Yeraltı Petrol Boru Hatlarının Güzergâh Seçiminde Yüzey ve Çevre Koşulları Kaynaklı Risklerin HTEA, Pareto ve AHP Yöntemleri ile İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 492 - 507, 15.06.2022

Hülya Keskin Çıtıroğlu , Deniz Arca , Eray Can

https://doi.org/10.31466/kfbd.947353

Öz

Petrol, günümüzde kentlerin hızla gelişmesiyle, kömür gibi oldukça yoğun olarak kullanılan fosil enerji kaynaklarının başında gelmektedir. Bu enerji kaynağının, yeraltından çıkarılmasından, kullanıma hazır hale gelmesine ve hatta lojistiğine kadar olan bütün işlemlerde disiplinler arası çalışma, planlama ve projelendirilme uygulamalarının yapılması gerekmektedir. Petrol’ün lojistiğinde ya da taşınmasında, petrol boru hattı projelerinin önemi oldukça büyük bir paya sahiptir. Özellikle bu tür projelerin oluşturulmasında, güzergâh seçimlerinin önemi daha da artmaktadır. Petrol yakıtının lojistiği için hazırlanmış olan güzergâh projelerinde topografik (yüzeysel), jeolojik, çevresel vb. unsurları göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Bu projelerin hazırlanması sırasında, bu unsurlara bağlı bazı hata ve risklerle karşılaşmak da mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada Hata Türü Etkileri Analizi (HTEA), Pareto ve Analitik Hiyerarşi Proses (AHP) yöntemleri kullanılarak bu hata ve risklerin belirlenmesine çalışılmıştır. Yine bu hata ve riskler belirlenirken bu konu ile ilgili uzmanların literatürde belirtmiş oldukları risk ve hatalar da göz önüne alınarak bir çalışma ortaya konulmaya çalışılmış ve literatüre bu anlamda katkı verilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu yöntemler ile bulunan sonuçlar birbirleriyle de karşılaştırılmış ve sonuçlar grafiklerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeraltı Petrol Boru Hattı, Risk ve Hata Analizleri, Hata Türü Etkiler Analizleri (HTEA), Pareto, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP)

Investigation of Possible Risks and Failures in Terms of Surface and Environmental Conditions in the Route Selection of Underground Oil Pipeline with FMEA, Pareto and AHP Methods

Öz

With the rapid development of cities today, oil is common intensely operated fossil energy origin such as coal. Experts from various fields should come together and work, planning and projecting practices should be carried out interdisciplinary in all processes from extracting this energy source from underground to making it ready for use and even logistics. Oil pipeline projects have a significant share in the logistics or transportation of petroleum fuel. Especially in the creation of such projects, the importance of route choices is increasing. In route projects prepared for the logistics of petroleum fuel, topographical (superficial), geological, environmental, etc. have to considered. During the preparation of these projects, it may be possible to encounter some failures and risks arising from these factors. Mentioned risks and failures have explained by using Failure Mode and Effects Analysis (FMEA), Pareto and Analytical Hierarchy Process (AHP) methods in the study. Again, while determining these failures and risks, a study was tried to be presented by taking into account the risks and failures stated by experts on this subject and it was purposed to help for literature of same content. Also, results found by these methods have measured with others and findings have supported by graphics.

Anahtar Kelimeler

Underground Oil Pipeline, Risk and Failure Analysis, Failure Mode and Effects Analysis (FMEA), Pareto, Analytic Hierarchy Process (AHP)

Kaynakça

• Akın, B. (1998). ISO 9000 uygulamasında ve işletmelerde hata türü ve etkileri analizi. Bilim Teknik Yayınevi, 182s., İstanbul.
• Al Harbi, K.M. (2001). Application of AHP in project management. International Journal of Project Management, 19 (4): 19–27. https://doi.org/10.1016/S0263-7863(99)00038-1
• Arca, D., Keskin Citiroglu, H. (2020). Geographical information systems-based analysis of site selection for wind power plants in Kozlu District (Zonguldak-NW Turkey) by multi-criteria decision analysis method. Energy Sources, Part A: Recovery, Utilization, and Environmental Effects, https://doi.org/10.1080/15567036.2020.1834030
• Can, E. (2019). Analysis of risks that are based on the aerial photography used in photogrammetric monitoring maps for environmental wind power energy plant projects. Environmental Monitoring and Assessment, 191,746. https://doi.org/10.1007/s10661-019-7944-8
• Dawotola, A.W., van Gelder, P.H.A.J.M., Vrijling, J.K. (2009). Risk Assessment of Petroleum Pipelines using a combined Analytical Hierarchy Process - Fault Tree Analysis (AHP-FTA). Proceedings of the 7th International Probabilistic Workshop, Delft, 491-501.
• Dey, P.K. (2003). Analytic hierarchy process analyzes risk of operating cross-country petroleum in India. Natural Hazards Review, 4(4):213-221. https://doi.org/10.1061/(ASCE)1527-6988(2003)4:4(213)
• Erdal, H. (2018). Tehlikeli madde taşımacılığı güzergâh seçimi problemi için stokastik bir risk analizi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6):935-943. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.376269
• Göktolga, Z., Gökalp, B. (2012). İş seçimini etkileyen kriterlerin ve alternatiflerin AHP metodu ile belirlenmesi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2):71-86.
• Işık, H. (2018). Botaş ham petrol boru hatlarının incelenmesi ve rehabilitasyonu için sistem önerisi. Bilişim Teknolojileri Dergisi 1(3):27-33.
• Kwast-Kotlarek, U., Hełdak, M. (2019). Evaluation of the Construction and investment process of a high-pressure gas pipeline with use of the Trenchless Method and Open Excavation Method. Analytic Hierarchy Process (AHP). Sustainability 11(8):2438; https://doi.org/10.3390/su11082438
• Keçek, G., Yıldırım, E. (2010). Kurumsal kaynak planlama (ERP) sisteminin analitik hiyerarşi süreci (AHP) ile seçimi: otomotiv sektöründe bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1):193-211. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20828/223056
• Korpela, J., Tuominen, M. (1996). A decision aid in warehouse site selection. International Journal of Production Economics, 45(1–3):169-180. https://doi.org/10.1016/0925-5273(95)00135-2
• Kuruüzüm, A., Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz İ.İ.B.F Dergisi, 1:83-105. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auiibfd/issue/54587/744088
• Lai, V.S, Wong, B.K., Cheung, W. (2002). Group decision making in a multiple criteria environment: a case using the AHP in software selection. European Journal of Operational Research, 137(1): 134–144. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(01)00084-4
• Lin, Z.C., Yang, C.B. (1996). Evaluation of machine selection by the AHP method. Journal of Materials Processing Technology, 57(3–4): 253–258. https://doi.org/10.1016/0924-0136(95)02076-4
• Liu, H.C., Liu L., Liu N. (2013). Risk evaluation approaches in failure mode and effects analysis: A literature review, Expert Systems with Applications, 40:828-838. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2012.08.010
• Macharia, P.M., Mundia, C.N., Wathuo, M.W. (2015). Experts’ responses comparison in a GIS-AHP oil pipeline route optimization: a statistical approach. American Journal of Geographic Information System, 4(2):53-63 https://doi.org/10.5923/j.ajgis.20150402.01
• Min, H. (1994). Location analysis of ınternational consolidation terminal using the AHP. Journal of Business Logistics, 15(2):25-44. https://search.library.northwestern.edu/permalink/01NWU_INST/6rv399/cdi_proquest_journals_212603598
• Mutlu, M., Sarı, M. (2017). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve madencilik sektöründe kullanımı. Bilimsel Madencilik Dergisi, 56(4):181-196. http://www.mining.org.tr/tr/pub/issue/35230/391953
• Ömürbek, N., Üstündağ, S., Helvacıoğlu, Ö.C. (2013). Kuruluş yeri seçiminde analitik hiyerarşi süreci (AHP) kullanımı: Isparta Bölgesi’nde bir uygulama. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21):101-116. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuybd/issue/4102/54042
• Özcan, H. (2008). İstanbul da Kentsel Yayılmanın Yapay Sinir Ağları ile Öngörüleri. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul, 67s.
• Özcan, S.(2001). İstatiksel proses kontrol tekniklerinden pareto analizi ve çimento sanayiinde bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2):151-174.
• Polat, D.Ş. (2000). Askeri helikopter alımı problemine analitik hiyerarşi metodu ile bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process, New York: McGraw Hill, International, Translated to Russian, Portuguese, and Chinese, Revised, Pittsburgh: RWS Publications.
• Saaty, T.L. (2013). Mathematical principles of decision making: the complete theory of the analytic hierarchy process. USA: RWS Publications.
• Saaty, T.L. (2000). Fundamentals of decision making and priority theory. 2. Edition, RWS Publications, Pittsburgh.
• Sarıçalı, G., Kundakcı, N. (2016). AHP Ve Copras yöntemleri ile otel alternatiflerinin değerlendirilmesi. International review of Economics and Management, 4 (1), 45-66. https://doi.org/10.18825/irem.00736
• Savio, A., Alpert, M.L. (2008). Hazard identification studies applied to oil pipelines. Rio Oil & Gas Expo and Conference Proceedings. Sept. 15-18. 9pp.
• Sipahi, S., Or, E. (2005). Analitik hiyerarşi prosesi (AHP) tekniği ile forvet oyuncuların yetenek ve becerilerine göre değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, 50:53-65
• Skibniewski, M., Chao, L. (1992). Evaluation of advanced construction technology with AHP method. Journal of Construction Engineering and Management, 118(3):577-593. https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733-9364(1992)118:3(577)
• Su, X., Deng, Y., Mahadevan, S., Bao, Q. (2012). An improved method for risk evaluation in failure modes and effects analysis of aircraft engine rotor blades. Engineering Failure Analysis, 26:164-174. https://doi.org/10.1016/j.engfailanal.2012.07.009
• Toksarı, M. (2007). Analitik hiyerarşi prosesi yaklaşımı kullanılarak mobilya sektörü için Ege Bölgesi’nde hedef pazarın belirlenmesi. Yönetim ve Ekonomi, 14(1):171-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13686/165626
• Torretta, V., Raboni, M., Copelli, S., Capodaglio, A.G. (2014). A theoretical approach of a New Index-Based Methodology for risk assessment of pipelines (I). Environmental Engineering and Management Journal, 13(10):2643-2652. https://doi.org/10.30638/eemj.2014.295
• Tsai, S.B., Yu, J., Ma, L., Luo, F., Zhou, J., Chen, Q., Xu, L. (2018). A study on solving the production process problems of the photovoltaic cell industry. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82:3546–3553. https://doi.org/10.1016/j.rser.2017.10.105
• Ünal, Ö.F. (2011). Analitik hiyerarşi prosesi ve personel seçimi alanında uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2):18-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uaifd/issue/21592/231845
• Vaidya, O., S., Kumar, S. (2006). Analytic hierarchy process: an overview of applications. European Journal of Operational Research, 169:1–29. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2004.04.028
• Wang, Y.M., Chin, K.S., Poon, G.K.K., Yang, J.B. (2009). Risk evaluation in failure mode and effects analysis using fuzzy weighted geometric mean. Expert Systems with Applications, 36:1195-1207, 2009.
• Xiao, N., Huang, H.Z., Li, Y., He, L., Jin, T. (2011). Multiple failure modes analysis and weighted risk priority number evaluation in FMEA. Engineering Failure Analysis, 18:1162-1170. https://doi.org/10.1016/j.engfailanal.2011.02.004
• Yakıcı Ayan, T., Perçin, S. (2012). Ar-Ge projelerinin seçiminde grup kararına dayalı bulanık karar verme yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2):237-255. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2705/35539
• Yang, J., Lee, H. (1997). An AHP decision model for facility location selection. Facilities, 15 (9/10): 241–254. https://doi.org/10.1108/02632779710178785
• Yıldırım, V., Yomralıoğlu, T. (2013). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile çizgisel mühendislik yapılarında güzergâh optimizasyonu: Doğalgaz iletim hattı örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 13(1):1-10. https://doi.org/10.5578/fmbd.5433