Sinemada Bipolar Bozukluk Temsilleri

Yıl 2023, Sayı: 11, 194 - 219, 27.12.2023

Zeynep Baki

https://doi.org/10.56676/kiad.1182269

Öz

Görsel ve işitsel bir kitle iletişim aracı olarak sinema anlatım olanakları bakımından eşsiz bir konumdadır. Sadece normlara uygun olanın değil aynı zamanda kural dışı olanın da konu edinildiği sinema sanatında mental bir rahatsızlık olan bipolar bozukluk da kendisini temsil imkânı bulmuştur. Mani ve depresyon atakları ile kendini gösteren bu rahatsızlığın sinemada temsil edilmesi eski dönemlere dayanmaktadır. Bu çalışmada sinemada bipolar bozukluk temsillerinin bipolar gerçeğini ne kadar yansıttığı araştırılmıştır. Bipolar bozukluğu konu edinen 14 film W. A. Scott’un davranış bozukluklarını tanıma kuramına, mani ve depresyon belirtilerine ve karakterlerin kişisel özelliklerine göre değerlendirilip nicel verilerden faydalanılarak betimsel analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda bipolar bozukluğu temsil eden söz konusu filmlerin büyük bir çoğunluğunun bipolar gerçeğini tıp biliminin tanımladığı doğrultuda verdiği ve filmlerin bipolar bozukluğa ilişkin prototip olma özelliği taşıdığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Bipolar Bozukluk, Mani, Depresyon

Representations of Bipolar Disorder in Movies

Öz

As a visual and auditory media tool, cinema has a unique position in terms of expression possibilities. In the world of cinema, where not only normative but also extraordinary themes are explored, bipolar disorder, a mental illness, has found an opportunity to present itself. The representation of this illness, which is accompanied by manic and depressive episodes, in cinema dates back to ancient times. This study examines how the representations of bipolar disorder in cinema reflect the bipolar truth. Fourteen films dealing with bipolar disorder were evaluated according to W. A. Scott’s theory of behavioral disorder diagnosis, manic and depressive symptoms, and personal characteristics. Quantitative data were used, and the films were analyzed using the descriptive analysis method. Findings show that the vast majority of the above films depicting bipolar disorder treat bipolar truth in parallel with the medicine description and the films have the characteristics of a prototype of bipolar disorder.

Anahtar Kelimeler

cinema, bipolar disorder, mania, depression

Kaynakça

• Akay, Ö. (2008). Bipolar bozuklukta kişilik özelliklerinin hastalık seyrine etkisi. (Tıpta uzmanlık tezi). Yükseköğretim Başkanlığı Tez Tarama Merkezi veri tabanından erişildi (225888).
• Akdemir, D. (2002). Bipolar affektif bozukluğunun nörobiyolojisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9 (2), 110-117. Erişim adresi: https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_30209/cogepderg-9-110.pdf
• Altınbaş, K. (2020). Bipolar bozukluk hakkında bilmeniz gerekenler. Abdi İbrahim Otsuka. Erişim adresi: http://www.bipolarturkiye.org/images/bipolar-bozukluk-hakkinda-bilmeniz-gerekenler.pdf
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu ve S., Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri spss uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Applebey, M. (1992). Akıl hastalığını anlamak. (B. Güngör, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları.
• Arguvanlı Çoban, S. ve Taşcı, S. (2013). Bipolar affektif bozukluğu olan hastalara bakım verenlerin yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlarla başetme durumları. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1, 21-30 . Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusaglik/issue/5986/79602
• Ayar, E. ve Ayar Y. (2021). Ruhsal bozukluklarda suça yönelim: derleme: Abant Journal of Health Sciences and Technologies, 1(2), 083-091. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2255938
• Aytekin, H. ve Eroğlu, İ. (2018). Bir anlatma vaadi: Senaryo. Selahattin Yıldız (Ed.), Sinema dili beyaz perdeyi yaratanlar (s. 15-50) içinde. İstanbul: Su Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Butcher, James N. Mineka, S. Hooley ve Jill M. (2013). Anormal psikoloji temel kavramlar. (O. Gündüz, Çev.). İstanbul: Kaknüs.
• Bresson, R. (2000). Sinematograf üzerine notlar. (N. Güngörmüş, Çev.). İstanbul: Nisan Yayınları.
• Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik Analizinin parametreleri. Education and Science, 5, 33-38. DOI: 10.15390/EB.2014.3412.
• Cevizci, A. (2002). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: Meta-analiz, meta-sentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 176-190. doi: 10.14686/buefad.363159
• Eroğlu M. Z. ve Özpoyraz N. (2010). Bipolar bozuklukta koruyucu tedavi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2, 206-236. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115150
• Foucault, M. (2011). Büyük kapatılma. (I. Ergüden ve F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Deliliğin tarihi. (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: İmge Yayınları.
• Fox, D., Prilleltensky, I., Austin, S. (2012). Eleştirel psikoloji. (Toplumsal Dayanışma İçin Psikologlar Derneğinin Kollektif Çevirisi). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gadamer, H. G. (1989). Truth and method. New York&London: Continuum.
• Geçtan, E. (1993). Çağdaş yaşam ve normal dışı davranışlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Goffman, E. (2008). Damga. (L. Ünsaldı, Çev.). Ankara: Heretik.
• Güleç C ve Köroğlu E. (2007) Psikiyatri temel kitabı. Ankara: Medico Graphics Matbaası.
• Hancığaz, E. (2016). Türkiye’nin toplumsal ve kültürel yapısındaki delilik olgusunun Türk sinemasına yansıması. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1, 1-20. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader/issue/28203/299479
• Hancığaz, E. (2020). Kültürel farklılık açısından delilik olgusu (Amerikan ve Türk sinemasına yansıması). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 313-329. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1379344
• Işık E. ve Işık U (2013). Çocuk, ergen, erişkin ve yaşlılarda depresif ve bipolar bozukluklar. Ankara: Rotatıp Kitapevi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1,(1), 62-80. Erişim adresi: https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ozgubulut/129744/Sosyal_Hizmet_E_Dergi_SOSYAL_BILIMLERDE.pdf
• Karaytuğ M. O., Tamam L., Demirkol M. E. ve Namlı Z. (2022). Bipolar bozukluk tanılı hastalarda tedaviye uyum ve ilişkili faktörler. AKTD, 31, 1-27. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/aktd/issue/68617/1055451
• Kennedy N, Boydell J, Kalidindi S,Fearon P, Jones P B ve van Os J. (2005). Gender differences in incidence and age at onset of mania and bipolar disorder over a 35-year period in Camberwell, England. American Journal of Psychiatry, 162, 257-262. DOI: 10.1176/appi.ajp.162.2.257
• Kesebir S., İnanç L., Bezgin Ç. H. ve Cengiz F. (2013). Kadınlarda bipolar bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 5, 220, 231. DOI: https://doi.org/10.5455/cap.20130514
• Keskin N. ve Tamam L. (2016). Bipolar bozuklukta uyku. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8, 255-265. DOI: https://doi.org/10.18863/pgy.238187
• Köklü, N. (2019). Örnek olay çalışma metodları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 27, 771-779. DOI: 10.1501/Egifak_0000000372
• Makal O. (2014). Sinemada tarihin görüntüsü. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Mengi, A. ve Aygür, R. Ş. (2018). Bipolar bozukluğu olan bireylere yönelik bir araştırma: örnek olay incelemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 553-571 . Erişim adres: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/41531/501287
• Morgan C.T ve Clifford T. (1999). Psikolojiye giriş. (H. Arıcı Çev,). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları.
• Morselli PL, Elgie R. (2003). Gamian- Europa/Beam Survey I- global analysis of a patient questionnare circulated to 3450 members of 12 European Advocacy Groups Operating in the field of mood disorders. Bipolar Disorders, 5, 265-278. DOI: 10.1034/j.1399-5618.2003.00037.x
• Namlı Z., Karakuş G., Tamam L. ve Demirkol M. E. (2016). Bipolar bozuklukta cinsellik ve cinsel işlev bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8, 309-320. DOI: https://doi.org/10.18863/pgy.253437
• Osmanoğulları, F. (2016). Sinema sanatı. SineFilozofi, 1, 171-172. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sinefilozofi/issue/29284/313529
• Öztürk, S. ve Yıldız, O. (2016). Filmlerle delilik: Deli ve iktidar ilişkisi. Erciyes İletişim Dergisi Akademia, 4, 2-14. DOI: 10.17680/akademia.37556
• Özen, Y. ve Yiğit, A. (2022). Akıl arıza yaptığında ve normalliğin sınırları. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 5, 91-100. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bpd/issue/69431/1058326
• Sayar, Hızlı, G., Özten, E. ve Ünsalver, B., Ö. (2014). Bipolar bozuklukta kişilerarası ilişkiler ve sosyal ritim terapisinin temel ilkeleri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 6(4), 438-446. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115006
• Smith E., Hoeksema N., Fredrickson B. ve Loftus, G. (2020). Atkinson ve Hilgard Psikolojiye giriş. (Ö. Öncül ve D. Ferhatoğlu, Çev.) Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Sönmez, S ve Bilge, D. (2014). Türkiye sinemasında aklın sınırlarını belirlemek: Çıplak Vatandaş ve Gişe Memuru filmlerinde delilik temsilleri. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 20, 33-51. DOI: 10.16878/gsuilet.55835
• Soygür, H. (1999). Sanat ve delilik. Klinik Psikiyatri, 2, 124-125. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Haldun Soyguer/publication/242574461_Sanat_ve_Delilik/links/55ae2f0008aed614b098d3e8/Sanat-ve-Delilik.pdf
• Taşkın, E. O. (2007). Stigma ruhsal hastalıklara yönelik tutumlar ve damgalama. Taşkın, E. O. (Ed.), Ruhsal hastalıklarda damgalama ve ayrımcılık (s. 17-30) içinde. İzmir: Meta Basım ve Matbaacılık.
• Tezcan, M. (1995). Gençlik sosyolojisi yazıları. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Yazıhan, N., Doruk, A., Balıkçı, A. ve Erdem, M. (2015). İki uçlu bozukluk manik ve iyileşme dönemlerindeki bilişsel işlevler: bir izlem çalışması. Journal of Mood Disorders, 5, 62-68. DOI: 10.5455/jmood.20150418031101
• Yeloğlu Ç. H. ve Hocaoğlu, Ç. (2017). Önemli bir ruh sağlığı sorunu: bipolar bozukluk. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, (8), 41-54. DOI: https://doi.org/10.17944/mkutfd.323344
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Eskişehir: Seçkin Yayıncılık.
• Bell, T. Munoz, S. Fry, M. (Yapımcı) ve Veber J. (Yönetmen). (2014). Bipolar. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri.
• Bronfman, J., Fristone J. (Yapımcı) ve Klein, J. (Yönetmen). (2016). The other half. [Sinema Filmi]. Kanada: Prodigy Pictures.
• Cohen B. (Yapımcı) ve Russel D. (Yönetmen). (2012). Silver lining playbook. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: TWC Films.
• Çatay, K. (Yapımcı) ve Bilgin, Ali. (Yönetmen). (2015). Delibal. [Sinema Filmi]. Türkiye: Ay Yapım.
• Dewalt, K. (Yapımcı) ve King, R. (Yönetmen). (2018). Distorted. [Sinema Filmi]. Kanada: Bridegate Pictures.
• Fox, R. (Yapımcı) ve Daldry, S. (Yönetmen). (2002). The hours. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Motion Picture.
• Gere, R. (Yapımcı) ve Figgis, M. (Yönetmen). (1997). Mr. jones. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Trıstar Pictures.
• Harris, E. (Yapımcı) ve Harris, E. (Yönetmen). (2000). Polloc. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Brant Allen Films, Zeke Films.
• Irwıne, W. (Yapımcı) ve Baird, C. (Yönetmen). (2014). Filth. [Sinema Filmi]. İngiltere: Steel Mill Pictures.
• Lee, S. (Yapımcı) ve Dalio, P. (Yönetmen). (2018). Touched with fire. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Roadside Attractions.
• Manson, D. (Yapımcı) ve Bird, A. (Yönetmen). (1995). Mad love. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Touchstone Picture.
• Owen, A.(Yapımcı) ve Jeffs, C.(Yönetmen). (2003). Sylvia. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Focus Features.
• Soderbergh, S., Clooney, G., Polaire, M., Fox, J., Jacobs, G., London, M., Jaffe, M., Braunstein, H., Skoll, J., Eichenwald, K. (Yapımcı) ve Soderbergh, S. (2009). The informant. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Warner Bross, Participiant Media, Ground Swell Produtions.
• Wolodarsky, W., Kohn, B., Gubelmann, B., Bisbee, S., Niederhoffer, G., Stark, A. (Yapımcı) ve Forbes, M. (Yönetmen). (2014). Infinitely polar bear. [Sinema Filmi]. Amerika Birleşik Devletleri: Paper Street Films, Park Pictures.