OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E AYDINTEPE’DE İDARİ YAPI VE NÜFUS

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 31, 111 - 124, 01.11.2021

Serdar Göktaş

https://doi.org/10.18220/kid.1017375

Öz

Günümüzde Bayburt Vilayeti’nin ilçelerinden biri olan Aydıntepe (Hart), coğrafi konum itibariyle Doğu Karadeniz Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Kuzey ve kuzeybatıdan Trabzon ve Gümüşhane, doğu ve güneyden Bayburt ile çevrelenen Hart Ovası ile Soğanlı sıradağlarından oluşan Aydıntepe ve çevresi, ilk çağlardan bu yana birçok kültür ve medeniyetin etki alanına girmiştir. Selçuklular öncülüğünde Türklerin Anadolu’da ilk yerleştiği coğrafyalardan biri olan Aydıntepe, Osmanlı Devleti’nin Bayburt ve çevresini fethiyle birlikte kesin olarak Türk-İslam egemenliğine girmiştir.
Aydıntepe, Osmanlı yönetimi altına girdikten sonra köy hüviyetiyle idari bünye içerisinde yer almıştır. XIX. yüzyıl’da ise yapılan idari düzenlemeyle birlikte Bayburt Kazası’na bağlı bir nahiye durumuna getirilmiştir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında idari bünyede nahiye olarak yer alan Aydıntepe’nin idari yapısı ve nüfus özellikleri çevresinde yaşanan olaylar da göz önüne alınarak değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Aydıntepe, Hart, Nüfus

ADMINISTRATIVE STRUCTURE AND POPULATION IN AYDINTEPE: FROM THE OTTOMAN ERA TO THE REPUBLICAN PERIOD

Öz

Aydıntepe (Hart), one of the districts of Bayburt Province today, is located in the Eastern Black Sea Region due to its geographical location. Aydıntepe and its surroundings was located between Trabzon and Gümüşhane from the north and northwest. The Plain Hart, surrounded by Bayburt from the east and south, and the Soğanlı mountain range, have witnessed many cultures and civilisations since ancient times. Aydıntepe, one of the first geographies where Turks settled in Anatolia conquered by the Seljuks, came under Turkish-Islamic rule with the Ottoman Empire's conquest of Bayburt and its surroundings. When Aydıntepe came under Ottoman rule, it was a village in the official administrative accounts. In the 21st century, with the administrative amendments made, it became a sub-district of Bayburt County. This study examines the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Republic by considering the administrative structure and population characteristics of Aydıntepe as a sub-district in the organisational structure at the time

Anahtar Kelimeler

Republic, Aydıntepe, Hart, Population, Republic, Aydıntepe, Hart, Population

Kaynakça

• Kızılay Arşivi, 150/2.4, 24 Ağustos 1335.
• T.C.Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BCA), 30.11.1/181.7.11.
• T.C.Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA), HR. SYS. 2878/92, 30.11.1921.
• AKBULUT, Uğur, “İlk İşgal: 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Bayburt”, Tarihi ve Kültürü ile XIX. Yüzyıldan Günümüze Bayburt Uluslararası Sempozyumu, Ankara: Atatürk Araştırına Merkezi Yayınları, 2015, ss.3-21.
• Bayburt Nüfus Defterleri 1835-1848, Yayına Hazırlayan: Yunus Özger, Bayburt Üniversitesi Yayınları, Ankara 2015.
• 1927 Umumi Nüfus Tahriri, 18 Teşrinievel 1927, Fasikül I, Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara 1929.
• 1935 Türkiye Genel Nüfus Sayımı: Gümüşhane Vilayeti, 20 İlkteşrin 1935, C. 26, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul 1937.
• 1940 Türkiye Genel Nüfus Sayımı, 20 İlkteşrin 1940, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü.
• 1945 Türkiye Genel Nüfus Sayımı, 21 Ekim 1945, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü.
• 1950 Umumi Nüfus Sayımı, 22 Ekim 1950, Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, Neşriyat No: 359.
• 1955 Genel Nüfus Sayımı, 23 Ekim 1955, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara 1961.
• 1960 Genel Nüfus Sayımı, 23 Ekim 1960, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1963.
• 1970 Genel Nüfus Sayımı, 25 Ekim 1970, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1973.
• 1975 Genel Nüfus Sayımı, 26 Ekim 1975, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1977.
• 1985 Genel Nüfus Sayımı, 20 Ekim 1985, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1986.
• 1990 Genel Nüfus Sayımı, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1991.
• Cumhuriyet Gazetesi, 16 İkinciteşrin 1935.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
• İl Oluşunun 10. Yılında Bayburt Tarihi 1989-1999, Bayburt Valiliği Yayınları, Bayburt 2000.
• KÖKSAL, Ali, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Bayburt, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.
• MİROĞLU, İsmet, XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, Üçler Matbaası, İstanbul 1975.
• ÖZGER, Yunus, XIX. Yüzyılda Bayburt’un Sosyo-Ekonomik Yapısı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Erzurum 2008.
• Resmi Gazete, S. 6256, 14 Mart 1946.
• Resmi Gazete, S. 9510, 16 Ocak 1957.
• Resmi Gazete, S. 19507, 4 Temmuz 1987.
• Resmi Gazete, S. 20202, 21 Haziran 1989.
• Salname-i Vilayet-i Erzurum, 1315, 14. Defa, Erzurum Vilayeti Matbaası.
• Salname-i Vilayet-i Erzurum, 1318, 15. Defa, Erzurum Vilayeti Matbaası.
• SARIYILDIZ, Coşkun, Bayburt’un Cumhuriyet Döneminde Ekonomik ve Sosyal Gelişimi, İl Statüsüne Kavuşturulmasının Ekonomik ve Sosyal Yapıya Etkilerinin Karşılaştırılmalı Olarak Değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi, İçişleri Bakanlığı, Bayburt 1996.
• Son Posta Gazetesi, 19 Ekim 1932.
• Son Posta Gazetesi, 23 Ocak 1933.
• Son Teşkilatı Mülkiyede Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti Nüfus Müdüriyeti Umumiyesi, Hilal Matbaası, İstanbul 1928.
• SONGUR, Funda, “Geçmişten Günümüze Aydıntepe”, Mavi Atlas, 5(1)/2017, ss. 238-268.
• Şemseddin Sami, Kamus-u’l Alam, C: 2, Mihran Matbaası, İstanbul 1306 (1889).
• Türk İstiklal Harbi İç Ayaklanmalar (1919-1921), C: VI, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1964.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı-Rus Harbi (1828-1829), C: 3, 5. Kısım Eki, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1978.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1926-1927), Matbuat Müdüriyyet-i Umumiyesi.
• Türkiye Yıllığı 1948, Yayına Hazırlayan: Tahsin Demiray, Türkiye Basımevi, İstanbul 1948.
• UMAR, Bilge, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1993.
• YANBEĞ, Mahmut Kemal, “Tarihte Bayburt’un Geçirdiği İdari Değişiklikler”, Bayburt'un Sesi Dergisi, S. 1, Ülkü Matbaası, Bayburt Kültür ve Yardım Cemiyeti Yayınları, İstanbul Şubat 1950, ss. 6-13.
• https://www.nufusune.com/aydintepe-ilce-nufusu-bayburt, 20:55.