Molla Halil es-Si‘İrdî’nin Risâle Fi’l-Ma‘Fuvvât Adlı Eserinin Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi Ve Tahkîki

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 75 - 118, 25.06.2022

Ömer Faruk Atan

Öz

Osmanlı döneminde yaşayan Molla Halil es-Siʻirdî, medrese eğitimini tamamladıktan sonra bu geleneği devam ettirerek ders vermeye başlamıştır. Tedrisatla meşgul olmanın yanı sıra, akranlarından farklı olarak birçok alanda referans olacak nitelikte eserler kaleme almıştır. Gramer, mantık, vad‘ ve isti‘âre alanlarındaki telifleri mevcut müfredatta okunan eserleri geliştirmeye yönelik olmakla beraber, bu gelenekte alternatif olacak ders kitapları da yazmıştır. Kendisine birçok eser nispet edilen Si‘irdî, hacimli kitaplar kaleme almakla beraber, pratik bilgiler sunan risaleler de telif etmiştir. Bu kitapçıklardan biri Risâle fi’l-ma‘fuvvât olup bu eserde, ruhsat niteliğindeki konuları muhtevî hususları derlemiştir. Mensubu olduğu Şâfiî mezhebine yönelik bir eser olan bu risalede, giriş ve sonuç dışında otuz sekiz mesele işlenmiştir. Mezhep içi ihtilaflarla beraber, gerektiği yerlerde mezhep dışı ihtilaflara da değinilmiştir. Abdest, gusül, namaz ve necaset ile ilgili bahislerle beraber giyim, gıda ve tedavi gibi pek çok konu zikredilmiştir. Çalışmamızda Molla Halil’e ait bu eserin muhtevası fıkhî açıdan tahlil edilmekle beraber, kütüphane kayıtlarında el yazması olarak mevcut olan bu risale, tahkîk edilerek makalenin sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, ruhsat, Si'irdî, Molla Halil, Risâle fi’l-ma‘fuvvât

Evaluation in Terms of Fiqh and Verfication of the Work Named Risala Fi’l-Mafuvvat by Molla Halil es-Siirdi

Öz

Molla Halil es-Siirdi, who lived in the Ottoman term, started to give lectures by continuing this tradition after completing his madrasah education. In addition to being busy with education, unlike his peers, he has written works that will be reference in many fields. While the copyrights are intended to improve the works read in the current curriculum, he has also written alternative textbooks in this tradition. The language and style he used in his works is extremely fluent, he wrote all of his books in verse in the meter of desire, while in some he expressed his wishes with poetry when necessary. The Siirdi, to whom many works are attributed, wrote voluminous books as well as treatises that offer practical information. One of these booklets is Risala fi’l-mafuvvat, and in this work, it has compiled the issues that have the quality of rukhsah. In this treatise, which is a work for the shafii sect of which he is a member, thirty-eight issues have been dealt with apart from the introduction and conclusion. Along with the intra-sectarian conflicts, non-sectarian conflicts are also mentioned where necessary. Many issues such as clothing, food, and treatment have been mentioned, along with the mentions of ablution, ablution and impurity related to prayer. In our study, the content of this work belonging to Molla Halil is analyzed in terms of jurisprudence and this treatise, which is available as a manuscript in the library records, has been added to the end of the article.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, rukhsah, Siirdi, Molla Halil, Risala fi’l-mafuvvat.

Kaynakça

• Aktaş, Ahmet - Kahraman, Muhammed Şerif. “Molla Halil es-Si‘irdî ve Eserleri ile İlgili Bir Biyografya Denemesi”. Molla Halil es-Si‘irdî Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği. ed. M. Macit Sevgili vd. 1/95-101. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• ‘Alvânî, Ahmed Mu‘az ‘Alvân Hakkî. İcâzetü ‘ulemâi’s-sâdeti’l-Hayderiyye. İstanbul: Merkez Ceylânî li’l-bühûsi’l-‘ilmiyye ve’t-tab‘i ve’n-neşr, 1436/2015.
• ‘Alvânî, Ahmed Mu‘az ‘Alvân Hakkî. “İcâzetü’l-imâm eş-şeyh el-mullâ Halîl es-Si‘irdî dirâse tahliliyye”. Molla Halil es-Si‘irdî Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği. ed. M. Macit Sevgili vd. 1/105-130. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi Tabakatü’l-Müfessirîn. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1974.
• Bursalı, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. Byy: Matbaa-i Âmire, 1333-1334.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitâbü’l-fıkh ‘ala’l-mezâhibi’l-arbe‘a. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Derşevi, Muhammed Şafi. Şeyh Mahmud ez-Zukaydî’nin “Şerhu’l-Ma‘fuvat Adlı Eserinin Tahkîk ve Değerlendirilmesi”. Siirt: Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, 2019.
• Dervîş, Muhammed Ebû Vefâ. el-Mebâdiü’l-fıkhiyye. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
• Dimyâtî, Ebû Bekr Osman b. Muhammed Şettâ el-Bekrî. Hâşiyetü İ‘âneti’t-tâlibîn ‘alâ halli elfâzi Fethi’l-mu‘in. Dimeşk: Dâru’l-Feyha’ li-neşri ve’t-tevzî‘, 1429/2008.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dımaşkī. ed-Dürru’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahmân er-Ruaynî. Mevâhibü’l-celîl lişerhi Muhtasari Halîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• İbn Hacer, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed el-Heytemî es-Sa‘dî. Tuhfetü’l-muhtâc bi-şerhi’l-Minhâc. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• İbn Kâsım, Şihâbüddîn Ahmed b. Kāsım es-Sabbâğ el-Abbâdî. Hâşiyetü İbni Kâsım ‘alâ Tuhfeti’l-muhtâc bi-şerhi’l-Minhâc. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabiyye, ts. Memduhoğlu, Adnan. “el-Ma’fuvvât Adlı Eseri Çerçevesinde Molla Halil Si‘irdî’nin Fıkıh Anlayışı”. Molla Halil es- Si‘irdî Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği. ed. M. Macit Sevgili vd. 1/783-799. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Memduhoğlu, Adnan. “Mahmud Zokaydî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi EK-2/180-181. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Memduhoğlu, Adnan. “Molla Halil es-Si‘irdî’nin Hayatı ve Eserleri Hakkında Bazı Mülahazalar”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/14 (2019), 608-638.
• Müderris, Abdulkerîm. ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-‘ilmi ve’d-dîn. Bağdat: Dâru’l-Hurriyye, 1983.
• Müzced, İbnü’l-Müzhacî Safiyyüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. Abdurrihmân. el-‘Ubâbül-muhît bi-mu‘zami nusûsi’ş-Şâfiî vel-ashâb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-muttakîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1434/2013.
• Okur, Hüseyin. İslam Hukukunda Genel Kuralı İhmal Etmediği Kabul Edilen Hükümler Ma‘fuvvât. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2021.
• Özcan, Abdullah. “Molla Halil Kitaplığı: Eserleri ve İlgili Çalışmalar”. Molla Halil es-Si‘irdî Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği. ed. M. Macit Sevgili vd. 1/47-93. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Özcan, Abdullah. Molla Halil es-Si‘irdî’nin Basîretu’l-kulûb fî kelâmi Allâmi’l-ğuyûb Adlı Tefsîrinin Tahkîk ve Tahlili (Bakara-İsra). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Özcan, Abdullah - Sevgili, M. Macit. “Molla Halil es-Si‘irdî’nin Biyografisi”. Molla Halil es-Si‘irdî Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği. ed. M. Macit Sevgili vd. 1/21-46. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Pakiş, Ömer. Molla Halil es-Si‘irdî ve Tefsirdeki Metodu. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Pakiş, Ömer. “Molla Halil Siirdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/250-251. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Remlî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2002.
• Râfi‘î, Abdülkerîm b. Muhammed. el-‘Azîz şerhu’l-Vecîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1417/1997.
• Si‘irdî, Molla Halil, Risâle fi’l-ma‘fuvvât. Ankara: Milli Kütüphane, Adnan Ötüken, 06 Hk 4979, 2b-9a.
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/risaletul-mafuvvat/60140.
• TKB, Turizm ve Kültür Bakanlığı. “Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı”. Erişim 1 Kasım 2021.
• http://www.yazmalar.gov.tr/eser/risaletul-mafuvvat/60140.
• TTK, Türk Tarihi Kurumu. Erişim 12 Kasım 2021. https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. Byy: Müessetü’r-Risâle, 1984/1405.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî. ed-Dîbâc fî tavzîhi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-‘Alâm Kâmûsu terâcimi lieşheri’r-ricâl ve’n-nisâ’ mine’l-‘Arabi ve’l-müste‘ribîn ve’l-müsteşrıkîn. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi lilmelâyîn, 1986.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1433/2012.