Urban Solid Waste (Municipal Waste) Management and Waste to Energy Agenda in Turkish National Policy Documents

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 219 - 244, 15.01.2025

Yeşim Dedeoğlu , Taner Yonar

https://doi.org/10.35674/kent.1492705

Öz

Urban solid waste management and waste to energy policies have recently become of critical importance in terms of environmental sustainability and constitute the agenda of the environmental policies of many countries in the world. The purpose of this research is to perform analysis of Turkey's national framework and strategies for managing urban solid waste and waste-to-energy policies, explaining their role and importance in national policy documents. In the study; The concept of waste and energy from waste was emphasized, the policies, strategies, targets and actions included in the strategy documents and action plans recently prepared by the relevant Ministries, especially Turkey's National Contribution Declaration and the Twelfth Development Plan, were examined in detail and the policies in this field were examined. It was evaluated to what extent it was reflected in local legislation and to what extent it found a response in local government practices. In conclusion; Turkey's national policy document targets and legislation seem quite ambitious and sufficient. It has been understood that these policies, which occupy a significant place in national documents, have not found sufficient response in Local Governments, and the main problems encountered have been discussed and various suggestions have been tried to be presented to increase the effectiveness of existing policies. Examining waste management and waste to energy policies in a detailed chart through national policy and strategy documents in Turkey will help us understand the current policy framework, while also shedding light on future policy trends and providing guidance for their effective implementation.

Anahtar Kelimeler

Urban solid waste management, waste to energy, Türkiye UrbanWaste Management and Waste to Energy National Policies, Urban solid waste practices and problems in Local Governments.

Türkiye Ulusal Politika Belgelerinde Kentsel Katı Atık (Belediye Atıkları) Yönetimi ve Atıktan Enerji Gündemi

Öz

Kentsel katı atık yönetimi ve atıktan enerji politikaları, son dönemde çevresel sürdürülebilirlik açısından kritik bir öneme sahip olup, Dünya’da birçok ülkenin çevre politikalarının da gündemini oluşturmaktadır. Bu yayın, Türkiye’de kentsel katı atık yönetimi ile atık enerjisi politikalarının, ulusal düzeydeki çerçevesini ve stratejilerini ortaya koyarak, ulusal politika belgelerindeki yeri ve önemini analiz etmek, Ülkede yerel yönetimlerdeki mevcut durumu değerlendirerek, politikaların etkinliğini incelemek, elde edilecek bulgularla politikaların daha etkin uygulanmasını teşvik etmek üzere, geliştirilmesine ve iyileştirilmesine katkıda bulunarak, politika yapıcılar, araştırmacılar ve ilgili diğer paydaşlar için kaynak oluşturmayı amaçlamaktadır. Çalışmada; atık ve atıktan enerji kavramı üzerinde durulmuş, Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanı, Onikinci Kalkınma Planı başta olmak üzere, ilgili Bakanlıkların son dönemde hazırlamış oldukları strateji belgeleri ve eylem planlarında yer alan, politika, strateji, hedef ve eylemler detaylı olarak incelenmiş, bu alandaki politikaların mevzuatlara ne ölçüde yansımış olduğu ile yerel yönetim uygulamalarında ne ölçüde karşılık bulduğu değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; kentsel katı atık yönetimi alanında, Türkiye'nin ulusal politika belge hedefleri ile mevzuatı oldukça iddialı ve yeterli görünmektedir. Ulusal belgelerde önemli derecede yer kaplayan bu politikaların, Yerel Yönetimlerde yeterince karşılık bulamadığı anlaşılmış, yerelde karşılaşılan temel sorunlar tartışılarak, çeşitli öneriler ve çözüm yolları sunulmaya çalışılmıştır. Türkiye'deki ulusal politika ve strateji belgeleri üzerinden atık yönetimi ve atıktan enerji politikalarının detaylı bir çizelgede incelenmesi, mevcut politika çerçevesini anlamamıza yardımcı olurken, aynı zamanda gelecekteki politika yönelimlerine de ışık tutarak, etkin bir şekilde uygulanması için yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Katı Atık Yönetimi, Atıktan Enerji, Türkiye Kentsel Atık Yönetimi ve Atıktan Enerji Ulusal Politikaları, Yerel Yönetimlerde kentsel katı atık uygulamaları ve sorunları

Kaynakça

• Baykal, H., Baykal, T. (2008). Küreselleşen Dünyada Çevre Sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt:5, Sayı:9: 1-17. https://www.mku.edu.tr/files/25_dosya_1338382563.pdf
• Bilgili, Y.M. (2020). Katı atık yönetiminde kullanılan bazı kavramlar ve açıklamaları. Avrasya Terim Dergisi, 2020, 8 (2): 88-97. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1214284
• Birleşmiş Milletler Türkiye (2024). Sürdürülebilirlik Hedefleri (Bilgi sayfası). https://turkiye.un.org/tr/sdgs/12/ Erişim tarihi:29.04.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2012). Atık. Bilim ve Mevzuat Terimleri Sözlüğü. https://cevresehiriklimkutuphanesi.csb.gov.tr/ShowPDF/01a81712-7039-4aab-8314-393dc420094e /Erişim tarihi:04.10.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2016). Municipal Waste Management in Turkey Report. https://cygm.csb.gov.tr/dongusel-ekonomi-ve-atik-yonetimi-dairesi-baskanligi-i-85475/ Erişim tarihi: 26.01.2024
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2017). Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı (2016-2023).https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/haberler/ulusal_at-k_yonet-m-eylem_plan--20180328154824.pdf /Erişim tarihi:23.01.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2023) Çevresel Göstergeler Kitapçığı 2023. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cevreselgostergeler/haberler/cevresel-gostergeler-turkce-2023-20240722155552.pdf /Erişim tarihi: 07.10.2024
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024). Çevre Mevzuatı. (Bilgi sayfası) https:// cygm.csb.gov.tr / Erişim tarihi:08.04.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024-1). Çevre İzin Lisans Belge Sorgulama Uygulaması (Bilgi sayfası) https://eizin.cevre.gov.tr/Rapor/BelgeArama.aspx / Erişim tarihi:09.10.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024-2, Mart 29). Sıfır Atık ile geri kazanım oranı % 35'e ulaştı (Basın bülteni). https://cygm.csb.gov.tr/sifir-atik-ile-geri-kazanim-orani-35e-ulasti.-haber-286897 /Erişim tarihi: 07.10.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı/ İklim Değişikliği Başkanlığı (2022). Türkiye’nin güncellenmiş Birinci Ulusal Katkı Beyanı-2022. https://www.iklim.gov.tr/db/turkce/haberler/files/T%C3%BCrkiye%20Cumhuriyeti%20G%C3%BCncellenmi%C5%9F%20Birinci%20Ulusal%20Katk%C4%B1%20Beyan%C4%B1.pdf/Erişim tarihi:13.02.2024.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı/ İklim Değişikliği Başkanlığı (2024). İklim Değişikliği Azaltım Strateji ve Eylem Planı (2024-2030). https://iklim.gov.tr/db/turkce/icerikler/files/%C4%B0klim%20De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi%20Azalt%C4%B1m%20Stratejisi%20ve%20Eylem%20Plan%C4%B1%20(2024-2030).pdf /Erişim tarihi:04.04.2024.
• Demiraslan, K. O.(2020). Katı Atık Yönetiminden Meydana Gelebilecek Sera Gazları ile Matematiksel Tahminleri Üzerine Literatür Araştırması. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8 (2020), 363-380. https://doi.org/10.29130/dubited.568588
• Dışişleri Bakanlığı (2022). İklim Değişikliği ile mücadele (Bilgi sayfası). https://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?6f41190c-6742-405a-9e5a-784385301607 /Erişim Tarihi: 08.04.2024.
• Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2022). Yenilenebilir enerji kaynaklar/ Biyokütle (Bilgi sayfası). https://enerji.gov.tr/eigm-yenilenebilir-enerji-kaynaklar-biyokutle/ Erişim tarihi:08.04.2024.
• Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2024-1) Enerji Mevzuatı. (Bilgi sayfası). https://enerji.gov.tr/kurumsal-mevzuat/ Erişim tarihi:08.04.2024.
• Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2024-2) Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2024-2030). https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/BHIM/tr/Duyurular/T%C3%BCrkiyeninEnerjiVerimlili%C4%9Fi2030StratejisiveIIUlusalEnerjiVerimlili%C4%9FiEylemPlan%C4%B1_202401161407.pdf/Erişim tarihi:12.02.2024.
• EUROSTAT(2020) Greenhouse gas emissions from waste. (Fact sheet). https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/DDN-20200123-1/EUROSAT statistics/ Erişim tarihi:07.10.2024.
• EUROSTAT (2024) Municipal waste statistics.(Fact sheet). https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics /Erişim tarihi:07.10.2024.
• Fidan, A. (2014) “Bir Atık Kültürü ve Atık Değerlendirme Yöntemi Olarak Kaynağında Ayrıştırma“ Standart Dergisi, ISSN NO:1300-8366, Türk Standartları Enstitüsü, Yıl 53, Sayı:623: Ekim 2014, s:27-36. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.17458.11207
• Gil-Garcia, J. R., Pardo, T., A., Nam, T. (2015). What makes a city smart? Identifying core components and proposing an integrative and comprehensive conceptualization, Information Policy (20), 61–87, IOS Press. doi: 10.3233/IP-150354
• Güneysu, B.N., Atalay, H.A., Akkaya, T., Özkurt, K., Akın, L., Karakehya, H., (2018) Hukukun Temel Kavramları. Anadolu Üniversitesi E-ISBN: 978-975-06-2732-3 https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/HUK101U/ebook/HUK101U-18V1S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
• İçişleri Bakanlığı (2011). Ortak giriş noktası/ Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri (Bilgi sayfası). https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx/ Erişim tarihi:07.10.2024.
• Khanal,S.K. (2008) Anaerobic biotechnology for bioenergy production principles and applications. ISBN:978-0-813-82346-1 http://dx.doi.org/ 10.1002/9780813804545
• Öner, Ş. (2023) İklim Değişikliği Sorununun Uluslararası Gelişmeler Eşliğinde Türkiye’nin Politika ve Kurumlarına Yansıması Ombudsman Akademik, 9 (18), s:13-47. ISSN: 2148-256X https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2916820
• Öztürk, İ. , Arıkan, O. A., Altınbaş, M., Alp. K. ve Güven, H. (2016). Katı Atık Geri Dönüşüm ve Arıtma Teknolojileri (El Kitabı), Türkiye Belediyeler Birliği. ISBN:978-605-9186-15-5 https://www.tbb.gov.tr/online/kitaplar/kati_atik_teknolojileri/index.html
• STATİSTA (2024-1) Annual greenhouse gas (GHG) emissions worldwide from 1990 to 2023, by sector. (Fact sheet). https://www.statista.com/statistics/1423179/global-ghg-emissions-by-sector-annual//Statista statistics/ Erişim tarihi:07.10.2024.
• STATİSTA (2024-2) Recycling rate of municipal waste in the European Union (EU-27) in 2010 and 2022, by country. (Fact sheet). https://www.statista.com/statistics/1219551/municipal-waste-recycling-eu-by-country/ Recycling rate of municipal waste in the European Union 2010-2022, by country/ Erişim tarihi:07.10.2024.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023.1). On İkinci Kalkınma Planı (2023-2024). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf/Erişim tarihi:13.02.2024.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023.2). Orta Vadeli Program (2024-2026) https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/09/Orta-Vadeli-Program_2024-2026.pdf /Erişim tarihi:13.02.2024.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2024.1). Kamuda Stratejik Yönetim/Temel Politika Belgeleri (Bilgi sayfası). http://www.sp.gov.tr/tr/ Erişim tarihi:08.04.2024.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2024.2). Mevzuat. (Bilgi sayfası). http://www.sp.gov.tr/tr/mevzuat/ /Erişim tarihi:08.04.2024.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2024). Mevzuat. (Bilgi sayfası) https://kms.kaysis.gov.tr/Home/Kurum/24308110?AspxAutoDetectCookieSupport=1/ Erişim tarihi:08.04.2024.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı (2024). Mevzuat Bilgi Sistemi/İhale Mevzuatı. (Bilgi sayfası) https://www.mevzuat.gov.tr/#kanunlar/Erişim tarihi:03.05.2024
• TDK Türk Dil Kurumu (2022). Atık. Genel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 04.10.2024.
• Ticaret Bakanlığı (2021). Yeşil Mutabakat Eylem Planı 2021. https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf /Erişim tarihi:08.03.2024.
• Tozlu, A., Özahi E. ve Abuşoğlu,A. (2015). Waste to energy technologies for municipal solid waste management in Gaziantep. Renewable and Sustainable Energy Reviews Volume 54 (2016), 809–815 https://doi.org/10.1016/j.rser.2015.10.097
• TÜİK (2023). Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2021-49672&dil=1 /Erişim tarihi:24.04.2024.
• UN DATA (2024). Waste. In data.un.org glossary. https://data.un.org/Glossary.aspx. Erişim tarihi: 07.10.2024