Fırtına Deresi Alt Havzası Akım Verilerine Dayalı 1965-2015 Yılları Arası Nemli ve Kurak Dönemlerin Analizi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 277 - 288, 15.06.2021

Evren Turhan , Serin Değerli

https://doi.org/10.31466/kfbd.915979

Cited By: 1

Öz

Bir havzanın uzun yıllar boyunca meydana gelen nemli ve kurak dönemleri yağışlardaki değişim ve nehir akım verilerindeki farklılıklar şeklinde kendini göstermektedir. Küresel iklim değişikliği sonucunda belirli zaman periyotlarında taşkın ve kuraklık problemleri ortaya çıkabilmektedir. Bu iki sorunun olası olumsuz etkilerini azaltabilmek adına gözlenmiş geçmiş kayıtlardan yararlanarak analizlerin yapılması ileriye dönük tahmin çalışmaları açısından doğru ve etkili bir yaklaşım sağlayacaktır. Bu çalışmada son zamanlarda mevcut su kaynaklarında debilerin azalmaya ve ciddi kuraklık etkilerinin görülmeye başladığı ifade edilen Fırtına Deresi Alt Havzası (Rize-Çamlıhemşin) uygulama alanı olarak tercih edilmiştir. Mülga Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ)’nin 2232 nolu Akım Gözlem İstasyonu (AGİ) 1965-2011 ve Devlet Su İşleri (DSİ)’nin E22A067 nolu AGİ’ye ait 2012-2015 yılları dataları kullanılarak Standardize Akım İndeksi (SRI) yöntemi ile 3, 6, 9 ve 12 aylık nemli ve kurak dönem değerleri elde edilmiştir. Zaman aralığı 1965-1979, 1980-1995, 1996-2011 ve 2012-2015 yılları şeklinde dört ayrı kısımda ele alınmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, 1965-2005 yılları arasında kurak dönemlerin nemli duruma göre daha yoğun yaşandığı gözlemlenirken, 2005 yılından itibaren 2013’e kadar Şiddetli ve Aşırı Nemli dönemler tespit edilmiştir. 2012-2015 yılları arasında ise kurak yıl sayılarının farklı zaman ölçekleri açısından nemli yıl sayılarına göre artış eğiliminde olması ileride kuraklığa karşı önlemlerin düşünülmesini gerektirebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Nemli ve Kurak Dönemler, Standardize Akım İndeksi, Fırtına Deresi Alt Havzası

Analysis of Wet and Drought Periods based on Streamflow Data in the Fırtına Creek Sub-basin between 1965-2015 years

Öz

The wet and drought periods of a basin for many years generate themselves as changes in precipitation and differences in streamflow data. Flood and drought problems may arise in certain time periods as a result of global climate change. In order to reduce the potential negative effects of these two problems, making analyzes using the observed past records will provide an accurate and effective approach in terms of future prediction works. In this study, the Fırtına Creek Sub-basin (Rize-Çamlıhemşin), which has recently been pointed out to decrease on the flow rate values and noticed serious drought effects in the existing water resources, was preferred as the case study. With the Standardized Runoff Index (SRI) method, the wet and drought period values on 3, 6, 9 and 12-months have been obtained using the past data of the Flow Observation Stations (FOSs). The data belong to the Former Electrical Works Survey Administration (EIEI) with the number of 2232 for the years of 1965-2011 and the State Hydraulic Works (DSI) with the number of E22A067 for the 2012-2015 ones, respectively. The time period has been investigated in four separate sections as the years of 1965-1979, 1980-1995, 1996-2011 and 2012-2015. As a result of this study, it has been observed that Severe and Extremely wet periods occurred from 2005 until 2013 while the drought periods were more intense than wet conditions between 1965-2005 years. The fact that the number of drought years between 2012 and 2015 has an increasing trend compared to the wet years with regard to different time scales, can require taking precautions against the drought event in the future. 

Anahtar Kelimeler

Wet and Drought Periods, Standardized Runoff Index, the Fırtına Creek Sub-basin

Kaynakça

• Akar, Ö., Oğuz, İ., Yürekli, K. (2015). İkikara Havzası’nın kurak ve ıslak dönemlerinin bazı kuraklık indisleri yardımıyla karşılaştırılması. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(2), 7-13.
• Akçay, F., (2018). Doğu Karadeniz Havzası aylık ve yıllık ortalama akımlarının eğilim (trend) analizi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çeribaşı, G., ve Doğan, E., (2015). Trend analizi yöntemi kullanılarak Batı ve Doğu Karadeniz ile Sakarya Havzası akım miktarlarının değerlendirilmesi. SDU International Technologic Science, 7(2), 1-12.
• Devlet Su İşleri (DSİ), (2015). Akım gözlem yıllıkları (1959-2015), Ankara.
• Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ). Akım gözlem yıllıkları (1935-2011), Ankara.
• Güney, Ş.C., Akyüz, İ., ve Yılmaz, M.F., (2008, Ağustos). Doğu Karadeniz ve Çoruh Havzalarının hidrolojik verilerinde Kuzey Atlantik salınımının sinyallerinin aranması. Taşkın, Heyelan ve Dere Yataklarının Korunması Konferansı, DSİ, Trabzon.
• McKee, T. B., Doesken, N. J., ve Kleist, J., (1993). The relationship of drought frequency and duration to time scales. 8th Conference on Applied Climatology, Am. Meteorol. Soc. Boston, 179–184.
• Nalbantis, I., (2008). Evaluation of a hydrological drought index. European Water, 23/24: 67-77.
• Okkan, U., ve Altun, H., (2019, Kasım). Susurluk Havzası akımlarının hidrolojik kuraklık analizinde Standardize Akım İndeksi ve paylaştırılmış entropi yöntemlerinin kıyaslanması. 4th International Symposium on Innovative Approaches in Engineering and Natural Sciences, SETSCI Conference Proceedings, Samsun, 4(6), 329-335.
• Partal, T., ve Yavuz, E., (2020). Batı Karadeniz bölgesinde kuraklık indisleri üzerine trend analizi uygulanması. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2): 345-353, http://dx.doi.org/10.21324/dacd.643161
• Pathak, A. A., ve Channaveerappa, B.M.D., (2016). Comparison of two hydrological drought indices. Perspectives in Science, 8, 626-628.
• Shukla, S., ve Wood, A.W., (2008). Use of a Standardized Runoff Index for characterizing hydrologic drought. Geophys. Res. Lett., 35.
• Şan, M., Kankal, M., Bayram, A., ve Nacar, S., (2019, Haziran). Doğu Karadeniz Havzası’nda yağış ve kuraklığın eğilim analizi. İSTE-CE’2019- International Conference on Innovation, Sustainability, Technology and Education in Civil Engineering, İskenderun, Hatay, 670-681.
• Şen, Z., (2015). Preface, In Z. Şen (Ed.), Applied Drought Modeling, Prediction, and Mitigation, Boston: Elsevier, 9-11.
• Şişman, E., (2019). Su talep seviyesine göre kurak veya sulak dönem analizi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi (DÜMF) Mühendislik Dergisi, 10(1), 301-310.
• Tuna, H., Malkoç, F., ve Yılmaz, Ö., (2009, Kasım). Çoruh Havzası’nda SPİ ile kuraklık analizi ve çevresel etkileri. Doğu Karadeniz Bölgesi Hidroelektrik Enerji Potansiyeli ve Bunun Ülke Enerji Politikalarındaki Yeri, Forum, Trabzon, 114-129.
• Turhan, E., Özmen-Çağatay, H., ve Çetin, A., (2016a). Yapay sinir ağı yöntemleri ile Aşağı Seyhan Ovası Alt Havzası yağış-akış ilişkisinin modellenmesi ve yağışlı-kurak dönemler açısından irdelenmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(2), 227-241.
• Turhan, E., Özdil, N.F., Tantekin, A., (2016b, Ekim). Hidrolojik kuraklık ve enerji verimliliği ilişkisinin pompaj depolamalı hidroelektrik santraller (PDHES) konusu bağlamında değerlendirilmesi: Adana örneği. International Energy&Engineering Conference, UEMK Proceedings, Gaziantep, 143-158.
• Turhan, E., Keleş, M.K., Tantekin, A. ve Keleş, A.E., (2019). The investigation of the applicability of data-driven techniques in hydrological modeling: The case of Seyhan Basin. Rocznik Ochrona Srodowiska, 21, 29–51.
• Yaltı, S., ve Aksu, H., (2019). Drought analysis of Iğdır Turkey. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 7(12): 2227-2232, http://dx.doi.org/10.24925/turjaf.v7i12.2227-2232.3004
• Yüksek, T., Özçelik, A.E., ve Verep, B., (2020). Fırtına Havzası’nın bazı havza karakteristikleri ile arazilerin fizyografik özelliklere göre dağılımlarının coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 5(3), 439-449.