ON EXPLAINING THE MANY AND THE LESS IN NAZAN BEKİROĞLU’S NOVELS NAMED NAR AĞACI AND MÜCELLÂ

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 279 - 306, 04.05.2024

Aysun Kanmaz

https://doi.org/10.18220/kid.1478518

Öz

Language, which is a system of signs and rules, allows the speaker/writer to describe an entity, event, feeling, or situation in fine detail. It also provides instruments that express more with less, such as idioms, proverbs, and metaphorical expressions. While these are the result of the law of least effort, they are also the product of the effort to be effective in expression. For this reason, authors include idioms and metaphorical sayings in their works. Nazan Bekiroğlu, who stands out in modern Turkish literature by successfully handling traditions, historical events, and events bearing traces of her life in her novels, is one of these writers. Especially his novels Nar Ağacı and Mücellâ attract attention in this respect. In the study, idioms and metaphorical expressions in these novels were identified. Idioms were scanned from TDK Turkish Dictionary and Ahmet Turan Sinan’s Idiom Existence of Turkish. It has been observed that dictionaries do not contain current forms of idioms and there is variation in idioms. In this regard, it has been determined that Bekiroğlu contributes to the Turkish lexicon through the production and reproduction facilitated by idioms and metaphorical expressions.

Anahtar Kelimeler

Nazan Bekiroğlu, Nar Ağacı, Mücellâ, Idioms, Metaphor

NAZAN BEKİROĞLU’NUN NAR AĞACI VE MÜCELLÂ ADLI ROMANLARINDA AZLA ÇOĞU ANLATMAK ÜZERİNE

Öz

İşaretler ve kurallar dizgesi olan dil, konuşura / yazara, bir varlığı, olayı, duyguyu, durumu ince ayrıntılarıyla anlatma imkânı verir. Bununla beraber deyimler, atasözleri, metaforik söyleyişler gibi azla çoğu ifade eden enstrümanlar da sağlar. Bunlar, en az çaba yasasının sonucu olmakla birlikte anlatımda etkili olma gayretinin de ürünüdür. Bu nedenle yazarlar, eserlerinde deyimlere ve eğretilemeli söyleyişlere yer verir. Geleneği, tarihî olayları, yaşamından izler taşıyan hadiseleri romanlarında başarılı bir şekilde işlemesiyle modern Türk edebiyatında öne çıkan Nazan Bekiroğlu da bu yazarlardan biridir. Özellikle Nar Ağacı ve Mücellâ adlı romanları bu açıdan dikkat çekmektedir. Çalışmada bu romanlardaki deyim ve metaforik söyleyişler tespit edilmiştir. Deyimler, TDK Türkçe Sözlük’ten ve Ahmet Turan Sinan’ın Türkçenin Deyim Varlığı eserinden taranmıştır. Deyimlerin mevcut biçimleriyle bahsi geçen sözlüklerde bulunmadığı ve deyimlerde varyantlaşma olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda Bekiroğlu’nun eserlerinde metaforik söyleyişlere, yeniden üretimle oluşan deyim varyantlarına yer vererek Türkçenin söz varlığına katkıda bulunduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nazan Bekiroğlu, Nar Ağacı, Mücellâ, Deyimler, Metafor

Kaynakça

• ADIBEŞ, Mahir, Eylülde Soldu Bu Çiçekler, Sam Yayınları, İstanbul 2014.
• ADIVAR, Halide Edib, Kenan Çobanları - Maske ve Ruh, Can Yayınları, İstanbul 2018.
• AKSAN, Doğan, Anlambilim, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2017.
• AKSOY, Ö. Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, İnkılap Yayınevi, İstanbul 1995.
• ALGÖR, İlhami, Kalfa ile Kıralıça, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• AYDAMİROV, Abuzar, Tipi, Yalın Yayıncılık, İstanbul 2019.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam: Mustafa Kemal’in Hayatı (2.cilt), Michigan Üniversitesi 1975.
• AYGEN, Mehmet Saadettin, Ali Çetinkaya, Türkeli Matbaası, Sinop 1982.
• AYVERDİ, Sâmiha, İbrahim Efendi Konağı, Baha Matbaası, İstanbul 1964.
• AYVERDİ, Sâmiha, Yolcu Nereye Gidiyorsun, Damla Yayınevi, İstanbul 1975.
• BAYDAR, Oya, Yazarlarevi Cinayeti, Can Yayınları, İstanbul 2022.
• BEKİROĞLU, Nazan, Mücellâ, Timaş Yayınları, İstanbul 2015.
• BEKİROĞLU, Nazan, Nar Ağacı, Timaş Yayınları, İstanbul 2013.
• BEKİROĞLU, Nazan, Sürücü Kimliği, Zaman Gazetesi, Yazar Arşivi, Eski Yazılar, 2009.
• BOYSAN, Aydın, Dostluk-Mizah Söyleşileri, Bas Yayınları, İstanbul 1988.
• BÜYÜKŞAHİN, Ferhat, Sarıkeçili Yörüklerin Kültür- Çevre ilişkisi İçerisinde Geleneksel Ekolojik Bilgilerinin Araştırılması, Hiperlink Yayınları, İstanbul 2018.
• CELAL, Peride, Yıldız Tepe, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1945.
• ÇETİN, Nurullah, Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap, Ankara 2009.
• DAYIOĞLU, Gültekin, Yeşil Kiraz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998.
• DOSTOYEVSKİ, Fyodor M., Suç ve Ceza, Kumsaati Yayıncılık, İstanbul 2023.
• EKEN, Ayşe Hümeyra, Bahçemde Bir Gül Açtı- Yesari Mahmut Esat Seisi-12 (1976), E-kitap, 2023.https://www.google.com.tr/books/edition/Bah%C3% A7emde_Bir_G%C3%BCl_A%C3%A7t%C4%B1/vl7oEAAAQBAJ? hl=tr&gbpv=0
• EKEN, Ayşe Hümeyra, Küçük Hikâyeler- Yesari Mahmut Esat Seisi-14 (1976), E-kitap, 2023. https://www.google.com.tr/books/edition/K%C3%BC%C3% A7%C3%BCk_Hikayeler/yl7oEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1&dq=Azra,+ipi+kopmu%C5%9F+kukla+gibi,+uzun+ve&pg=PT453&printsec=frontcover
• EMİR, Dursun Ali, Bayburt Kültüründe Kadın Tiplemeler, Önder Matbaacılık ve Gazetecilik, Sivas 1992.
• EROL, Aydil, Şarkılarla Şiirlerle Türkülerle ve Tarihi Örneklerle Adlarımız, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1992.
• FİKRET, Tevfik ve PARLATIR, İsmail, Dil ve Edebiyat Yazıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1987.
• GÖZLER, H. Fethi, Örnekleriyle Türkçemizin Açıklamalı Büyük Deyimler Sözlüǧü [A-Z], İnkılap ve Aka Kitabevleri, İstanbul 1975.
• GÜLSÜN, Alev, Perver Nigar, Cinius Yayınları, İstanbul 2023.
• GÜNDOĞDU, Mürsel, İmam Maturidi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2020.
• GÜNDÜZ, Aka, Giderayak, Kanaat Kitabevi, İstanbul 1939.
• GÜREL, Ferzan, Evcilik Oyunu: Hikâyeler, Kovan Kitabevi, İzmir 1962.
• GÜRSES, Melek, Mutlu Aşk Yoktur, Salon Yayınları, İstanbul 2016.
• GÜZELCE, Asuman, Aşk Sır İstanbul, Ötüken Neşriyat, Ankara 2014.
• HAMAMİZADE, İhsan, Laf Olsun Diye, İnkılap Yayınevi, İstanbul 1949.
• İLHAN, Atilla, Dersaadet’te Sabah Ezanları, Bilgi Yayınevi, Ankara 1988.
• İNSAF TURAN, İlknur, Aşk Her Yerde Sabır, Cinius Yayınları, İstanbul 2014.
• İZGÜ, Muzaffer, İlyas Efendi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1971.
• İZZET, Şeref, “Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Nazan Bekiroğlu’nun İsimle Ateş Arasında Adlı Romanı”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 61, 2018, ss. 49-71.
• KANDEMİR, Mehmet Yaşar, Gönül Doktoru, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1974.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Panorama (1. Cilt), Remzi Kitabevi, İstanbul 1953.
• KESKİNTEPE, Selma, Kanatların Çırpınışı, Ceres Yayınları, İstanbul 2018.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl, Ulu Hakan II. Abdülhamid Han, Büyükdoğu, E-Kitap, 2014. https://www.google.com.tr/books/edition/Ulu_Hakan/u4eEAw AAQBAJ?hl=tr&gbpv=1
• KOCATÜRK, Vasfi Mahir, Masal Zinciri, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1948.
• KOÇ, Turan, Kan Gibi Vakte Düşen, İz Yayınları, İstanbul 2021.
• KURT, İhsan, Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey, Kumsaati Yayıncılık, İstanbul 2008.
• KUYAŞ, Nilüfer, Ada’daki Ev, Can Yayınları, İstanbul 2011.
• KÜÇÜK, Yalçın, İsyan (1. Cilt), İthaki Yayınları, İstanbul 2005.
• KÜR, Pınar, Bitmeyen Aşk, Can Yayınları, İstanbul 1986.
• KÜR, Pınar, Sonuncu Sonbahar, Can Yayınları, İstanbul 1992.
• LAKOFF, George ve JOHNSON, Mark, Metaforlar - Hayat, Anlam ve Dil, Çev. Gökhan Yavuz Demir, İthaki Yayınları, İstanbul 2015.
• LAWRENCE, David Herbert, Gökkuşağı, Can Yayınları, İstanbul 2009.
• LOCKE, John, İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, Serbest Kitaplar, Ankara, 1974.
• NOYAN, Abdülkadir, Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım, E-kitap, 1956. https://www.google.com.tr/books/edition/Son_Harplerde_Salg%C4% B1n_Hastal%C4%B1klarla_Sav/weC7DwAAQBAJ? hl=tr&gbpv=0
• NUR, Lale, Arayış, E-Kitap, 2023. https://www.google.com.tr/books/edition/ ARAYI%C5%9E/lyPBEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1
• ÖZ, Erdal, Gülünün Solduğu Akşam, Can Yayınları, İstanbul 1991.
• ÖZ, Erdal, Kanayan, Can Yayınları, İstanbul 1992.
• PALA, Şafak, Yarım Adam-Büyük İstanbul Depremi 7,5, E-kitap, 2020. https://www.google.com.tr/books/edition/YARIM_ADAM/AEkCEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1
• PARLAKPINAR, Murat ve ÇİFTÇİ, Fethullah, “Hasan Ali Toptaş’ın Uykuların Doğusu Adlı Romanı Üzerine Stilistik Bir İnceleme”, Turkish Studies, C:11, S: 21, 2016, ss. 339-362.
• SAFA, Peyami, Yalnızız, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1971.
• SAĞLAM, Arzu, Klasik Öncesi Çağatay Türkçesi Metinlerinde Kalıplaşmış Söz Birlikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE, Samsun 2019.
• SARI, Emre, Türkü Hikâyeleri, Nokta Kitap, Antalya 2016.
• SARIAHMETOĞLU KARAGÜR, Nesrin, “Karabağ Savaşının Çocuk Yüzleri”, Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler, Ed. Emine Gürsoy Naskali ve Aylin Koç, Umut Kağıtçılık, İstanbul 2003.
• SELÇUK, İlhan, Yeni Krallar, Yeni Soytarılar, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1974.
• SEPETÇİOĞLU, M. Necati, Konak, İrfan Yayınevi, İstanbul 1973.
• SİNAN, Ahmet Turan, Türkçenin Deyim Varlığı, Kesit Yayınları, İstanbul 2015.
• SÖZEN, Suzan, Batmayan Güneş, İnkılap ve Aka Kitabevleri, İstanbul 1963.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, Osmanlı Şiiri Kılavuzu (4. Cilt), DBY Yayınları, İstanbul 2016.
• ŞERİFOVA, Salide, “Nazan Bekiroğlu’nun ‘Nar ağacı’ Romanının Tür Özellikleri, Sorunları ve Sanatsal Görselleri”, International Journal of Filologia (IJOF), C: 5, S: 8, 2022, ss. 66-78.
• ŞİMŞİR, Bilâl N., Bulgaristan Türkleri (1878-1985), Bilgi Yayınevi, İstanbul 1986.
• ŞİRAZİ, Şeyh Sadi, Bostan, Ravza Yayınları, İstanbul 1967.
• ŞİRAZİ, Şeyh Sadi, Gülistan, Ravza Yayınları, İstanbul 2011.
• TALU, Ercüment Ekrem, Çömlekoğlu ve Ailesi, Berkalp Kitabevi, İstanbul 1945.
• TOKLU, M. Osman, Dilbilime Giriş, Akçağ, Ankara 2018.
• TOLSTOY, Lev, Hacı Murat, Can Yayınları, İstanbul 2018.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
• TÜRKOĞLU, Fatih, Atatürk ve Ata Sporu, Ayrıntı Basımevi, Ankara 2019.
• USTA, Çiğdem, Mizah Dilinin Gizemi, Akçağ Yayınları, Ankara 2005.
• UZUN, Muzaffer, “Metin İnşasında Sözcüksel Bağlaşıklık ve Metin Kurucu Sözcüklerin Sözlüğü: ‘Nar Ağacı’ Örneği”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: 1, 2023, ss. 266-297.
• WOOLF, Virginia, Bütün Öyküleri, Timaş Yayınları, İstanbul 2013.
• YEDEKÇİOĞLU, Kazım, Kayseri Ağzı: Sözcükler, 1989.
• Yücel Dergisi, C: 10-14, S: 60-79, E-Kitap, 1940.
• Ziya Paşa, Tercî-i Bend- Terkîb-i Bend (Osmanlıca - Türkçe), Beyan Yayınları, E-kitap, 1870. https://www.google.com.tr/books/edition/Terc%C3% AE_i_Bend_Terk%C3%AEb_i_Bend_Osmanl%C4%B1ca/RL5rEAAAQBAJ?hl=tr&gbpv=1