Türk Sinemasında Kadın Gazeteci İmajı: 1940-1980

Yıl 2020, Sayı: 4, 67 - 89, 24.06.2020

Barışkan Ünal

Öz

Bu makale, Türk sinemasında 1940-1980 dönemindeki kadın gazeteci imajını ele almaktadır. Sinemada kadın imgesi, özellikle de ilk dönemlerde, ataerkil ideolojiyle uyumludur. Filmlerde kadınlar genellikle özel alanla, evlilik ve annelikle ilişkilendirilir. Gazetecilik ise kadının kamusal alanda aktif şekilde yer almasını gerektiren bir meslektir. Bu bağlamda çalışmada, filmlerin kadınları hem gazeteci hem kadın olarak nasıl bir araya getirdiğine bakılmıştır. Bu kapsamda çalışmada, filmlerde kadın gazeteciye yönelik hem gazetecilik hem de kadınlık bağlamında hangi arketip, stereotip ve stok karakterle ne tür mitlerin inşa edildiği ve kadın gazeteci üzerinden “özgür basın mitinin” sunulup sunulmadığı incelenmiştir. Araştırma sonucunda, ana karakter veya baskın yan karakterin kadın gazeteci olduğu filmlerde gazetecilik imgesine bakıldığında, Türk sinemasında başlangıçtan itibaren diğer ülke sinemalarının aksine kadın gazetecilerin sob sister karakterine sınırlanmadığı görülmüştür. Kadın gazeteciler filmlerde Hakikat Araştırmacısı ve Manşet Gazetecisi olarak suçluların, kötü adamların, sahtekarların peşindedir. Dahası, filmler kadın gazeteci üzerinden basının demokratik toplumlardaki gücü ve önemine yönelik “özgür basın mitini” pekiştirmekte ve güçlendirmektedir. Öte yandan Yeşilçam’ın uysal, edilgen kadın imgesinin aksine ancak sinemada kadın gazeteci imgesiyle uyumlu olarak kadın gazeteciler daha zeki, bağımsız, hırslı, aktif, korkusuz ve cesaretli olarak betimlenmiştir. Kadın gazeteciler, melodramlardaki gibi “boş özne” değil “konuşan özne”dir; edilgen değil etkendir. Ancak, kadın gazeteciler de genel olarak sinemanın ve özelde Yeşilçam’ın ataerkil kodlarına uygun olarak kariyerleri ile özel hayatları arasında tercih yapmak durumunda bırakılırlar. Filmlerde tüm karakterlerin aşkı ve evliliği işine tercih etmesi, çoğu filmin sonunda kadının aşkı için gazetecilikten istifa etmesiyle kadının yerinin evi ve özel alan olduğuna dair kodlar tekrar inşa edilir ve sürdürülür. Filmlerde “iyi” kadınlar sonunda evlilik “ödülünü” alırken, erkek dünyasına fazla dahil olarak sınırlarını aşanlar ve femme fatale’ler yaptıklarının cezasını çekerler. Böylelikle Türk sinemasının iyi kadın-kötü kadın ayrıştırması ve bunlara yönelik söylemleri kadın gazeteci üzerinden de devam eder

Anahtar Kelimeler

Türk sineması, kadın gazeteci, basın, imaj, mit, imge, Yeşilçam, Hakikat Araştırmacısı, Manşet Gazetecisi, sob sister, kadın imgesi, ataerkil

The Image of Woman Journalist in Turkish Cinema, 1940-1980

Öz

This article examines the image of woman journalist in Turkish cinema from 1940 to 1980. Cinema, in general and especially in the early periods, reinforces patriarchal norms on women. Women are mainly associated with private areas, marriage, and maternity. However, journalism requires women to be in the public sphere as an active individual. The study looks closely at how Turkish films intertwine women as being a journalist and a female. In this regard, the study examines which archetypes, stereotypes and stock characters are built on about female journalists and women in general, and whether movies imply “the free press myth” through these journalist characters. The study reveals that the women journalists are not restricted to the sob sister characters, starting from the first movie in Turkish cinema. They are portrayed as Truth Searchers and Front Page Journalists who can fearlessly go after criminals, villains, tricksters. Moreover, the films reinforce and strengthen the free-press myth through the female journalist characters by emphasizing the power and the crucial role of the press in a democracy. Besides, compared with Yesilcam’s submissive, powerless women characters, the films picture the women journalists more smart, independent, ambitious, active and fearless, and that they have a voice and power. However, the female journalists still must choose between a career and a personal life, in compliance with the patriarchal ideology both in Yesilcam and popular cinema. In this respect, the films legitimize the patriarchal norms by showing the women journalists choosing love over their careers and ready to quit the job at the end. While “well-behaved” women get their “marriage award”, femme fatales and the ones overstep into the men’s world intensely are punished as a consequence of their acts at the end of the films. The study concludes that although the female journalists are portrayed as more independent and powerful in the films, patriarchal norms in Turkish cinema continue to be reinforced through female journalist characters

Anahtar Kelimeler

Turkish cinema, woman journalist, image, representation, press, myth, Yesilcam, Truth Searcher, Front Page Journalist, sob sister, patriarchy

Kaynakça

• Abisel, Nilgün, (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: Phoneix.
• Akbulut, Hasan, (2008). Kadına Melodram Yakışır: Türk Melodram Sinemasında Kadın İmgeleri, İstanbul: Bağlam.
• Akbulut, Hasan. (2011). Yeşilçam’dan Yeni Türk Sinemasına Melodramatik İmgelem. İstanbul: Hayalpereset.
• Balcı, Şeyma, (2012a). “Cumhuriyet’ten Günümüze Değişen Yıldız Olgusunu Hülya Avşar Özelinde Okumak,” Bildiri, Genç Bilim Adamları Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 21-22-23 Mayıs.
• Balcı, Şeyma, (2012b). “Oğuz Onaran’ın Kadınları: Audrey Hepburn ve Jeanne Moreau”, S. Büker ve S.R. Öztürk (der), Sinemada Hayat Var, Ankara: Deki. 109-125.
• Balcı, Şeyma, (2018). “Fedakâr Anneler ve İsyankâr Kızları: Anneler ve Kızları”, S.R. Öztürk ve H. Akbulut (der), Perdeyi Aralamak, İstanbul: Ayrıntı. 271-292.
• Barris, Alex, (1976). Stop The Press The Newspaperman in American Films, New Jersey: Barnesano Co Inc.
• Beasley, Maurine, (2014). “Washington Women Journalists: Fact vs. Fiction”, The IJPC Journal, Volume 5-Fall 2013-Spring 2014, s.111-118.
• Born, Donna, (1981). “The Image of The Woman Journalist in American Popular Fiction 1890 to The Present”, A Paper Presented to the Committee on the Status of Qome of the Association for Education in Journalism Annual Convention, Michigan University, East Lansing, August, 1981.
• Büker, Seçil, (1995). “Çalışan Kız Yıldız’a Öykünüyor”, 25. Kare Sinema Dergisi, Sayı: 10, Ocak-Mart, Ankara: Şafak, 24-25.
• Büker, Seçil, (2008). “Önsöz: Kim Korkar Menekşeden Yasemenden?”, H. Akbulut. Kadına Melodram Yakışır: Türk Melodram Sinemasında Kadın İmgeleri, İstanbul: Bağlam.
• Büker, Seçil, (2009). “Neriman Köksal’ın Maskeleri”, 25.Kare, 31: 42-44.
• Büker, S. ve Öztürk, S. R, (2016). “Mutlu Son’dan Abluka’ya Türk Sineması”, L. Özgenel (Ed), Sanat Üzerine Okumalar, Ankara: ODTÜ. s. 197-240.
• Büker, S. ve Uluyağcı, C, (1993). Yeşilçam’da Bir Sultan, İstanbul: Alfa.
• Ehrlich Matthew C, (2004). Journalism in the Movies, Chicago: University of Illinois.
• Ehrlich M. C. ve Saltzman, J, (2015). Heroes and Scoundrels: The Image of The Journalist in Popular Culture, USA: University of Illinois Press.
• Esen, Şükran, (2000). 80’ler Türkiye’sinde Sinema, İstanbul: Beta.
• Good, Howard, (1989). Outcasts: The Image of Journalists in Contemporary Film, Metuchen, New Jersey: Scarecrow Press.
• Johnson, Sammye, (2014), “Passionate And Powerful: Film Depictions Of Women Journalists Working İn Washington, D.C.”, The IJPC Journal, Volume 5-Fall 2013-Spring 2014, s.126/134.
• Karadoğan, Ali, (2018). Modern Estetik: Türkiye’de Sanat Sineması Tarihine Giriş, Ankara: Deki.
• Kaplan, Gülcan, (2003). “Yeşilçam Melodramları ve Kadın”, Bianet. http://bianet. org/kadin/kultur/21103-yesilcam-melodramlari-vekadin, 12 Temmuz.
• Kıran, Ayşe, (1999). “Ben ve Ötekiler”, Dilbilim Araştırmaları, Yıllık 1999. İstanbul: Simurg.
• Kıran A. ve Kıran Z, (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara: Seçkin.
• Lonsdale, Sarah, (2016). The Journalist in British Fiction and Film: Guarding the Guardians from 1900 to the Present, London, Oxford, New York, New Delhi and Sydney: Bloomsbury.
• McNair, Brian, (2010). Journalists in Film: Heroes and Villains, Edinburg University Press.
• Onaran, Alim Şerif, (1999). Türk Sineması (I. Cilt), Ankara: Kitle.
• Özgüç, Agah, (1988a). Türk Sinemasında Cinselliği Tarihi, İstanbul: Broy.
• Özgüç, Agah, (1988b). Türk Sinemasında On Kadın, İstanbul: Broy.
• Özgüç, Agah, (2009). Türk Filmleri Sözlüğü 1917-2009, İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve SESAM.
• Öztürk, S. Ruken, (2000). Sinemada Kadın Olmak: Sanat Filmlerinde Kadın İmgeleri, İstanbul: Alan.
• Öztürk, S. Ruken, (2011). “Türkiye Sinema Literatüründen Kadınlara Bakmak”, S. Sancar (Der.), Birkaç Arpa Boyu... 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar (Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan, s. 679-699), İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Sağnak, Mehmet, (2010). Amca Size Gazeteci Diyebilir miyim? Türk sinemasında Gazeteci Figürü, İstanbul: TB.
• Saltzman, Joe, (2003). “Sob Sisters: The İmage Of The Female Journalist İn Popular Culture”, s.1-14. http://www.ijpc.org/uploads/files/sobsessay.pdf
• Sinematürk, www.sinematurk.com. 2018-2020 döneminde başvuruldu.
• Spaulding, S. ve Beasley, M. (2004). “Crime, Romance And Sex: Washington Women Journalists in Recent Popular Fiction”, Media Report to Women 32, No. 4 (2004), pp.6-12. https://www.ijpc.org/uploads/files/spauldingpaper.pdf
• Suner, Asuman, (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek, İstanbul: Metis.
• Türk Sinema Araştırmaları, https://www.tsa.org.tr. 2018-2020 döneminde başvuruldu.
• Türk Sinema Araştırmaları. Pençe. https://www.tsa.org.tr/tr/film/filmgoster/5318/ pence
• Ünal, Barışkan, (2018a). “The Post’ta Kadın Gazeteci İmajı ve ‘Özgür Basın’ Miti”, SineFilozofi, 3 (5), 67-101. DOI: 10.31122/sinefilozofi.422196
• Ünal, Barışkan, (2018b). “Amerikan Sinemasında Gazeteci İmajı”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünal, Barışkan, (2020). “’Front Page’ and ‘Truth Searcher’ Journalists: An Alternative Method of Categorizing Movie Journalists and Analyzing Narratives”, The IJPC Journal. Volume 8. Fall 2018-Spring 2020.
• Valencia, O.B, Cantalapiedra, M.J, García, C.C, Arratibel A.G, Fernández, S.P. ve Dasilva J.A.P, (2008). “So What? She’s A Newspaperman And She’s Pretty. Women Journalists İn The Cinema”, Zer Vol. 13–Nşm. 25 ISSN: 1137-1102, pp.221-242, 2008.
• Yıldırım, Tunç, (2015). “Türk Sinema Tarihyazımı ve Türler: Yeşilçam’ın Oluşum Döneminde Başat Türlerin Eleştirel Söylem Üzerinden Tanımlanması (1948-1959)”, Doğu Batı. Sayı 72, Şubat-Mart-Nisan.