Tekstil Deney Laboratuvarlarında Metot Doğrulama (Verifikasyon) Çalışmalarının Analizi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 4, 1490 - 1509, 15.12.2023

Mehmet Tiritoğlu

https://doi.org/10.31466/kfbd.1300409

Öz

Dünya genelinde her gün binlerce laboratuvarda milyonlarca test, ölçüm ve inceleme yapılmaktadır. Özellikle tekstil ürünlerinin kalite-kontrol işlemleri ve nihai ürün özelliklerinin tespiti, yapılan analizler içerisinde büyük paya sahiptir. Laboratuvar analizlerinin maddi ve hukuki yaptırımı bulunduğundan, sonuçların güvenirliliği büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle laboratuvarlarda elde edilen sonuçların her ölçümde doğruluğu sağlanmalıdır. Farklı aralıklarla elde edilen ölçüm sonuçlarının doğruluğunun kontrol edildiği yöntemlerden biri de metot doğrulama (verifikasyon) çalışmalarıdır. Yapılan incelemeler sonucunda, çeşitli tekstil laboratuvarlarında yapılan verifikasyon çalışmalarının farklı kabul ve algoritmalar içerdiği, analitik ölçüm çalışmalarının (geri kazanım, paralel çalışma vb.) analizlere uygulanabilirliğinde sorunlar oluştuğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı; tekstil deney laboratuvarlarında kullanılabilecek, sistematik ve amacına uygun bir verifikasyon çalışmasının aktarılmasıdır. Çalışma kapsamında, oluşturulan algoritma ile kopma mukavemeti tayini için çeşitli istatistiki yöntemler kullanılarak bir ölçüm sonucu üzerinden örneklendirme yapılmıştır. Ayrıca, analizlerde sıklıkla karşılaşılan ölçüm esnasında elde edilen verilerin diğerlerinden farklı olması durumunda (aykırı değer) izlenebilecek yöntem de aktarılmıştır. Çalışmanın özgünlüğü, literatürde metot validasyonu ve verifikasyonu ile ilgili birçok kaynak olmasına rağmen, tekstil deney laboratuvarlarının çalışmalarına ait yöntem belirlemekte sorun yaşaması nedeniyle tüm sürecin bir arada olduğu bir kaynak olma niteliği taşımasıdır. Sonuç olarak tekstil laboratuvarlarında yapılan verifikasyon çalışmalarına alternatif bir metot geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Verifikasyon, Akreditasyon, Tekstil deney laboratuvarı, Tekrarlanabilirlik, Tekrar üretilebilirlik, Aykırı değer analizi

Teşekkür

Değerli katkılarından dolayı; Kimya Yüksek Mühendisi Nazife REÇBER, Tekstil Yüksek Mühendisi Muhittin ÖZKAN ve Laborant Emel BATMAN’a teşekkür ederim.

Analysis of Method Verification Studies in Textile testing Laboratory

Öz

Millions of tests, measurements and examinations are performed in thousands of laboratories around the world everyday. In particular, the quality-control processes of textile products and the determination of the final product properties have a great share in the analysis. Due to the financial and legal sanctions of the laboratory analysis, the reliability of the results have great importance. Therefore, it is crucial to ensure the accuracy of the results obtained in an experimental laboratory for each measurement. One of the methods in which the accuracy of the measurement results obtained at different intervals is the method verification studies. It has been determined that the verification studies carried out in various textile testing laboratories contain different assumptions and algorithms. Moreover, there are problems in the applicability of analytical measurement studies (recovery, parallel operation, etc.) to the analysis. The aim of this study is to establish a systematic and useful verification method that can be used in the textile testing laboratories. In the study, sampling was made on a measurement result with the developed algorithm. Furthermore, a new method has also been demonstrated to detect the outliers. The originality of the study is that although there are many sources in the literature regarding method validation and verification, it is a source where the whole process comes together since textile testing laboratories have problems determining the method of their work.Consequently, an alternative method has been presented to the verification studies carried out in textile laboratories.

Anahtar Kelimeler

Verification, Accreditation, Textile testing laboratory, Repeatibility - Reproducibility, Outlier

Kaynakça

• Anonim, (2018). Kimyasal ve Fiziksel Analizlerde Metot Validasyonu / Verifikasyonu Rehberi, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü
• Anonim, (2019), İstatistik 2, Anadolu Üniversitesi yayınları, 67–99, Eskişehir.
• Bayram, L., (2012), Adli bilim laboratuvarlarında TS EN ISO/IEC 17025 standardı teknik gereklilikleri, Turkish J Police Studies, 14(4):113–32.
• Chakravarty, S., Mohanty, A., Ghosh B., Tarafdar M., Aggarwal S.G., Gupta P.K., (2014), Proficiency testing in chemical analysis of iron ore: Comparison of statistical methods for outlier rejection, Journal of Metrology Society of India, 29(2):87–95.
• Coucke, W., China, B., Delattre, I., Lenga, Y., Van Blerk, M., Van Campenhout, C., vd. (2012), Comparison of different approaches to evaluate external quality assessment data. Clinica Chimica Acta, 413(5–6):582–6
• Çoruh, T., (2005), Ölçüm belirsizliği hesapları ve hesaplama yöntemleri, TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Ankara Şubesi, Ankara.
• Eurachem, (2018), Analitik metotların amaca uygunluğu - metodun geçerli kılınması ve ilgili konular için laboratuvar kılavuzu, Eurachem Guide.
• Mursaloğlu, P. (2018). Su Laboratuvarlarının TS EN ISO/IEC 17,25 Standart Revizyonu ile Değişimleri, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, (77), s:57-64.
• NATA, (2012). Guidelines for the validation and verification of quantitative and qualitative test methods, National Association of Testing Authorities Technical Note.
• Olpak, H.Y. (2012). Soya Ununda Aflatoksin Tayini, Metot Validasyonu ve Ölçüm Belirsizliğinin Saptanması. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Rorabacher, D.B., (1991), Statistical treatment for rejection of deviant values: Critical values of Dixon’s “Q” parameter and related subrange ratios at the 95% confidence level. Analytical Chemistry, 63(2):139–46.
• Sibbesen, L., (2011), Strengthening quality infrastructure in Turkey Project - TR0702.12.01/001 - Training for food and textile laboratories from the Ministry of Defence on method validation for laboratories, Ankara
• Tabatabaee, H., Ghahramani, F., Choobineh, A., Arvinfar, M. (2016), Investigation of outliers of evaluation scores among school of health instructors using outlier - determination indices, Journal of Advances in Medical Education and Professionalism, 4(1):21–5.
• TS 5822-1 ISO 5725-1, (2011), Ölçme metotlarının ve sonuçlarının doğruluğu (gerçeklik ve kesinlik) - Bölüm 1: Genel Prensipler ve tarifler, Türk Standartları Ensti̇tüsü, Ankara.
• TS 5822-2 ISO 5725-2, (2000), Ölçme metotlarının ve sonuçlarının doğruluğu (gerçeklik ve kesinlik) - Bölüm 2: Standart bir ölçme metodunun tekrarlanabilirliği ve uyarlığın tayini için temel metot, Türk Standartları Ensti̇tüsü, Ankara.
• TS 5822-5 ISO 5725-5, (2003), Ölçme metotlarının ve sonuçlarının doğruluğu (gerçeklik ve kesinlik) - Bölüm 5: Standart bir ölçme metodunun kesinliğini belirlemek için alternatif metotlar, Türk Standartları Ensti̇tüsü, Ankara.
• TS 5822-6 ISO 5725-6 (2003), Ölçme metotlarının ve sonuçlarının doğruluğu (gerçeklik ve kesinlik)-Bölüm 6: Doğruluk değerlerinin pratikte kullanılması, Türk Standartları Ensti̇tüsü, Ankara.
• TS EN ISO/IEC 17025, (2017), Deney ve kalibrasyon laboratuvarlarının yetkinliği için genel gereklilikler, Türk Standartları Ensti̇tüsü, Ankara.
• Türkak, (2021), Uygunluk değerlendirme kuruluşlarının akreditasyonu prosedürü, Türk Akreditasyon Kurumu, Ankara.
• Türkak, (2019), Metodun geçerli kılınması ve doğrulanması için bilgilendirme kılavuzu, Türk Akreditasyon Kurumu, Ankara.
• Ovla, H.D., Taşdelen, B., (2012), Aykırı Değer Yönetimi, Mersin Üniv Sağlık Bilim Dergisi, 5, 1–8.
• Üçkardeş, F., Şahinler, S., Efe, E. (2010), Aykırı gözlemlerin belirlenmesinde kullanılan bazı istatistikler, KSÜ Doğa Bilim Dergisi, 13(1):42–5.