MUSTAFA VÂZIH EFENDİ VE DÎVÂNÇE’Sİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 26, 255 - 278, 25.03.2021

Fatma Özçakmak

Öz

1177/ 1763-1764 senesinde Amasya’da dünyaya gelen Mustafa Vâzıh Efendi, Kara Müftizâdeler diye bilinen Kara İsmail Efendi’nin oğludur. Babası gibi Amasya’da müftülük görevinde bulunmuş ve dönemindeki sosyal-siyasal sıkıntılar sebebiyle görevden azledilip birkaç kez yine aynı göreve getirilmiştir. Amasya şehir tarihçiliğine Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâz-ı Mesâili’l-Amâsiyye kitabıyla öncülük eden ilk isim olan Vâzıh Efendi’nin söz konusu eser haricinde Şerhu’l-Ezân ve Dellâlü’l-Cinân, Tûtî-i Vâzıh-ı Beyân, Belâ-yı Vâzıh Safâ-yı Lâyıh, Terceme-i Kâdî-i Hemedân min Hikâyât-ı Gülistân ve Dîvân-ı Vâzıh olmak üzere ilmî ve edebî başka eserleri de bu-lunmaktadır. Bu makalede amaç kaynaklarda daha çok ilmî yönüyle ön plana çıka-rılan Mustafa Vâzıh Efendi’nin edebî yönüne de dikkat çekerek bu yönünün bariz bir örneği olan -kütüphane kaydında Dîvân-ı Vâzıh olarak kayıtlı- Dîvânçe’sinin ilim âlemine tanıtılmasıdır. Bu doğrultuda çalışmada Vâzıh Efendi’nin hayatı, eserleri, ilmî ve edebî yönüne dair bilgilere yer verilmiş, Dîvânçe’si incelemeye tabi tutulup elde edilen veriler paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Vâzıh Efendi, Dîvânçe, Dîvânçe-i Vâzıh, Amasya

MUSTAFA VÂZIH EFFENDI AND HIS DÎVÂNÇE

Öz

Mustafa Vâzih Effendi, who was born in Amasya in 1177 / 1763-1764, is the son of Kara İsmail Effendi, known as Kara Müftizâdeler. Like his father, he worked as a mufti in Amasya and was dismissed from office due to social-political problems in his period and was assigned the same duty several times. Vâzıh Efendi, who was the first person to lead the city history of Amasya with his book Belâbilü'r-Râsi fî Riyâz-ı Mesâili'l-Amâsiyye, excluding the work in question, he has other scientific and literary works such as Şerhu'l-Ezân and Dellâlü'l-Cinân, Tûtî-i Vâzıh-ı Beyân, Belâ-yı Vâzıh Safâ-yı Lâyıh, Terceme-i Kâdî-i Hemedân min Hikâyât-ı Gülistân and Dîvân-ı Vâzıh. The aim of this article is to draw attention to the literary aspect of Mustafa Vâzıh Effendi, which is more prominent with her scientific aspect in the sources, and to introduce the Dîvânçe, which is an obvious example of this aspect - registered as Dîvân-i Vâzıh in the library record, to the world of science. In this direction, information about Vâzıh Effendi's life, works, scientific and literary aspects were included, the Dîvânçe was examined and the obtained data were shared.

Kaynakça

• Akifzade Abdurrahim (1998). Kitâbu’l-Mecmû’ Fî’l-Meşhûd ve’l-Mesmû’. Haz. H. Özdemir. İstan-bul: Türkiye İlmî İctimaî Hizmetler Vakfı Yayınları.
• Arslan, M. (2018). Divan Edebiyatında Şehirler Üzerine Yazılan Şiirler ve Bunlar Arasında Amasya Şiirleri. Amasya Şairleri Bilim Şöleni (4-6 Ekim 2018) Bildiriler Kitabı (s. 47-70) İçinde. Ankara: KIBATEK.
• Atalar, M. (2008). Mustafa Vazıh-Din Bilgini, Şair ve Amasya Tarihçisi. Uluslararası Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Çorum Sempozyumu-23-25 Kasım 2017, I. Cilt (s. 515-521) İçinde. Çorum: Çorum Belediyesi.
• Ayar, A. R.; Özel, R. O (2013). Ord. Prof Dr. Süheyl Ünver’in Amasya Günlükleri’nin Tanıtımı ve Sadeleştirilmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 1: 149- 169.
• Aydın, M.; Dündar, R. (2013). Amasya Şehir Tarihleri. The Journal of Academic Social Science Studies, C/S. 6 (3): 971-990.
• Bayram, Y.; Erdemir, A. (2007). Amasya Bibliyografyası Denemesi, I. Amasya Arastırmaları- 13-15 Haziran 2007-2. Kitap (s. 841-875) İçinde. Amasya: Amasya Valiliği.
• Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri (I-III). Haz. M. A. Y. Saraç. Ankara: TÜBA.
• Ercan, A. (1991). XIV Yüzyıldan Günümüze Çorumlu Şairler, Çorum: Hitit Festivali Komitesi.
• Erdiç, Ş. (2017). Osmanlı Şehir Tarihi Yazımında Din Ve Şehirleşme -Mustafa Vâzıh Efendi Ör-neği. Uluslarası Amasya Alimleri Sempozyumu 21-23 Nisan 2017, Bildiriler Kitabı II (s. 309-319) İçinde. Amasya.
• Erkoç, E. (2017). Çorumlu Şeyhülislamlar ve Alimler. 1. Bsk. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Ya-yını.
• Ersoy, E. (2019). Kütahya Belediyesi Mustafa Hakkı Yeşil Kütüphanesinde Bulunan El Yazmala-rının Dökümü, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 22: 713-1034.
• Kalkışım, M. (2013). Şeyh Gâlib Dîvânı. Ankara: Akçağ.
• Küçük, S. (2011) Baki Divanı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Mustafa Vazıh Efendi (2011). Amasya Fetvaları ve İlk Amasya Şehir Tarihi (Belâbilü‟r - Râsiye f î Riyâz - ı Mesâili’l-Amâsiyye). Haz. A. R. Ayar & R. O. Özel. Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Mustafa Vazıh Efendi. Dîvânçe. Ankara Üniversitesi Yazma Eserler Bölümü, Mustafa Con Ko-leksiyonu A 495/III.
• Mustafa Vazıh Efendi. Sergüzeşt-i Vâzıh. Ankara Üniversitesi Yazma Eserler Bölümü, Mustafa Con Koleksiyonu A 495/IV.
• Pala, İ. (2012). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı.
• Polat, M. (2019). Osmanlı Şehzade Sancağı Amasya’da Fıkıh Kültürü. Amasya İlahiyat Dergisi. S. 13: 167-203.
• Saraç, M. A. Y. (2017). Klasik Edebiyat Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkubbe.
• Tâhirü’l-Mevlevî. (2019). Edebiyat Lügati. Neşre Haz. K. E. Kürkçüoğlu. İstanbul: Büyüyenay.
• Topal, A. (2015). Mustafa Vazıh Efendi, Belâ-yı Vâzıh Safâ-yı Lâyıh (Sergüzeştname). Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Topal, A. (2016). Mustafa Vazıh Efendi, Gülistan Tercümesi- Güldeste-i Gülistân Hediyyeten Li’l İhvân. Erzurum: Fenomen.