Efendimiz Osman’ın Halifeliği Sırasında Hicrî 27 Yılında Endülüs’ün (İspanya) Fethi

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 57 - 66, 30.06.2018

Selahattin Polatoğlu

Öz

Bugüne kadar Endülüs’ün Müslümanlar
tarafından ilk defa Halife [Velîd b.] Abdülmelik b. Mervân zamanında h. 92 [m.
710-11] yılında Mûsâ b. Nusayr ve Târık b. Ziyâd tarafından fethedildiği bilinmekteydi.
Bu makalede yazar Dr. Hamidullah, Endülüs’e Müslümanların bu tarihten çok önce,
Halife Osman zamanında h. 27 [m. 647-48] yılında girdikleri ve bu Müslümanların
burada, Emevîler zamanında gerçekleşen nihâî fethe kadar Endülüs’te kaldıklarını
anlatmaktadır.

Makalede
önce Hz. Peygamber, Halife Ebû Bekir ve Ömer zamanında Bizanslılar’la Müslümanlar
arasındaki münasebetlerden bahsedilmekte, sonra Halife Osman devrine gelinmekte
ve özetle şu bilgiler verilmektedir: Halife Osman’ın İran İmparatorluğu’nun
kısa zamanda Müslümanlara boyun eğmesine karşılık, Bizans İmparatorluğunun
uğradığı çeşitli askerî-siyasî bozgunlara rağmen direnmesi ve Müslümanlar için
devamlı bir problem olması karşısında bir taraftan Suriye valisini Anadolu
üzerinden, diğer taraftan Afrika valisini Endülüs üzerinden Bizans’ı sıkıştırmakla
vazifelendirdi. Bununla Halife Osman, Bizans Devleti’nin başkenti
Kostantiniyye’nin hem doğudan hem batıdan sıkıştırılarak düşürülmesini ve
böylece Müslümanların bu dâimi Bizans gailesinden kurtulmalarını arzu etmişti. İşte
Endülüs’ün bu ilk fetih teşebbüsü üzerine Müslüman orduları, Emevîler’den çok
önce h. 27 yılında Endülüs’e girmişlerdir. Klasik devirden gelen tarihî kaynaklar,
sonraları her nedense unutulan bu Fetih konusu üzerinde açıkça durmuşlardı.
Makalede Halife Osman’ın Endülüs’e sefere çıkan bu ordunun kumandanlarına
yazmış olduğu mektuptan bahsedilmekte ve Taberî, İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Fidâ, İbn
Kesîr, Zehebî, Zeynî Dahlân’ın bu konuda eserlerinde verdikleri bilgiler, Batı’da
aynı konuda yapılan çalışmalarla mukayeseli bir biçimde yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Fetihleri, Endülüs, Hz. Osman

Kaynakça

• Dahlân, Zeynî. (ö. 1304/1886), el-Fütûhâtü’l-İslâmiyye.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (ö. 224/838), el-Emvâl.Ebü’l-Fidâ, İsmail b. Ali (ö. 732/1331), Târîh, thk. Mahmûd Deyyûb, Beyrut 1997.
• Gibbon, Edward (ö. 1794), The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Oxford University Press.
• Hamidullah, Muhammed, “La lettre du Prophète à Heraclius et le sort de l’original”, Arabica, 2 (1955), s. 97-110.
• Hamidullah, Muhammed, “Une ambassade du calife Abû Bakr auprès de l’empereur Héraclius, et le livre byzantin de la prédiction des destinées”, Folia Orientalia, II/1-2 (Krakow/Polonya 1961), s. 29-42.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, I-XVIII, Cize: Dâru Hicr, 1417-19/1997-98.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed A. Atâ – Mustafa A. Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), el-Vefâ bi-Ahvâli’l-Mustafâ.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddin Ali b. Muhammed (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târîh, thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1417/1997.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed (ö. 923/1517), İrşâdü’s-Sârî li-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî.
• Özdemir, Mehmet, “Endülüs”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1995, XI, 211-225.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu (ö. 654/1256), Mir’âtü’z-Zamân fî Târîhi’l-A‘yân, thk. Muhammed Berekât v.dğr., Dımaşk: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2013.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr Târîh (ö. 310/923), Târîhu’r-Rusul ve’l-Mülûk, I-XV, thk. M. J. de Geoje, Leiden: Brill, Leiden 1893 (thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim, Kahire: Darü’l-Meârif, 1382/1962).
• ez-Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed (ö. 748/1348), Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l-A‘lâm, nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, 1411-1421/1991-2000.