Sufilerde Ahlaki Olgunluk ile Huzur İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 12 - 31, 15.06.2022

Eyyüp Kayacı , Muammer Cengil

https://doi.org/10.52637/kiid.1082864

Öz

Araştırmanın amacı sosyo-psikolojik yöntemlerden faydalanarak betimsel bir yaklaşım ile sufilerin ahlaki olgunluk ve huzur düzeylerini etkileyen faktörleri incelemek ve ahlaki olgunluk ile huzur arasında nasıl bir ilişki olduğunu ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklemi 23 yaş ve üzeri Çorum, Kırıkkale, Ankara ve İstanbul illerinde yaşayan 5 yıl ve üzeri süredir tasavvufi yaşantı içerisinde olan bireylerden amaçlı ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen 740 erkekten oluşmaktadır. Batı’da ve ülkemizde hayat memnuniyetlerini ifade için kullanılan psikolojik iyi oluş ve mutluluk üzerine çeşitli çalışmalar yapıldığı fakat huzur ve sufilerin yaşantısı konusunda çalışmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Bu nedenle araştırma ülkemizde gerçekleştirilen uygulamalı çalışmalara huzur kavramı ve tasavvufi yaşantı konusunda katkı sunacaktır. Ahlaki olgunluk ve huzuru sufilerden oluşan katılımcılar üzerinde inceleyerek bu konudaki bilgi birikimine katkılar sunmak araştırmanın hedefleri arasındadır. Demografik özellikleri tespit etmek amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ile birlikte katılımcıların ahlaki olgunlukları ile huzur düzeylerini belirlemek için Şengün ve Kaya’nın geliştirdiği “Ahlaki Olgunluk Ölçeği” ve Demirci’nin geliştirdiği “Huzur Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada 66 maddelik Ahlaki Olgunluk Ölçeğinin “Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı” .87 ve 8 maddelik Huzur Ölçeğinin “Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı” da .73 olarak tespit edilmiştir. Ulaşılan veriler SPSS 25.0 istatistik programına aktarılarak analizler yapılmıştır. Araştırma sonunda katılımcıların ahlaki olgunluk seviyelerinin yüksek düzeyde olduğu bulgulanmıştır. Ayrıca, sufi grup içerisinde bulunma süreleri ve ahlaki olgunluk seviyeleri arasında anlamlı bir farklılaşma olduğu bulgulanmıştır. Bulgular, katılımcıların kendilerini grup üyesi görme düzeyi arttıkça, ahlaki olgunluk düzeylerinin de arttığına işaret etmektedir. Örneklemin tasavvuf ritüellerini düzenli olarak yapmaları ve ahlaki olgunlukları arasında anlamlı bir farklılık bulgulanmıştır. Tasavvuf ritüellerini düzenli olarak yapan grubun ahlaki olgunluk düzeyinin ritüellerini yapmayan grubun ahlaki olgunluk düzeyinden yüksek olduğu belirlenmiştir. Örneklemin ortanın üzerinde bir huzur düzeyine sahip olduğu görülmüştür. Örneklemin gruba giriş yılı ile huzur düzeyleri arasında da anlamlı ilişki bulgulanmıştır. Katılımcıların grupta bulunma süresi arttıkça, huzur düzeylerinin de arttığı tespit edilmiştir. Örneklemin tasavvufa ait ritüellerini düzenli olarak yapmaları ile huzur düzeyleri arasında ileri düzeyde bir anlamlılık olduğu görülmüştür. Tasavvufa ait ritüellerini düzenli olarak yapan grubun huzur düzeyinin ritüellerini yapmayan grubun huzur düzeyinden yüksek olduğu tespit edilmiştir. Genel ahlaki olgunluk ve genel huzur arasında orta düzey pozitif yönlü (r=,30; p=,00) bir ilişki bulgulanmıştır. Katılımcılarda ahlaki olgunluğa ilişkin düzey arttıkça katılımcıların huzur seviyesi de artmaktadır. Ayrıca, ahlaki olgunluğun huzurdaki varyansın %9’unu açıkladığı tespit edilmiştir. Bu oran, katılımcıların huzurlarının belirleyicilerinden birisinin ahlaki olgunluk özellikleri olduğunu göstermektedir. Ahlaki olgunluk huzurun anlamlı ve önemli bir yordayıcısıdır ve ahlaki olgunluğun artması huzuru etkilemektedir. Araştırmanın bulguları temel hipotez ile alt hipotezlerin istatistiksel açıdan doğrulandığını ve ahlaki olgunluğun huzurun önemli ve anlamlı bir yordayıcısı olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Sufi, Ahlaki Olgunluk, Mutluluk, Huzur

An Empirical Research on the Relationship Between Moral Maturity and Peace in Sufis

Öz

The aim of the research is to examine the factors affecting the moral maturity and peace of Sufis with a descriptive approach by using socio-psychological methods and to reveal what kind of relationship there is between moral maturity and peace. The sample of the study consists of 740 men aged 23 and over, living in the provinces of Çorum, Kırıkkale, Ankara and Istanbul, who have been living in mystical life for 5 years or more, and determined by the purposeful criterion sampling method. It is seen that there are various studies on psychological well-being and happiness, which are used to express life satisfaction in the West and in our country, but studies on peace and the life of Sufis are limited. For this reason, the research will contribute to the applied studies carried out in our country on the concept of peace and mystical life. It is among the aims of the research to contribute to the knowledge on this subject by examining the moral maturity and peace on the participants consisting of Sufis. In order to determine the demographic characteristics, the "Moral Maturity Scale" developed by Şengün and Kaya and the "Peace Scale" developed by Demirci were used together with the personal information form prepared by the researcher to determine the moral maturity and level of peace of the participants. In the study, the “Cronbach Alpha Reliability Coefficient” of the 66-item Moral Maturity Scale was determined as .87 and the “Cronbach Alpha Reliability Coefficient” of the 8-item Peace Scale was .73. The obtained data were transferred to the SPSS 25.0 statistical program and analyzed. At the end of the research, it was found that the moral maturity levels of the participants are high. In addition, it was found that there was a significant difference between the duration of being in the Sufi group and the level of moral maturity. The findings indicate that as the level of seeing themselves as a group member of the participants increases, their moral maturity level also increases. A significant difference was found between the sample's regular practice of Sufi rituals and their moral maturity. It has been determined that the moral maturity level of the group that regularly performs Sufi rituals is higher than the moral maturity level of the group that does not perform the rituals. It was observed that the sample had a peace level above the medium. A significant relationship was also found between the year of the sample's entry into the group and their level of peace. It was determined that as the duration of the participants in the group increased, their level of peace also increased. It has been observed that there is a high level of significance between the sample's regular practice of Sufi rituals and their level of peace. It has been determined that the peace level of the group that regularly performs the rituals of Sufism is higher than the level of peace of the group that does not perform the rituals. A moderate positive (r=.30; p=.00) relationship was found between general moral maturity and general well-being. As the level of moral maturity in participants increases, the level of peace of the participants also increases. In addition, it was determined that moral maturity explained 9% of the variance in peace. This ratio shows that one of the determinants of the well-being of the participants is the moral maturity characteristics. Moral maturity is a significant and important predictor of peace, and the increase in moral maturity affects peace. The findings of the study revealed that the main hypothesis and sub-hypotheses were confirmed statistically, and that moral maturity was an important and significant predictor of well-being.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Sufi, Moral Maturity, Happiness, Peace

Kaynakça

• Ahn, Namkee et.al., “The Impact of Unemployment on Individual Well-Being in the EU”. European Network of Economic Policy Research Institutes 29/29 (2004), 1-19.
• Allport, Gordon W. Birey ve Dini. çev. Bilal Sambur. Ankara: Elis Yay., 2016.
• Apaydın, Halil. “Ruh Sağlığı‐Din İlişkisi Araştırmalarına Bir Bakış”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2 (2010), 59-77.
• Argyle, Michael – Beit-Hallahmi, Benjamin. The Social Psychology of Religion. London: Routledge-Kegan Paul Press, 1975.
• Atay, Tayfun. Batı’da Bir Nakşî Cemaati Şeyh Nâzım Kıbrısî Örneği. İstanbul: Berfin Yay., 2011.
• Ay, Mustafa Fatih. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi, Dindarlık, Ahlaki Olgunluk ve Saldırganlık Arasındaki İlişkiler”. Millî Eğitim 50/232 (2021), 313-334.
• Ayten, Ali. Din Psikolojisi: Dine ve Maneviyata Psikolojik Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yay., 2010.
• Bacanlı, Hasan. “Nasıl huzurlu olunur? Benlik Açısından Huzur Modeli”. hasanbacanli. Erişim 18 Aralık 2018. https://hasanbacanli.wordpress.com/2016/07/25/nasil-huzurlu-olunur-benlik-acisindan-huzur-modeli/.
• Bayraktaroğlu, Eda. Lise Öğrencilerinin Ahlakı̇ Olgunluk Düzeyleri ile Mizah Tarzları ve Şiddet Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: A Pegem Akademi Yayınevi, 2012.
• Cengil, Muammer. Tasavvufi Yaşantı Halveti-Uşşaki Topluluğu Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Certel, Hüseyin. Neden Tasavvuf? (Tasavvufa Yönelişte Etkili Olan Psiko-Sosyal Faktörler). Erzurum: Akademik Araştırmalar, 1998.
• Clark, Walter Houston. The Psychology of Religion. New York: MacMillan, 1961.
• Çakmak, Aişe Hümeyra – Mustafa Bilici. “Yetişkinlerde Dindarlık, Ahlaki Olgunluk ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9/19 (2022), 1-12.
• Çepni, Salih. Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık, 2010.
• Demirci, İbrahim. Huzurlu Ve Mutlu Yaşamın Değerler ve Karakter Güçleri Bağlamında Karma Bir Araştırmayla İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Demirci, Mehmet. Tasavvuf ve Ahlak Yazıları. İstanbul: Mavi Yay., 2005.
• Epiktetos. İçsel Huzur İyi Yaşamın Kapısını Açar. çev. Cengiz Erengil. İstanbul: Beta Kitap Yay., 2019.
• Evli, Fatih. Ünı̇versı̇te Takımlarında Farklı Branşlardaki Sporcuların Ahlakı̇ Olgunluk ve Sosyal Bütünleşme Düzeyleri. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Frankl, Viktor E. “The Feeling of Meaninglessness: A Challenge to Psychotherapy”. American Journal of Psychoanalysis 32 (1972), 85–89.
• Gül, Günay. Lise Öğrencilerinin Sosyal Medya Tutumları ile Ahlaki Olgunluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Güngör, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yay., 1997.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yay., 1993.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yay., 2013.
• İnam, Ahmet. “Mutlu Olmak”, ahmetinam. Erişim 11 Kasım 2018. http://www.phil.metu.edu.tr/ahmet-inam/mutlu.htm.
• İnam, Ahmet. “Mutsuzluk Ahlaksızlıktır Yazısı Üstüne Bir Röportaj”, ahmetinam. Erişim 12 Kasım 2018. http://www.phil.metu.edu.tr/ahmet-inam/mutsuzluk.htm.
• Kalaycı, Şeref. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 2009.
• Kaptan, Saim. Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Rehber Yay., 1995.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan - Yüksel, Ayşe Şule. “Tasavvuf Psikolojisi”. Din Psikolojisi. Ed. M. Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yay., 2015.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: 3A Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd., 1994.
• Kaya, Mevlüt – Aydın, Cüneyt. “Ünı̇versite Öğrencilerinin Dini İnanç ile Ahlakı̇ Olgunluk Düzeyleri̇ Arasındaki̇ İlişkinin İncelenmesi̇”. Ondokuz Mayıs Ünı̇versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2011), 15-42.
• Kayacı, Eyyüp. Hüsn-i Gülzârî’nin Hayatı, Dîvân’ı ve Tasavvufi Görüşleri. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Kimter, Nurten. “İngiltere’li Türk-Müslüman Gençlerde Dindarlık ve Ahlakî Olgunluk”. The Journal of Social Science 5/10 (2021), 474-499.
• Kimter, Nurten. “Namaz ve Ahlakî Olgunluk İlişkisi”. Dini Araştırmalar 19/50 (2016), 103-133.
• Köklü, Nilgün vd. Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2006.
• Köse, Ali. Milenyum Tarikatları: Batıda Yeni Dini Akımlar. İstanbul: Timaş Yay., 2017.
• Köse, Ali. Neden İslam’ı Seçiyorlar Müslüman Olan İngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: İz Yay., 2012.
• Köse, Samet. “A Psychobiological Model of Temperament and Character: TCI”. Yeni Symposium 41/2 (2003), 86-97.
• Lyubomirsky, Sonja. Nasıl Mutlu Olunur?. İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri, 2009.
• Maslow, Abraham H. Dinler, Değerler, Doruk Deneyimler. çev. H. Koray Sönmez. İstanbul: Kuraldışı Yayınları, 1996.
• Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan. İstanbul: Kaknüs Yay., 2017.
• Noddings, Nel. Eğitim ve Mutluluk. çev. Zuhal Bilgin. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Özalp, Ahmet. Bireylerden Gruplara Sosyal Psikoloji. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Özalp, Hasan. İslam Felsefesinin 100’ü. İstanbul: Otto Yayıncılık, 2017.
• Özköse, Kadir. Tasavvuf ve Gönül Eğitimi. Ankara: Nasihat Yay., 2008.
• Peker, Hüseyin. Din ve Ahlak Eğitiminin Psikolojik ve Metodik Esasları. Samsun: Eser Matbaası, 1991.
• Peterson, Christopher - Seligman, Martin E. P. Character Strengths And Virtues A Handbook and Classification. New York: Oxford University Press, 2004.
• Sargut, Cemâlnur. Sohbetler. Ed. Arzu Eylül Yalçınkaya. İstanbul: Nefes Yay., 2013.
• Schowalter, Marion - Murken, Sebastian. “Religion Und Psychische Gesundheit-Empirische Zusammenhänge Komlexer Konstrukte”. Einführung İn Die Religionspsychologie. Christian Henning, Sebastian Murken, Erich Nestler (Hg.). Schöningh UTB, Pa- Derborn 2003.
• Schuon, Fritjof. İslâm’ın Metafizik Boyutları. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yay., 1996.
• Seligman, Martin E. P. Authentic Happiness. New York: Free Press, 2002.
• Şengün, Mustafa ve Kaya, Mevlüt. “Ahlaki Olgunluk Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/25 (2007), 51-64.
• Şentürk, Habil. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: İz Yay., 2017.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket Denemesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1962), 141-151.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yay., 2011.
• Tenik, Ali. “Sosyo-Psiko Açıdan Zikir ve Şanlıurfa Dergâh Camii Örneği”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 8 (2002), 97-116.
• Topçu, Nurettin. Ahlak. İstanbul: Dergâh Yay., 2017.
• Topçu, Nurettin. İslam ve İnsan. İstanbul: Dergâh Yay., 2008.
• Vergote, Antoine. Din, İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
• Yıldırım, Yusuf. Ortaokul 5. ve 6. Sınıf Öğrencilerinin Ahlaki Olgunluk Düzeyi ile Sosyal Tutumlarının İncelenmesi. Erzincan: Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.