Analyzing and Criticism of a Obsequent Narrative Attributed to the Prophet

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 635 - 688, 20.12.2022

Hasan Küçükosman

https://doi.org/10.5281/zenodo.7444214

Öz

Generally, in this study, The document and text aspects of the narration, which is attributed to the Prophet and contains a slang expression, are evaluated. In this regard, It is primarily investigated whether the word, which does not comply with the general preaching structure of the Prophet, contains an obscene expression in Arabic language and literature. If there is a slang expression in these narrations, it is examined why similar examples are said. As a result of this general survey, Along with the situation of the narrators in terms of the deed of the expression, which is unique in the Sunnah and sirah of the Prophet, the narration is related to While examining the issue of attribution to the Prophet, the compatibility of the text with the Qur'an and Sunnah is also investigated. The picture formed by bringing together the different versions of these narrations, which are given the right to speak ill of those who are tribalists, and the attitude of the Companions on these issues are discussed together. In this sense, Mr. It is extremely important how the Prophet acted in preaching and how he maintained his kindness at different times. Having been exposed to similar situations throughout his life, The attitude of the Prophet is examined, the general style of the sunnah and revelation is discussed, and the situation of the companions is taken into account in the face of these news. While the Prophet is far from speaking slang, the Companions do not have such an obligation. It is reported in the sources that the Companions, who have human attributes despite passing through Prophetic teaching, are not protected from sin, and they also refer to slang expressions when appropriate. Usually, The narrations of our subject, which are attributed to the Prophet, are also discussed in the context of this problem and the possibility of the narration belonging to the Companions is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Narrator, Disposition of narrator, Nationalism, Obscene

Hz. Peygamber’e İsnad Edilen Müstehcen İçerikli Bir Rivayetin Tahlil ve Tenkidi

Öz

Bu çalışmada, genellikle Hz. Peygamber’e isnat edilen ve içerisinde nezaket dışı bir anlatımı barındıran rivayetin senet ve metin yönü değerlendirilmektedir. Bu konuda, Hz. Peygamber’in genel tebliğ yapısına uymayan sözün Arap dili ve edebiyatında müstehcen bir anlatımı barındırıp barındırmadığı öncelikle araştırılmaktadır. Şayet bu rivayetler içerisinde gerçekten bu türden bir ifade varsa, benzer örneklerin neden söylendiği incelenmektedir. Bu genel tarama sonucunda, Hz. Peygamber’in sünnet ve siretinde benzeri olmayan ifadenin senet bakımından râvilerin durumu ile beraber rivayetin Hz. Peygamber’e nispet edilme meselesi incelenirken metnin Kur’ân ve sünnete uygunluğu da araştırılmaktadır. Kavmiyetçilik yapanlara karşı kötü söz söyleme hakkı tanınan bu rivayetlerin farklı tariklerinin bir araya getirilmesiyle oluşan tablo ve ashabın bu konulardaki tutumu birlikte ele alınmaktadır. Bu manada, Hz. Peygamber’in tebliğde nasıl hareket ettiği ve nezaketini farklı zamanlarda nasıl koruduğu son derece önemlidir. Benzer durumlara birçok kez maruz kalan Hz. Peygamber’in nasıl tavır takındığı incelenip bu haberlerin karşısında ashabın durumu dikkate alınmaktadır. Vahyin korumasından geçen ve ümmete örnek olma durumu olan Hz. Peygamber kötü söz söylemekten uzakken ashabın böyle bir zorunluluğu yoktur. Nebevî öğretiden geçmekle beraber beşer sıfatlarına sahip olan ashabın günahtan korunmuş olmadığı gibi yeri geldiğinde argo ifadelere de başvurdukları kaynaklarda nakledilmektedir. Genellikle Hz. Peygamber’e isnat edilen konumuz rivayetleri de bu problem bağlamında ele alınacak ve rivayetin ashaba ait olabilme ihtimali üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Râvi, Râvi tasarrufu, Kavmiyetçilik, Müstehcen., Hadith, Narrator, Disposition of narrator, Nationalism, Obscene

Kaynakça

• Kur'ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Abdullah b. Ahmed b. Hanbel. Kitâbu’s-sünne, thk. Muhammed b. Said b. Sâlim el-Kahtânî, 2 Cilt. Riyâd: Dârü İbni’l-Kayyım, 1986.
• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef, thk. Habibu’r-Rahman el-A’zami, 11 Cilt. Beyrut: Meclisü’l-İlmî, 2. Basım, 1403/1982.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ‘ammâ iştehera mine’l-ehâdîsi ‘alâ elsineti’n-nâs. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1408/1988.
• Akalın, İsa. "Kadîm Hadis Kaynaklarında 'Kişiye Hanımını Niçin Dövdüğü Sorulmaz' Hadisi: Özgün ve Tahlîlî Bir Yaklaşım". Hadis Tetkikleri Dergisi 18/2 (Aralık 2020): 27-40.
• Akgün, Hüseyin. "Râvi Tasarruflarının Rivâyetlere Etkisi “Hz. Peygamber’e Otuz Erkek Gücünün Verildiği” Örneği". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / 22 (Aralık 2013): 43-65.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. Mirkatü’l-mefatih şerhu mişkati’l-mesabih, 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2002.
• Alî el-Müttakî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân el-Hindî. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʿâl, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
• Aynî, Bedruddîn Ebî Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-kârî şerhu sahîhi’l-buhârî, 25 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Beğavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes’ûd, Muhammed el-Ferrâ, Şerhu’s-sünne, thk. Şuayb el-Arnaût, 15 Cilt. Dımaşk: Mektebetü’l-İslamî, 1983.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. el-Kazâ ve’l-kader, Riyad: Mektebetü’l-Abikân, 1421/2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu‘fî. el-Camiu’s-Sahih, thk. Muhammed Züheyr b. Nasır, 9 Cilt. y.y., Dârü Tavkı’n-Necat, 1422/2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu‘fî. el-Edebü’l-Müfred, thk. Muhammed Nâsırü’d-Dîn Elbânî, Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1998. Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-Hadîs, 10 cilt. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1964.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. Resâilu’l-Câhız. thk. Abdusselam Muhammed Hârun. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1384/1964.
• Canan, İbrahim. "Resulullah'ta "Muhataba Göre" ve "Tedric" prensipleri". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/11 (Haziran 1993): 37-73.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. Tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye, 6 Cilt. Beyrut: Dârû’l-İlm, 1987.
• Dihlevî, Abdülhak b. Seyfiddîn b. Sa‘dillâh ed-Dihlevî. Lem’âtü’t-tenkîh fi şerhi’l-Mişkâti’l-Mesâbih, thk. Takiyyüddin en-Nedvî, Dımaşk: Dârü’n-Nevâdir, 2014.
• Ebû Avâne, Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm el-İsferâyînî. Mustahrecü Ebî Avâne thk. Eymen b. Arif, 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Mârife, 1419/1998.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen, nşr. Mervân Da’bul, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2013.
• Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî. el-Bahru'l-muhit, 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420/2000.
• Elbânî, Muhammed Nasıruddîn. Silsiletü’l-ehâdisi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhiha ve fevâidiha, Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 2002.
• Elbânî, Muhammed Nasıruddîn, Temamu’l-minne fi’t-ta’liki ala fıkhi’s-sünne, Riyad: Dârü’r-Râye, ts.
• Erul, Bünyamin. “Yorum-Rivayet İlişkisi: Yorumun Rivayete Katkısı Ve Rivayetin Yoruma Etkisi.” Günümüzde Sünnetin Anlaşılması [Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri], 29-30 Mayıs 2004/Bursa, 2005; 97-114.
• Erul, Bünyamin. “Rivayet Metinlerinde Ravilerin Tasarrufları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42 (2001):173-212.
• Erul, Bünyamin. “Hadislerde Geçen “Irz” Kavramı ve “Onur” ile İlişkisi” Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber ve İnsan Onuru Sempozyumu”, 19-21 Nisan 2013, Konya, (2014): 222-235.
• Erul, Bünyamin. “Hicri II. Asırda Rivayet Üslubu (I) Rivayet Açısından Ma'mer b. Raşid'in (ö.153) el-Cami'i". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (Ocak 2002 ): 27-61.
• Ezherî, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Tehzîbü’l-luğa, thk. Muhammed Ivaz, 8 Cilt. Beyrut: Dârü İhyai’t-Turâs el-Arabi, 2001.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Kâmûsü’l-Muhît, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• Hatib, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb el-Bağdâdî. Tarihu Bağdat, thk. Beşşar Avvad, 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 2002.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr. Mevârid’uz-zam’ân ilâ zevâidi ibn Hibban, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr. Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid, 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kuds, 1994.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubî Nemerî. el-İstîâb fî mârifeti’l-ashâb, thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1992.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Garîbü’l-hadîs, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• İbn Ebi Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed el-Kûfî. el-Kitabu’l-musannef fi’l-ehadis ve’l-asar, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Riyad: Mektebetü’r-Reşid, 1989.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm, Mekke: Mektebü‘n-Nizâr, 1998.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerhu ve’t-Tâ’dil, Haydarabad: Dairetu’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1952.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser, 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye 1979.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethü’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, 13 Cilt. thk. Muhibbüddîn el-Hatîb, Beyrut: Dârü’l-Mârife, 1379
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzibu’t-tehzib, 12 Cilt. Hindistan: Matbaatü Dairatil-Mearif en-Nizamiyye, 1326/1908.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Takribû’t-tehzîb, thk. Muhammed Avvâme, Dımaşk: Dârü’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Ta‘rifu ehli’t-takdîs bi merâtibi’l-mevsûfîne bi’t-tedlîs, thk. Âsım b. Abdullâh el-Karyûtî. Ammân: Mektebetü’l-Menâr, 1983.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Nüzhetü’n-nazar fi tavzihi nuhbetu’l-fiker fî, thk. Nureddin Itır Dımaşk: Matbaatü’s-Sabâh, 2000.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Müsned. thk. Şuayb Arnavut, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Hibbân, Ebu Hatim Muhammed b. Hibbân. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddis̱în ve’ḍ-ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkîn, 3 Cilt. Halep: Dârü’l-Vağy, 1396/1996.
• İbn Hibban, Ebu Hatim Muhammed b. Hibbân, es-Sîkât, Haydarabad: Dâiretu’l-Maarifi’l-Osmaniyye,1973.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ebû Bekr b. Eyyub, el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’z-zaîf, thk.Abdulfettah Ebu Gudde Halep: Mektebetü’l-İslamî, 1970.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim ed-Dîneverî. Garîbu'l-Kur'ân. thk. Ahmed Sakr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenu İbn Mâce, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, 2 Cilt. Kahire: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabi, 1952.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfi. Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dârü Sâdır, 1990.
• İbn Melek, Şerhu mesâbihi’s-sünne, Kuveyt: İdâretü’s-Sekâfeti’l-İslamiyye, 2012
• İbn Sa'd, Muhammed b. Sa'd b. Meni Ebû Abdullah el-Basrî ez-Zührî. et-Tabakâtü'l-Kübra, 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbnü’s-Sünnî, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshâk ed-Dîneverî. Amelü’l-yevm ve’l-leyle, Cidde: Dârü’l-Kıble, ts.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mecmûu fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Medine: Mecmaû’l-Melik Fahd, 1995.
• Kâsım b. Sellâm, Ebû Ubeyd ibn Miskîn el-Herevî. Garîbu’l-hadis, thk. Muhammed Abdulmuîd Hân, 4 Cilt. Haydarabad: Dairetu’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1964.
• Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed b. Sâib b. Bişr el-Kûfî. Nesebü meʿad ve’l-Yemeni’l-kebîr, thk. Nâci Hasan. 2 Cilt. b.y.: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Lâlkâî, Ebû’l-Kâsım Hibetullah b. el-Huseyn. Şerhu usûl-i itikâd-î Ehli’s-sünneti ve’l-cemâa, thk. Ahmed b. Sa’d Hamdan el-Gamidi, 9 Cilt. Suud: Dârü Tayba, 2003.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’, thk. Muhammed Mustafa el-A’zami, Abu Dabi: Müessesetü Zayid b. Sultan, 2004.
• Meydânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. Mecmaʿu’l-emsâl, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrut: Dârü’l-Mârife, ts.
• Mizzî, Cemaluddin Yusuf b. Abdirrahman. Tehzibu’l-kemal fi esmai’r-ricâl, thk. Beşşar Avvad, 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Risâle, 1980.
• Mukatil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen el-Ezdî el-Belhî. Tefsîrü Mukatil b. Süleyman, thk. Abdullah Mahmud Şehâta Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1423/2003.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî el-Haddâdî. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-câmiʿi’s-sağîr, 6 Cilt. Mısır: Mektebetü’t-Ticariyyetil-Kübra, 1937.
• Müslim, Ebû’l-Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyri en-Neysaburi. Sahihu Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, 5 Cilt. Beyrut: Dârü ihyai’t-Türas el-Arabi, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen, 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Kitâbü’d-duafâ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim Zâyed. Halep: Dârü’l-Va’y, 1977.
• Onay, İsa. "Sosyo-Politik Rivâyetlerin Anlaşılmasında Bağlamın Tespiti -“Câhiliye Ölümü” Rivayetleri Örneği"-". Trabzon İlahiyat Dergisi 7/2 (Aralık 2020): 47-86.
• Önkal Ahmet. Resûlullah’ın İslam’ı Tebliğ Metodu, İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2016.
• Rebî’, Ebu Süleyman Muhammed b. Abdillah. Tarihu mevlidi’l-ulema ve vefayatihim, 2 Cilt. Riyad: Dârû’l-Âsime, 1410/1990.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. Şerhu siyeri’l-kebir, 5 Cilt. Kâhire: Şirketu’ş-Şarkıyyeti, 1971.
• Suiçmez, Yusuf. Sahâbe ve Tabiin Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti, Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. ed-Dürrü'l-mensûr fi't-tefsîr bi'l-me'sûr, 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Cem‘u’l-cevâmi‘, Kâhire: Ezheri’ş-Şerif, 2005.
• Şanver Mehmet. "Dinî Tebliği ve Eğitim Açısından Kur'an'da İnsan Psikolojisi ve Özellikleri". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 / 1 (Ocak 2001);139-164.
• Taberâni, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu′cemü’l-kebir, thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Silefî, 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, ts.
• Taberâni, Ebû’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed. el-Mu′cemü’l-Evsât, 10 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Haremeyn, ts.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân 'an te’vîli 'âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Tahâvî, Ebû Câfer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr, thk. Şuayb Arnaût, 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1993.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed. Fütûhu’l-gayb fi’l-keşf ʿan kınâʿi’r-rayb (Hâşiyetü’t-Tîbî ale’l-Keşşâf), thk. İyâd Muhammed. 17 Cilt. Dubai: Câizetü Dabî ed-Düveliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 2013.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünen-i Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir ve diğerleri, 5 Cilt. Halep: Matbaatü’l-Mustafa el-Halebi, 2. Basım, 1975.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbu’l-meğâzî, thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1984.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili –Kur’ân-ı Kerim ve Meâli-, İstanbul: İslamoğlu Yayıncılık, 1993.
• Zemahşerî, Carullah Muhammed b. Ömer, el-Faik fî garîbil-hadîs, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl, Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Mârife, ts.