Remarks On Sitt al-ʿAjam and Her Commentary on Mashāhid al-Asrār

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 79 - 106, 28.12.2019

Zeynep Şeyma Özkan

Öz

Mashāhid al-asrār (Contemplations
of the Holy Mysteries) as one of the first books of Ibn al-’Arabī which he
wrote in Maghrib. It is a small epistle which he explained his ideas hiding
them behind a symbolic and poetic and then put in a systematic way in his Fuṣūṣ al-ḥikam and Futūḥāt al-Makkiyya. The
work consists of the experiences of the contemplator; Ibn al-ʿArabī and his the conversations
with God in the fourteen contemplation scenes. Ibn Sawdakīn, the student of Ibn
al-ʿArabī, Sitt al-ʿAjam and Zeyn al-’Ābidīn al-Munāwī
annotated Mashāhid and Abd al-Wahhāb al-Sha’rānī mentioned in it his works and
explained some of its chapters. Among the annotators, Sitt al-ʿAjam comes to the fore with the
commentary she wrote through her subjective experiences with a vocabulary which
appears could not maintain its effect on the literature. Sitt al-ʻAjams views, have begun to be
discussed in recent years considering her female Sufi author aspect. In this
article, beside the bibliographic information on Sitt alʻAjam’s life, which there is not any information
about in Turkish sources, the literature related to Sitt al-Ajams views and her
commentary on Mashāhid will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Ibn al-ʿArabī, Sufi Literature, Mashāhid al-asrār

Sitti Acem ve Meşâhidü’l-Esrâr Şerhi Üzerine Tespitler

Öz

Meşâhidü’l-esrâr
İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) Mağrib’deyken kaleme aldığı ilk teliflerinden
olup, daha sonra Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhâtü’l-Mekkiyye’de
sistemli bir şekilde ortaya koyacağı fikirlerini sembolik ve şiirsel bir
üslûbun arkasına gizleyerek anlattığı küçük bir risâledir. Eser, “şâhid”
İbnü’l-Arabî’nin Allah’la konuştuğu on dört müşâhede sahnesini içeren
tecrübelerinden oluşur. Meşâhid’i İbnü’l-Arabî’nin talebesi İbn Sevdekîn
(ö. 646/1248), XIII. yüzyılda yaşamış bir sûfî kadın olan Sitti Acem (ö.
671/1272’den sonra) ve Zeynülâbidîn Münâvî (ö. 1026/1617) şerh etmiş,
Abdülvehhâb Şa’rânî eserlerinde Meşâhid’e atıf yapmış ve bazı
bölümlerini açıklamıştır. Şârihlerden Sitti Acem, literatürde etkisini
sürdürmediği gözlenen bir kelime kadrosu ve anlatımla öznel tecrübelerini
merkeze alarak hazırladığı şerhi ile öne çıkar. Türkçe kaynaklarda hakkında
bilgi bulunmayan Sitti Acem’in görüşleri son yıllarda kadın bir sufi müellif
oluşu üzerinden ele alınmaya başlanmıştır. Bu makalede Sitti Acem’in hayatı ve Meşâhid
şerhine ilişkin çalışmalar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, İbnü’l-Arabî, Tasavvuf literatürü, Meşâhidü’l-esrâr

Kaynakça

• Addas, Claude. Muhyiddin İbn Arabî, Kibrît-i Ahmer’in Peşinde. Trc. Atila Ataman. İstanbul: Sûfî Kitap, 2009.
• ʻAlâeddîn Bekrî- Ḥakîm Suʻâd. “Muḳaddime”. Şerḥu Meşâhidi’l-esrâri’l-ḳudsiyye ve maṭâliʻu’l-envâri’l-ilâhiyye. Thk. Bekrî ʻAlâeddîn- Suʻâd Ḥakîm. Dımaşḳ: el-Maʻhedü’l-Fransiyyu li’ş-Şarḳi’l-Evsaṭ, 2004.
• ʻAynî, Bedreddîn. ʻIḳdü’l-cümân fî târîḫi ehli’z-zamân. Thk. Muḥammed Muḥammed Emîn. 4 Cilt. Ḳāhire: Hey’etü’l-Mıṣriyyetü’l-ʻÂmme li’l-Kitâb, 1988.
• Baġdâdî, İsmâʻîl. Hediyyetü’l-ʻârifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̠i’l-ʻArabî, 1951.
• Baġdâdî, İsmâʻîl. Îḍâḥü’l-meknûn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̠i’l-ʻArabî, ts.
• Birâda, Nüzhet. el-Unûs̠e fî fikri İbni’l-ʻArabî. Beyrut: Dâru’s-Ṣaḳī, 2008.
• Birzâlî, Yûsuf. Muḳtefî. Thk. Ömer ʻAbdüsselâm Tedmürî. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Aṣriyye, 2006.
• Cezerî, Muḥammed b. İbrâhîm. Târîḫu ḥavâdis̠i’z-zamân. Thk. Ömer ʻAbdüsselâm Tedmürî. 3 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Aṣriyye, 2006.
• Chodkiewicz, Michel. Sâhilsiz Bir Umman Muhyiddin İbn Arabî. Trc. Atila Ataman. 3. Baskı. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2003.
• Corbin, Henry. Bir’le Bir Olmak. Trc. Zeynep Oktay. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2013.
• Dakouri, Shirine. “el-İnsânu’l-kâmil/Mer’e: en-Naẓariyye ve’t-tecrübe ʻinde’l-ʻârife el-kâmile Sitti ʻAcem binti Nefîs”. Erişim: 21 Mart 2019. https://ephe.academia.edu/ShirineDakouri.
• Dakouri, Shirine. “el-Vücûd ve’t-te’nîs̠ ve’s-ṣamt ʻinde’s-ṣûfiyye Sitti ʻAcem binti’n-Nefîs el-Baġdâdiyye”. Erişim: 21 Mart 2019. https://ephe.academia.edu/ShirineDakouri.
• Dakouri, Shirine. “Sitti ʻAcem el-Baġdâdiyye ve Julienne de Norwich Numûzecân li’t-taṣavvufi’l-üns̠evî”. Erişim: 21 Mart 2019. https://ephe.academia.edu/ShirineDakouri.
• Dakouri, Shirine. “Râbiʻatü’l-ʻAdeviyye ve Sitti ʻAcem: Mis̠âlân li’l-fütüvveti’n-niseviyye”. Erişim: 21 Mart 2019. https://ephe.academia.edu/ShirineDakouri.
• ed-Dâmûnî el-Bekrî, ʻAllâme Şeyḥ. en-Nefeḥâtü’l-ḳudsiyye fî şerḥi maʻânî’t-Tedbîrâti’l-ilâḥiyye. Thk. Aḥmed Ferîd Mezîdî. Beyrut: Kitâb-Nâşirûn, 2013.
• Elmore, Gerald T.. “Introduction”. Islamic Sainthood in the Fullness of Time The Fabulous Gryphon. Leiden: Brill, 1998.
• Elmore, Gerald T.. “The Millennial Motif in Ibn al-Arabi’s Book of the Fabulous Gryphon”. The Journal of Religion 81/3 (July, 2001): 410-437.
• Gadamer, Hans-Georg. Truth and Method. Trc. Weinsheimer and Donald Marshall. New York: Continuum Publishing, 1993.
• Hammer, Juliane. American Muslim Women, Religious Authority and Activism. Austin: University of Texas Press, 2012.
• İbn Kes̠îr. el-Bidâye ve’n-niḥâye. Thk. Ḫalîl Şeḥâde. 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• İbn Manẓûr. Lisânu’l-ʻArab. Thk. Heyet. Ḳāhire: Dârü’l-Maʻârif, ts.
• İbn Sevdekîn. Kitâbu’n-Necât. Beyazıd, 9358: 1-366. Beyazıt Kütüphânesi.
• İbn Taġrîberdî, Yûsuf. Nücûmü’z-zâhire. 16 Cilt. Ḳāhire: Vizâretü’s-Ṣaḳāfe, 1972.
• İbnü’l-ʻArabî. Contemplation of the Holy Mysteries. Trc. P. Beneito ve C. Twinch. Oxford: Anqa Publishing, 2001.
• İbnü’l-Arabî. Fütûhât-ı Mekkiyye. Trc. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• İbnü’l-Arabî. Nurlar Risâlesi. Trc. Mahmut Kanık. 6. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• İbnü’l-ʻİmâd. Şez̠erâtü’z-z̠eheb. Thk. ʻAbdülḳādir Arnauṭ- Maḥmûd Arnauṭ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kes̠îr, 1986.
• Keḥḥâle, Ömer Rıḍa. Muʻcemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Türâs̠i’l-ʻArabî, ts.
• Konuk, Ahmed Avni. Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi. haz. Mustafa Tahralı. 3. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Ḳuşeyrî, ʻAbdülkerîm b. Hevâzin. Leṭâifu’l-işârât. Thk. İbrâhîm Besyûnî. 3 Cilt. Ḳāhire: Hey’etü’l-Mıṣriyyetü’l-ʻÂmme li’l-Kitâb, 2000.
• Küçük, Hülya. Uzatılmış Yol. İstanbul: Nefes Yayınları, 2016.
• Kütübî, Aḥmed. Fevâtü’l-vefeyât. Thk. İḥsân Abbâs. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 1973.
• Maḳrîzî, Aḥmed b. ʻAli. el-Mevâʻiẓ ve’l-iʻtibâr bi-z̠ikri’l-Ḫıṭaṭ ve’l-âs̠âr. 4 Cilt. Ḳāhire: Mektebetü’l-Mültezime, 1908.
• Maḳrîzî, Aḥmed b. ʻAli. el-Muḳaffa’l-kebîr. Thk. Muḥammed Yaʻlâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ġarbi’l-İslâmî, 2006.
• el-Maḳrîzî, Aḥmed b. ʻAli. es-Sülûk li maʻrifeti düveli’l-mülûk. Thk. Muḥammed ʻAbdülḳādir ʻAṭâ. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Mâliḥ, Muḥammed Riyâḍ. Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’z-Ẓâhiriyye (Taṣavvuf). 2 Cilt. Dımaşḳ: Mecmaʻu’l-Lüġati’l-ʻArabiyye, 1980.
• Mütercim Âsım Efendi. “Amy”. Ḳāmûsu’l-muḥîṭ. 6 Cilt. İstanbul: TYEKB Yayınları, 2013.
• Nyberg, Henrik Samuel. Kleinere Schriften des lbn al-’Arabi. Leiden: Brill, 1919.
• Ṣafedî, Ḫalîl b. Aybeg. el-Vâfî bi’l-vefeyât. Thk. Hellmut Ritter. 22 Cilt. Beyrut: Cemʻiyyetü’l-Müsteşriḳīne’l-Almâniyye, ts.
• Sayeed, Esma. Women and the Transmission of Religious Knowledge in Islam. New York: Cambridge University Press, 2019.
• Schuon, Frithjof. Roots of the Human Condition. Bloomington, Indiana: World Wisdom Books, 1991.
• Seḫâvî, Ebu’l-Ḫayr Şemsüddîn. Kitâbü’l-Ḳavli’l-münbî fî tercemeti İbni’l-ʻArabî. Thk. Ḫâlid b. el-ʻArabî Müdrik. 2 Cilt. Yüksek Lisans Tezi, el-Memleketü’l-ʻArabiyyetü’s-Ṣuʻûdiyye Câmiʻatü Ümmü’l-Ḳurâ, 2001.
• Singularis. “Tesoros Bibliográficos del Consorcio Madroño”. Erişim: 28 Mayıs 2016. http://www.singularis.es/?p=1790.
• Sitti ʻAcem. Keşfü’l-künûz. Ayasofya, 2019: 1a-95a. Süleymâniye Kütüphânesi.
• Sittü’l-ʻAcem. Şerḥu’l-Meşâhidi’l-ḳudsiyye. H. Hüsnü Paşa, 630: 1a-219b. Süleymâniye Kütüphânesi.
• Sittü’l-ʻAcem. Şerḥu Meşâhidi’l-esrâri’l-ḳudsiyye ve maṭâliʻu’l-envâri’l-ilâhiyye. Thk. Bekrî ʻAlâeddîn- Suʻâd Ḥakîm. Dımaşḳ: el-Maʻhedü’l-Fransiyyu li’ş-Şarḳi’l-Evsaṭ, 2004.
• Soysaldı, Mehmet- Şimşek, Songül. “Kur’ân’da Ümmî Kavramının Semantik Analizi ve Bu Bağlamda Hz. Peygamber’in Ümmîliği Meselesi”. EKEV Akademi 7/16 (2003): 85-102.
• Sulami, Abu ʿAbd al-Raḥman. Ẕikri’n-nisvâ el-müteʻabbidât es-ṣûfiyyât. Ed. Rkia Cornell. Louisville: KY, 1999.
• Sülemî, Ebû Abdurrahman. Kendilerini İbadete Adayan Sûfî Kadınlar. Trc. Ali Akay. İstanbul: İlkharf Yayıncılık, 2012.
• Sülemî, Ebû Abdurrahman. Ṭabaḳātu’s-ṣûfiyye. Trc. Abdürrezzak Tek. Bursa: Bursa Akademi, 2018.
• The Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society. “‘Ajamī Mysteries of Sitt ‘Ajam Bint al-Nafīs A Feminine Hermeneutic of an Heiress of Ibn ‘Arabī”. Erişim: 10 Mayıs 2019. http://www.ibnarabisociety.org/articles/sitt-ajam.html.
• Tomar, Cengiz. “El-Melikü’n-nâsır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 76-77. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Trimingham, J. Spencer. The Sufi Orders in Islam. Oxford: Clanendon Press, 1971.
• Yahyâ, Osman. Histoire et classification de l’œuvre d’Ibn ʿArabî. Damas: Institut Francais de Damas, 1964.
• Yesûî, Luvîs Ma’lûf. el-Müncid. b.y.: İntişârâtu Ẕevi’l-Ḳurbâ, 2008.
• Ẕehebî, Şemsüddîn. el-ʻİber. Thk. Ebû Hâcer Besyûnî Zaġlûl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1985.
• Ẕehebî, Şemsüddîn. Târîḫu’l-İslâm. Thk. Beşşâr ʻAvvâd Maʻrûf. 17 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ġarbi’l-İslâmî, 2003.
• Zirikli, Ḫayreddîn b. Maḥmûd. el-Aʻlâm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ʻİlm li’l-Melâyîn, 2002.