ENOSIS, GREEK STEAMER CAPTURED IN THE BLACK SEA DURING THE NATIONAL STRUGGLE

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 37, 145 - 168, 13.11.2024

Evrim Şencan

https://doi.org/10.18220/kid.1584884

Öz

This study examines the seizure of the Greek-flagged steamer Enosis by the Ankara Government in the Black Sea during the Turkish War of Independence. While much research has focused on Greece's land offensive in Western Anatolia and its subsequent defeat by Turkish forces, this study aims to illuminate events occurring in the Black Sea during the same period. In the spring of 1922, the Enosis was en route from the port of Novorossisk in the Sea of Azov to the Black Sea when it was intercepted by two small Turkish vessels and compelled to anchor at Trabzon. This operation aimed to prevent Greece from advancing toward Anatolia via the Black Sea and to incorporate the Enosis into the Turkish naval fleet. Consequently, the passengers aboard the vessel were taken prisoner, the cargo was seized, and Greece was sent a clear warning. The Enosis was subsequently inducted into the Ankara Government's fleet under the new name Trabzon. The primary source for this study is Cemalettin Saraçoğlu's account, published in Haber-Akşam Postası between January 1–14, 1937, on the 15th anniversary of the incident. The event was reported not only in the Turkish press but also in foreign publications, including Shologos, Pravda (also referred to as Pravdos), and Prussia. By analyzing press coverage of the Enosis incident, this study brings to light a significant event in the Black Sea during the War of Independence

Anahtar Kelimeler

Enosis Steamer, National Struggle, Black Sea

MİLLÎ MÜCADELE’DE KARADENİZ’DE ZAPT EDİLEN YUNAN ENOSİS VAPURU

Öz

Bu çalışma, Ankara Hükümeti’nin Kurtuluş Savaşı’nda Karadeniz’de zapt ettiği Yunan bandıralı Enosis vapuruyla ilgilidir. Yunanistan’ın, Batı Anadolu’da karadan ilerlemesi ve Türkler tarafından bozguna uğratılması üzerine yapılmış çalışmalara ilaveten, aynı süreçte Karadeniz’de cereyan hadiselerin bir bölümünün ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.
1922’nin ilkbaharında Enosis vapuru, Azak Denizi Novorossisk limanından Karadeniz’e doğru giderken iki küçük Türk motorunca durdurulmuş ve Trabzon’a demirlemesi mecbur bırakılmıştır. Amaç, Yunanistan’ın Anadolu’ya Karadeniz’den yaklaşmasını engellemek ve vapuru Türk filosuna katmaktır. Sonuçta, Enosis’teki yolcular esir alınmış, hangardaki yüke el konulmuş, Yunanistan’a bir kez daha gözdağı verilmiş ve vapur Ankara Hükümetinin filosuna Trabzon adıyla dahil olmuştur.
Olayın 15. yılı münasebetiyle 1-14 Ocak (İkinci Kanun) 1937 tarihleri arasında Haber-Akşam Postası gazetesinde yayımlanan Cemalettin Saraçoğlu’nun tefrikası bu çalışmanın ana kaynağıdır. Olay, Türk basınının yanı sıra, Şologos, Pravda (Pravdos) ve Prusya gibi yabancı gazetelere de yansımıştır. Bu çalışma Enosis vapuru olayını, basındaki yankılarından hareketle gün yüzüne çıkarmakta; böylece, Kurtuluş Savaşı esnasında Karadeniz’de vuku bulmuş bir olayı aydınlığa kavuşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Enosis Vapuru, Millî Mücadele, Karadeniz

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BCA) Kararlar Daire Başkanlığı Arşivi.
• Akşam, Haber-Akşam Postası, Tercüman-ı Hakikat, Vakit, Yeni Şark
• CANVER, Can, Kurtuluş Savaşı’nda Batı Karadeniz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
• ÇAPA, Mesut-USTA, Veysel, Millî Mücadelede Trabzon Vilayetinde Yazışmalar, T.C. Trabzon Valiliği Yayınları, Trabzon 1995.
• ÇAPA, Mesut-OKUR, Mehmet vd., Sorularla Pontus Meselesi, Berikan Yayınevi, Ankara 2022.
• DOĞANAY, Rahmi, Millî Mücadelede Karadeniz (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2001.
• İNCİ, Tevfik, “Millî Mücadelede Enosis Gemisinin Zaptı”, Deniz Tarihimizin Şeref Sayfaları, Deniz Basımevi, İstanbul 1953.
• NUTKU, Emrullah, “Enosis’in Zaptı”, İstiklal Savaşında Denizciler, Derleyen: Figen Atabey, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara 2009.
• Türk ve Fransız Diplomatik Arşiv Belgeleriyle 100. Yılında Alemdar Vapuru Olayı, ed. Evrim Şencan, T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Matsa Basımevi, Ankara 2021.
• YAMAN, Murat Savaş, Türk Kurtuluş Savaşı’nda TBMM’ye Bağlı Deniz Kuvvetleri Teşkilatının Kuruluşu, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2019.