Sempozyumu. TMMOB Edirne Makine Mühendisleri Odası.
• Gibson, L., Pavlakovich-Kochi, V., Wong-González, P., Lim, J., ve Wright, B. (2016). “Sun corridor” as a transborder mega-region: Revivifying economic development in the arizona-sonora region. Studies in Regional Science, 46(1), 41-62. https://doi.org/10.2457/srs.46.41
• Golem, S., ve Mustra, V. (2013). Decentralization of Economic Activities in the Metropolitan Area of Split. European Spatial Research and Policy, 20(2), 147-156.
• Gottmann, J. (1957). Megalopolis or the Urbanization of the Northeastern Seaboard. Economic Geography, 33(3), 189-200. https://doi.org/10.2307/142307
• Göymen, K. (2008). Istanbul: Mega-city straddling two continents. Urban Research ve Practice. https://doi.org/10.1080/17535060802476467
• Greenacre, M., Groenen, P. J. F., Hastie, T., D’Enza, A. I., Markos, A., ve Tuzhilina, E. (2022). Principal component analysis. Nature Reviews Methods Primers, 2(1), 1-21. https://doi.org/10.1038/s43586-022-00184-w
• Gül, M. (2009). The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City. I.B.Tauris.
• Güler, M., ve Turan, M. (2013). Trakya Bölgesi’nin Kentleşmesinde Sanayileşme ve Demografi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 22, 17-43.
• Gündoğdu, A., ve Di̇zman, A. S. (2012). İstanbul Finans Merkezi Projesinin SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi ve Finans Merkezleri ile Kıyaslanması. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 5(1), Article 1.
• Hall, P., ve Pain, K. (2006). The Polycentric Metropolis: Learning from Mega-City Regions in Europe. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781849773911
• Hauke, J., ve Kossowski, T. (2011). Comparison of Values of Pearson’s and Spearman’s Correlation Coefficients on the Same Sets of Data. Quaestiones Geographicae, 30(2), 87-93.
• Hayes, A. F., ve Coutts, J. J. (2020). Use Omega Rather than Cronbach’s Alpha for Estimating Reliability. But…. Communication Methods and Measures, 14(1), 1-24. https://doi.org/10.1080/19312458.2020.1718629
• Houllier, F. (1996). Industrıal Decentralızatıon and Urban Development in India with Consideration Of South-East and East Asian Cases (Pondy Paper in Social Sciences 23). Institut Français de Pondichéry.
• İstanbul SMD. (2014). İstanbul’un Mega Projeleri. http://megaprojeleristanbul.com
• Karabiber, F. (2021). Hierarchical Clustering. https://www.learndatasci.com/glossary/hierarchical-clustering/
• Karakuyu, M. (2006). İstanbul Mekansal Gelişiminin Analizi. 207-214.
• Kaufmann, L., ve Rousseeuw, P. J. (1990). Finding Groups in Data: An Introduction to Cluster Analysis. John Wiley ve Sons, Inc.
• Koç, R. (2023). Bölgesel Kalkınmada Sosyal Sermaye ve İnovasyon: TR42 Doğu Marmara Bölgesi Üzerine Mekansal Bir İnceleme [Doktora Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kohr, L. (1994, Şubat 28). Backed Smaller States. The New York Times. http://www.nytimes.com/1994/02/28/obituaries/dr-leopold-kohr-84-backed-smaller-states.html
• Krakover, S., ve Kellerman, A. (1990). Urban Decentralization: A Redefinition Applied to the Urban Field of Chicago. Geography Research Forum, 10, 51-67.
• Ma, T., Zhou, Y., Zhou, C., Haynie, S., Pei, T., ve Xu, T. (2015). Night-time light derived estimation of spatio-temporal characteristics of urbanization dynamics using DMSP/OLS satellite data. Remote Sensing of Environment, 158, 453-464. https://doi.org/10.1016/j.rse.2014.11.022
• MARKA. (2010). Doğu Marmara Bölgesi Sanayi Sektörleri Raporu. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA).
• Murphy, P. (2021). Clustering Data in R. https://rstudio-pubs-static.s3.amazonaws.com/599072_93cf94954aa64fc7a4b99ca524e5371c.html
• Öcal, G. P. (2006). Trakya bölgesinin sanayileşme dinamikleri ve Çorlu sanayi kümeleri [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Özaslan, M. (2015). Türkiye’de Dışa Açılma Süreci ve Sanayinin Mekansal Dağılımında Değişimler. İçinde TÜCAUM IV. Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 265-289). TÜCAUM.
• Özkan, İ. E. (2015). İstanbul Finans Merkezinin Uluslararası Bir Karşılaştırması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özker, S. (2020). İstanbul’da Kentsel Mekânın Gelişimi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 618-638. https://doi.org/10.21733/ibad.795703
• Özkök, M. K. (2015, Aralık 3). Bölge Planlarındaki Sürdürülebilirliğe Yöenlik Geliştirilen Politika ve Stratejilerin Örnekler Üzerinden Karşılaştırmalı İncelenmesi. 15. Ulusal Bölge Bilimi / Bölge Planlama Kongresi, Trabzon.
• Özkök, M. K. (2016). Kentsel Yerleşimin, Kentsel Politikalar ve Sürdürülebilir Planlama Yaklaşımı Kapsamında Değerlendirilmesi: Kırklareli Örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• QCBS. (2022). Chapter 11 Clustering | Workshop 9: Multivariate Analyses in R. https://r.qcbs.ca/workshop09/book-en/clustering.html
• Sabır, A. (2019). Cumhuriyetin Kuruluş Sürecinde 1923–1950 Arası İstanbul’un Gelişiminin Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarı, T., ve Dülgeroğlu, Y. (2019). İstanbul’da Yüksek Konut İmgesinin Gelişimi: Politikalar ve Mimari-iz(m)ler. MEGARON, 1(14), 133-144. https://doi.org/10.14744/megaron.2019.24654
• Schumacher, D. (2011). Small Is Beautiful in the 21st Century: The Legacy of E. F. Schumacher. UIT Cambridge Ltd.
• Serdar, S. (2016). 1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu. Journal of Economy Culture and Society, 0(53), Article 53. https://doi.org/10.18368/IU/sk.09525
• Seth, T. (2015). Top 4 Causes of Decentralization of Industries. http://www.economicsdiscussion.net/articles/top-4-causes-of-decentralization-of-industries/1533
• Spence, N., Gillespie, A., ve Goddard, J. (1976). British Cities: An Analysis of Urban Change. Elsevier.
• Stare, J. (2024). Global Light Pollution Map. https://www.lightpollutionmap.info/#zoom=7.24velat=41.0214velon=28.6566vestate=eyJiYXNlbWFwIjoiTGF5ZXJCaW5nSHlicmlkIiwib3ZlcmxheSI6InZpaXJzXzIwMjMiLCJvdmVybGF5Y29sb3IiOnRydWUsIm92ZXJsYXlvcGFjaXR5Ijo2MCwiZmVhdHVyZXNvcGFjaXR5Ijo4NX0=
• Stensen, K., ve Lydersen, S. (2022). Internal consistency: From alpha to omega? Tidsskrift for Den Norske Legeforening. https://doi.org/10.4045/tidsskr.22.0112
• Şahin, C. (2021). İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Mekansal Gelişimi. https://istanbultarihi.ist/22-istanbulun-cumhuriyet-donemi-mekansal-gelisimi
• Tavakol, M., ve Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach’s alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53-55. https://doi.org/10.5116/ijme.4dfb.8dfd
• Tezkızan, S. (2009). Gebze-Dilovası Arasında Sanayi Faaliyetlerinin Gelişimi ve Çevreye Olan Etkileri [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TOB. (2021). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı—CORINE Projesi—Çevirmiçi Arazi Örtüsü Haritaları. https://corinecbs.tarimorman.gov.tr/
• TÜİK. (2024a). TÜİK-İşgücü İstatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul
• TÜİK. (2024b). TÜİK-MEDAS Merkezi İstatistik Veritabanı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
• Uchiyama, Y., ve Akiko, O. (2012). Categorization of 48 Mega-Regions by Spatial Patterns of Population Distribution: The Relationship between Spatial Patterns and Population Change. 1-13.
• UNDP. (1999). Decentralization: A Sampling of Definitions (ss. 2-3). UNDP.
• Woodall, B., Borowitz, M., Watkins, K., Costa, M., Howard, A., Kemerait, P., Lee, M., Rolls, G., Takubo, Y., Titshaw, R., Winstead, M., Zhang, J., ve Zhou, D. (2024). The megaregion – forms, functions, and potential? A literature review and proposal for advancing research. International Journal of Urban Sciences, 28(1), 82-104. https://doi.org/10.1080/12265934.2023.2189156
• WorldBank. (2001). What is Decentralization? http://www.ciesin.org/decentralization/English/General/Different_forms.html
• YÖK. (2024). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (Öğrenci ve Öğretim Elemanları İstatistikleri). https://istatistik.yok.gov.tr/
• Yüzer, A. Ş. (2002). Yerleşmelerde sanayi alanları yer seçimi eğilimi alan tahsisleri ve yeni düzenleme stratejileri İstanbul örneği [Doktora Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Yüzer, A. Ş., ve Giritlioğlu, C. (2003). Sanayi Alanları Düzenleme Stratejileri-İstanbul Örneği. İTÜ Dergisi/a: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 2(1), 119-127.
• Yüzer, M. A., ve Yüzer, A. Ş. (2014). Changes in Land-Use Preferences of Small-, Medium- and Large-Scale Industries Located in Metropolitan Areas (Case Study in Istanbul). European Planning Studies, 22(6), 1127-1142. https://doi.org/10.1080/09654313.2013.764156
• Zhang, X., Guo, S., Guan, Y., Cai, D., Zhang, C., Fraedrich, K., Xiao, H., ve Tian, Z. (2018). Urbanization and Spillover Effect for Three Megaregions in China: Evidence from DMSP/OLS Nighttime Lights. Remote Sensing, 10(12), Article 12. https://doi.org/10.3390/rs10121888