ECONOMIC PATTERNS IN RURAL PARTS OF THE OTTOMAN STATE AND FOLD OWNERS IN TRABZON (1722)

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 25, 11 - 68, 13.11.2018

Necmettin Aygün

https://doi.org/10.18220/kid.482182

Cited By: 4

Öz

This research is inspired by an
“ağnam register” dated 1722, which shows the number of sheeps and sheep owners
in the Trabzon province. The research investigates the agriculture and stock
raising culture in Anatolia within the Ottoman context in general terms, partly
considering the state-peasant relations and forms of wealth acquisiton.
Besides, this research focuses on the importance of sheep and goat breeding and
deals with the issue on the basis of both family economy and business
connections to acquire wealth along with its economic and political aspects.
The issue of cattle ledger also enables us to view the history of some wealthy
and highly regarded families, whose influence and potency have long been felt
until today, as well as revealing the extent and significance of sheep and goat
breeding in the area.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Trabzon Province, Anatolia, Agriculture and Stock Raising

OSMANLI DEVLETİ KIRSALINDA İKTİSADÎ ÖRÜNTÜLER VE TRABZON’DA KOYUN (SÜRÜ) SAHİPLERİ (1722)

Öz

Bu araştırma, Trabzon
Kazası’ndaki koyun sahipleri ile koyun sayılarını gösteren 1722 tarihli bir
“ağnam defterinden” esinlenmiştir. Araştırmada Anadolu’daki tarım ve
hayvancılık kültürünün Osmanlı boyutu genel hatlarıyla değerlendirilmiş,
devlet-köylü ilişkileri ile servet edinme biçimlerine de kısmen değinilmiştir.
Yine bu araştırmada küçükbaş hayvan beslemenin taşıdığı önem iktisadî ve siyasî
boyutlarıyla beraber gerek geçimlik aile ekonomisi ve gerekse servet edinmeye
dönük ticarî ilişkiler temelinde ele alınmıştır. Bahse konu olan ağnam defteri,
bölgedeki küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin boyutlarını görebilmenin yanında,
etki ve yetkileri günümüze kadar ulaşan bazı servet ve itibar sahibi ailelerin
geçmişini de görmeye imkân vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Trabzon Kazası, Anadolu, Tarım ve Hayvancılık

Kaynakça

• 1.Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Trabzon Ahkâm Defterleri, Defter Numarası I, Sayfa Numarası 30, Hüküm Sırası 1 (30/1), 36/1, 56/1, 57/1, 93/1, 130/3. BOA. Karaman Ahkâm Defterleri, Defter Numarası I, Sayfa Numarası 2, Hüküm Sırası 3 (2/3), 113/3, 118/4, 122/5, 126/1, 14/3, 15/1, 153/4, 16/5, 160/5, 182/3, 184/5, 190/2, 34/5, 35/3, 71/2, 83/3, 84/1, 85/4. Trabzon Şer’iyye Sicilleri (TŞS), Defter Numarası 1826, Sayfa Numarası 57a-1, 1827/82a-9, 1830/61b-2, 1824/20a-1, 1826/2b-3a, 1826/40a-2, 1826/40a-5, 1826/43b-2, 1826/57b-1, 1828/110a-5, 1828/147a-7, 1855/41, 1861/10a-2, 1861/11b-1, 1861/12a-1, 1861/12b-1, 1861/22b-3, 1861/43a-2, 1863/25b-1, 1863/54a-1, 1863/7b-3, 1864/29b-2, 1864/58b-1, 1873/25b, 1889/21b, 1917/52b, 1917/67a, 1920/43b-44a, 1922/72b, 1927/16b, 1931/30a, 1932/103b, 1947/45b-46a.
• 2. Kitap, Makale ve Tezler
• AÇIK, Turan, “Kara Mehmed Ağa’nın Ardından: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Amasya’da Bir Kapıkulu Sipahisinin Düşündürdükleri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Sayı 11/1, (2016), s.1-46.
• AÇIK, Turan, Gelenek ve Modernlik Arasında Bir Osmanlı Şehri: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Trabzon’da Siyaset, Karadeniz Teknik Üniversitesi, SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Trabzon 2012.
• AÇIK, Turan, Şer’iye Sicillerine Göre Trabzon’da Mülk Satışları, Karadeniz Teknik Üniversitesi, SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2007.
• AÇIK, Turan, “Beşe Unvanı Hakkında”, Tarih Dergisi, S: 62 (2015/2), s.37-64.
• AYGÜN, Necmettin, “Gümülcine Ayânı Tokadcıklı Süleyman 1761(?)-1804, Belleten, C: LXXIV, S: 271 (Aralık 2010), s.706-767.
• AYGÜN, Necmettin, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Trabzon’da Sosyal Ve İktisadi Yapı”, Karadeniz Araştırmaları, C: 5, S: 17 (Bahar 2008), s.75-111.
• AYGÜN, Necmettin, “XVIII. Yüzyılda Bir Osmanlı Valisi: Üçüncüoğlu Ömer Paşa ve Muhallefatı”, Karadeniz İncelemeleri, S: 7 (Güz 2009), s.39-77.
• AYGÜN, Necmettin, Karadeniz’den Osmanlı Ekonomisine Bakış, C: I-II, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Ankara 2016.
• AYGÜN, Necmettin, Nüfus Defterleri’nde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845), Aksaray Üniversitesi Yayınları, C: I, Ankara 2016.
• AYGÜN, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzon’da Ticaret, Serander Yayınları, İstanbul 2005.
• BİLGE, Sadık Müfit, Elinde Çıngıl Orak, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017.
• BİLGE, Sadık Müfit, Osmanlı Devleti ve Kafkasya, Eren Yayınları, İstanbul 2005.
• BİRİNCİ, A. Mesut-ÇAKICI, Mustafa-TOPAL, Zehra, Akçaabad Vakfıkebir Nüfus Kütüğü, Vakfıkebir Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları, İstanbul 2012.
• BOSTAN, Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, TTK, Ankara 2002.
• BRAUDEL, Fernand, Kapitalizmin Kısa Tarihi, Say Yayınları, İstanbul 2015.
• BULDUK, Üçler, XVI. Asırda Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar), TTK, Ankara 2013. CLARK, Gregory, Fukaralığa Veda Dünyanın Kısa İktisadi Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
• ÇİÇEK, Gül, 1899 Numaralı (H.1146-1149/M.1733-1737) Trabzon Kadı Sicili’nin Çevrimyazısı ve Değerlendirilmesi, Aksaray Üniversitesi, SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray 2017.
• DEMİR, Alpaslan, Bozdoğan Yörükleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2012.
• DOĞRU, Halime, Bir Kadı Defterinin Işığında Rumeli’de Yaşam, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
• DOĞRU, Halime, XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Sivrihisar Nahiyesi, TTK, Ankara 1997.
• EMECEN, Feridun, “Ağnam Resmi”, DİA, C: 1 (1998), s.478-479.
• EMECEN, Feridun, XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK, Ankara 2013.
• ERCAN, Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Turhan Kitabevi, Ankara 2001.
• ERDOĞAN ÖZÜNLÜ, Emine-GÜMÜŞÇÜ, Osman, “Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Göç Aktörleri Olarak Çift-Bozanlar”, Amme İdaresi Dergisi, C: 49, S: 1 (Mart 2016), s.29-56.
• ERGENÇ, Özer, Osmanlı Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2013.
• FAROQHİ, Suraiya, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, Çev. G. Ç. Güven-Ö. Türesay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
• GEDİKLİ, Fethi, Osmanlı Şirket Kültürü, İz Yayınları, İstanbul 1998.
• GENÇ, Mehmet, “İltizam”, DİA, Cilt 22 (2000), s.154-158.
• GENÇ, Mehmet, Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, TTK, Ankara 2001.
• İLHAN, M. Mehdi, Amid (Diyarbakır), TTK, Ankara 2000.
• İNALCIK, Halil, “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi (Makaleler), Eren Yayınları, İstanbul 1993, s.1-14.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadî Vaziyeti”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi (Makaleler), Eren Yayınları, İstanbul 1993, s.139-186.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi (Makaleler), Eren Yayınları, İstanbul 1993, s.259-317.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C: I, Eren Yayınları, İstanbul 2000.
• Karaman Ahval-i İctimaiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi; Haz. İbrahim Güler, TTK, Ankara 1993.
• KAZGAN, Haydar, Osmanlıda Avrupa Finans Kapitali, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1995.
• KOÇ, Yunus, “Nüfus-Osmanlı Dönemi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C: 33 (2007), s.294-299.
• KOZLUBEL DOĞRU, Halime, 1844 Nüfus Sayımına Göre Deliorman ve Deliorman’ın Demografik, Sosyal ve Ekonomik Durumu, TTK, Ankara 2011.
• KUNT, İ. Metin, “Müteşebbis Bir Osmanlı Veziri: Derviş Mehmed Paşa”, Toplum ve Bilim, S: 2 (Yaz 1977), s.47-64.
• LİNDNER, Rudi P, Göçebeler ve Osmanlılar, Çev. M. Günay, İmge Yayınları, Ankara 2000.
• MİROĞLU, İsmet, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası, TTK, Ankara 2014.
• ORHAN KEMAL, Eskici ve Oğulları, Everest Yayınları, İstanbul 2016.
• ORMAN, Sabri, İktisat, Tarih ve Toplum, Küre Yayınları, İstanbul 2010.
• ÖZ, Esma, Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, TTK, Ankara 2014.
• ÖZ, Mehmet, “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler" Vakıflar Dergisi, S: XXII, Ankara 1991, s.429-439.
• ÖZ, Mehmet, XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, TTK, Ankara 1999.
• ÖZDİŞ, Hamdi, Taşrada İktidar Mücadelesi: II. Abdülhamid Dönemi’nde Trabzon Vilayeti’nde Eşraf, Siyaset ve Devlet (1876-1909), Hacettepe Üniversitesi, SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2008.
• ÖZEL, Oktay, “Population Changes in Ottoman Anatolia During the 16th and 17th Centuries: The ‘Demographic Crisis’ Reconsidered”, International Journal of Middle East Studies, 36 (2004), pp.183-205. ÖZEL, Oktay, Türkiye 1643, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• ÖZVAR, Erol, Osmanlı Maliyesinde Malikâne Uygulaması, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.
• PAMUK, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• ROUSSEAU, J. J, İtiraflar, Haz. S. Özbudun, C: I-II, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2008.
• SAKİN, Orhan, Tarihten Günümüze Bozok Sancağı ve Yozgat, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2012.
• ŞAHİN, İlhan, Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, Eren Yayınları, İstanbul 2006.
• TABAK, Faruk, Solan Akdeniz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
• TABAKOĞLU, Ahmet, İktisat Tarihi Toplu Makaleler I, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
• TAŞ, Hülya, XVII. Yüzyılda Ankara, TTK, Ankara 2014.
• TOURNEFORT, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, Ed. Stefanos Yerasimos, İstanbul 2008.
• TUŞ, Muhittin, Sosyal ve Kültürel Açıdan Konya, Tablet Yayınları, Konya 2007.
• TURGUT, Murat, “Roma Ticaret Hayatı ve Iconium Sikkeleri”, Konya Kitabı XVI, C: I, İpek Yolu Dergisi Özel Sayısı, Konya 2018, s.111-122.
• UNAN, Fahri, İdeal Cemiyet, İdeal Devlet, İdeal Hükümdar, Lotus Yayınları, Ankara 2004.
• ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Devri’nde Sinop, TTK, Ankara 2014.
• ÜNAL, Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Çemişgezek Sancağı, TTK, Ankara 1999. ÜNAL, Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı, TTK, Ankara 1989.
• WEBER, Eugen, Köylülerden Fransızlara, Çev. Ç. Sümer, Heretik Yayınları, Ankara 2017.
• WHİTE, Sam, Osmanlı’da İsyan İklimi, Çev. N. Elhüseyni, Alfa Yayınları, İstanbul 2013.
• WOLF, Eric R, Köylüler, Çev. A. Sönmez, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• YAMAN, Zekeriya, 19. Yüzyılda Sosyo-Ekonomik Yönleriyle Ereğli Kazası, Marmara Üniversitesi, SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• YILDIRMAK, Gülay Webb, XVIII. Yüzyılda Osmanlı-İngiliz Tiftik Ticareti, TTK, Ankara 2011.
• YILMAZÇELİK, İbrahim, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840), TTK, Ankara 2014.