22 Ağustos 2020 Tarihli Taşkına Neden Olan Dereli Deresi (Giresun) Havza Analizleri, Taşkının Nedenleri ve Sonuçları

Yıl 2021, , 392 - 425, 15.12.2021

Ahmet Apaydın

https://doi.org/10.31466/kfbd.908878

Cited By: 3

Öz

Giresun’un Dereli ilçesinde 22 Ağustos 2020 tarihinde meydana gelen taşkında ilçe merkezinde Dereli Deresi üzerinde bulunan iki köprü tıkanmış ve sediment yüklü dere ilçenin caddelerine yönelmiştir. Motorlu araçlar dahil olmak üzere önüne gelen her şeyi sürükleyen suyun getirdiği binlerce ton sediment cadde ve sokaklar ile binaların giriş katlarına yığılmıştır. Yapılan çalışmada, 39,5 km2 yağış alanına sahip Dereli Havzası’nın alansal ve rölyef morfometrisi, kalın toprak ve ayrışmış kayaç örtüsü nedeniyle sediment üretim ve taşkın potansiyelinin yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak taşkının asıl nedeni, Dereli Deresi yatağının yerleşime açılarak daraltılması ve buna bağlı olarak köprü açıklıklarının dar tutulmasıdır. Ayrıca, birbirine 5-6 m mesafede bulunan iki köprüden aşağıdakinin yatağa eğimli konumda olması derenin enerjisinin kırılarak sedimentin Aksu’ya boşalmasını yavaşlatmış ve köprülerin tıkanmasını kolaylaştırmıştır. Yeniden inşa çalışmaları devam eden Dereli’de benzer bir olayın tekrar yaşanmaması için Dereli Deresi’nin Aksu ile birleşim yerinden başlamak üzere yukarı doğru yatağın yerleşim öncesi doğal halindeki gibi geniş ve düz hat halinde bırakılması, ilçeye giriş yerinden başlamak üzere havzada sediment tutucu yapılar inşa edilmesi, dere içlerinden giden yolların yatağı daraltmayacak şekilde yeniden inşa edilmesi ve yol dolguları altında aşınmayı önleyici yapılar inşa edilmesi gerekir. Ayrıca, köprü açıklıkları akarsuların sediment yükleri hesaba katılarak mümkün olduğunca geniş bırakılmalı, yerleşim içi ve yukarısında yatak ve köprü altlarına biriken malzeme gerektikçe temizlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Şiddetli yağış,, taşkın, sediment taşınımı, Havza morfometrisi, Dereli, Giresun

Teşekkür

Değerli Editörler, Sisteme yüklenen makale, 22 Ağustos 2020 tarihinde Giresun-Dereli'de meydana gelen taşkın olayını havza özellikleriyle inceleyen özgün bir çalışmadır. Siz editörler ve dergiye emek veren ve gelişmesine katkıda bulunan kişilere teşekkürlerimi sunuyorum. Saygılarımla Prof. Dr. Ahmet APAYDIN Giresun Üniv. İnşaat Müh. Bölümü 28200 Giresun

Analysis of Dereli Basin (Giresun) that Caused the Flood dated 22 August 2020, Causes and Results of the Flood

Öz

Due to the flood that occurred on 22 August 2020 in Dereli district of Giresun, two bridges on Dereli Stream in the district centre were blocked and the sediment-laden stream flowed into the streets of the district. Thousands of tons of sediment transported by the water that swept everything including motor vehicles, deposited on the streets and on the ground floors of the buildings. With this study, it was concluded that the Dereli Basin, which has 39.5 km2 drainage area, has high sediment production and flood potential due to the areal and relief morphometry, thick soil and weathered rock cover. However, the main reason for the flood is the narrowing of the Dereli Stream bed due to the settlement and consequently the narrow span of the bridge. In addition, the fact that the lower one of the two bridges, which are 5-6 m apart, is inclined to the bed, slowed the discharge of the sediment into the Aksu by breaking the energy of the water and facilitated the clogging. In Dereli, where reconstruction works are continuing as of 2021, it is necessary to construct the bed in a wide and straight line, starting from the junction of Dereli Creek with Aksu, as in its natural state before the settlement. Starting from the entrance of the creek to the district, sediment storage structures should be constructed in the basin, the roads near or passing through the streams should be reconstructed in a way that does not narrow the bed, and anti-erosion structures should be built under the road embankments. In addition, bridge spans should be kept as wide as possible, taking into account the sediment loads of the rivers, and the material accumulated along the stream beds and under bridges in and above the settlement should be cleaned as needed.

Anahtar Kelimeler

Heavy rainfall, Flooding, Sediment transport, Basin morphometry, Dereli, Giresun

Kaynakça

• Altun, İ.E., Sevin, M., Akbaş, B., Keskin, H., Mengi, H., Köse, Z., Arslan, H., Deniz, N., Yaşar, T., Erdoğan, K., Acar, Ş. (1994). Giresun-Piraziz-Şebinkarahisar Arasında Kalan Bölgenin Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 9697, Ankara, (yayımlanmamış).
• Altun İ.E. (2013). 1:100000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, No: 186 Giresun-G 40 Paftası, MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Avcı, V., Sunkar, M. (2018). Bulancak’ta (Giresun) Sel ve Taşkın Olaylarına Neden Olan Pazarsuyu, İncüvez, Kara ve Bulancak Derelerinin Morfometrik Analizleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of International Social Sciences), Cilt: 28, Sayı: 2, Sayfa: 15-41.
• Avcı, V., Sunkar, M. (2015). Giresun'da sel ve taşkın oluşumuna neden olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik analizleri, Coğrafya Dergisi, İstanbul Üniv. Edebiyat Fak., Sayı 30, Sayfa 91-119, İstanbul, 2015 Basılı Nüsha ISSN No: 1302-7212.
• Balcı, H. A. ve Öztan, Y. (1987). Sel Kontrolü, Karadeniz Üniversitesi, Orman Fakültesi, Genel Yayın No:113, Fakülte Yayın No: 12, Trabzon.
• Bayram, O. (2020a). Sel ve Taşkınlara Karşı Yeni Dönem Planlaması ve Çözüm Önerileri, Giresun Gündem Gazetesi, 03.09.2020 (erişim tarihi, 15.09.2020)
• Bayram, O. (2020b). Sel ve Heyelan Afeti Üzerine, Denge Gazetesi, 28.08.2020, www.dengegazetesi.com.tr, erişim tarihi: 12 Kasım 2020.
• BBC News (2020). BBC Türkçe, haber: Ayşe Sayın, 24 Ağustos 2020, www.bbc.com (erişim tarihi: 31.10.2020)
• Biswas, S., Sudhakar, S. ve Desai, V. R. (1999). Prioritisation of Subwatersheds Based on Morphometric Analysis of Drainage Basin: A Remote Sensing and GIS Approach, Journal of the Indian Society of Remote Sensing, Vol. 27, No.3, p. 155-166.
• Gravelius, H. (1914). Grundrifi der gesamten Gewcisserkunde. Band I: Flufikunde (Compendium of Hydrology, vol. I.
• Güntekin, E. (2020).18 Yıllık Yıkımın Faturası: Giresun Sel Felaketi, Sosyalist Gündem, 25 Ağustos 2020, www.sosyalistgundem.com, erişim tarihi: 12 Kasım 2020.
• Horton, R. E. (1932). Drainage basin characteristics. Trans. Am. Geophys. Union, 13, 350-361.
• Horton, R. E. (1945). Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphology. Bull Geol Soc Am 56:275- 370.
• İMO (2020). İnşaat Mühendisleri Odası Basın Açıklaması, www.imo.org.tr (erişim tarihi: 01.11.2020).
• JMO (2020). Jeoloji Mühendisleri Odası Basın Açıklaması, www.jmo.org.tr, (erişim tarihi: 01.11.2020).
• Kaymaz, H. (2019). Dereli İlçe Merkezinin Coğrafyası, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Ana Bilim Dalı, 209 s.
• Keller, E. A., Pinter, N. (2002). Active Tectonics Earthquakes, Uplift, and Landscape, Second Edition, Prentice Hail, NewJersey.
• Kirpich, Z. P. (1940). Time of concentration of small agricultural watersheds. CiviI Engineering 10 (6), 362.
• Melton, M. A. (1957). An analysis of the relation among elements of climate, surface properties and geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York.
• MGM, (2020). Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Gerçekleşen toplam yağışlar, https://www.mgm.gov.tr/sondurum/toplam-yagis.aspx, erişim tarihi, 23.08.2020)
• MGM, (2021). Tarım ve Orman Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İklim Sınıflandırması Giresun, mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=GIRESUN (erşim tarihi: 15.05.2021)
• Orman-Su Bakanlığı (2013). Yukarı Havza Sel Kontrolü Eylem Planı (2013-2017), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 117 s.
• Özdemir, H. (2011). Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Ed: Deniz Ekinci), İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6, Sayfa: 507‐526, İstanbul.
• Reddy, G. P. O., Maji, A. K. ve Gajbhiye, K. S. (2004). Drainage morphometry and its influence on landform characteristics in basaltic terrain, Central lndia—a remote sensing and GIS approach. Int J Appl Observ Geoinf 6:1-16.
• Sözcü, (2020). Sözcü Gazetesi 23.08.2020, sozcu.com.tr, (erişim tarihi: 01.11.2020).
• Strahler, A. N., (1952). Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography, Geological Society of America Bulletin, 63: 1117- 1141.
• Schumm, S. A. (1956). Evolution of drainage Systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul. 67, 597-646.
• Strahler, A. N. (1952). “Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography”, Geological Society of America Bulletin, 63: 1117- 1141.
• Strahler, A. N. (1964). Handbook of Applied Hydrology, Section 4-II Geology, part II. Quantitative Geomorphology of Drainage Basins and Channel Networks, (Editor V.T. CHOW) Mc Graw-Hill Company, NY.
• TMMOB (2020). Türk Mimar ve Mühendis Odaları Birliği Basın Açıklaması, 24.8.2020, https://mmo.org.tr (erişim tarihi, 30.8.2020)
• TOD (2020). 22.08.2020 Tarihinde Giresun’da Meydana Gelen Sel Felaketiyle İlgili Teknik Rapor, Türkiye Ormancılar Derneği, 5 s. (www.ormancilardernegi.org (erişim tarihi: 31.10.2020)
• Tonbul, S., Sunkar, M. (2011). Batman’da Yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının (31 Ekim-1 Kasım 2006) sebep ve Sonuçları, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No:5, Sayfa: 237-258, İstanbul.
• URL-1: www.akkayakoyu.org (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-2: www.dereli.bel.tr (Erişim tarihi, 19 Mayıs 2021)
• URL-3: www.dogruhaber.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-4: www.egedesonsoz.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-5: www.ensonhaber.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-6: www.gundemebakis.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-7: www.hicrethaber.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-8: www.hürriyet.com.tr (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-9: www.medyatilkisi.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-10: www.memurlar.net (Erişim tarihi:31.10.2020).
• URL-11: www.mgm.gov.tr, Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Genel Müdürlüğü web sayfası, (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-12: www.politikam.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-13: www.sanalbasin.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-14: www.sondakika.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-15: www.twitter.com (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• URL-16: www.yesilgiresun.com.tr (Erişim tarihi:19 Mayıs 2021).
• Verstappen, H. T. H. (1983). Applied geomorphology. ITC, Enschede.
• Yadi, A. (2014). Cumhuriyet Döneminde Giresun’da Meydana Gelen Doğal Afetler ve Alınan Tedbirler (1924–1981), International Journal of Social and Educational Sciences Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1 / Volume: 1 Sayı: 1, Haziran, www.ijoses.com
• Yurt, R. (2013). İklim değişikliği ve şehirleşmenin Giresun şehrinde yol açtığı sel felaketleri, Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, 24-26 Ekim 2013, Trabzon, 173-190.
• Yüksel, Ö., Kankal, M., Önsoy, H., ve Filiz, M. H. (2008). Doğu Karadeniz Havzası Taşkınları Üzerine Bir Değerlendirme, 5. Dünya Su Forumu Türkiye Bölgesel Hazırlık Toplantıları, Taşkın, Heyelan ve Dere Yataklarının Korunması Konferansı Bildiriler Kitabı, Sayfa: 17-28, 7-8 Ağustos 2008, Trabzon.