Personality and Whistleblowing Relationship: Intentions and Reasons for Whistleblowing According to A and B Personality Types

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 27, 423 - 434, 29.11.2022

İrem Kılıç , Emin Kuzkaya , Eymen Gürel

https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1159619

Cited By: 1

Öz

Purpose: The purpose of this research is to examine the whistleblowing intentions and reasons of potential professional accountant candidates according to A and B personality types.
Design/Methodology: A face-to-face survey was conducted with 450 participants who were determined by the convenience sampling method, which is one of the non-random methods. The obtained data were analyzed in the SPPS program.
Findings: As a result of the analysis; According to the A and B personality types, the whistleblowing intentions of the participants showed a significant difference in internal, external, supportive and scale-wide; On the other hand, it was determined that the reasons for whistleblowing differed significantly in terms of organizational benefit, moral and professional value, retaliation anxiety and scale. As a result of the analysis made for the relationship between personality types, whistleblowing intentions and reasons for whistleblowing; there is a negative and significant relationship between personality types and internal, external, supportive and whistleblowing intentions; It has been concluded that there is a negative and significant relationship between personality types and organizational benefit, moral and professional value, retaliation anxiety and whistleblowing reasons in general.
Limitations: The sample consisted of only students studying at Muğla Sıtkı Koçman University; The use of A and B personality types and whistleblowing intentions and reasons scales are the limitations of the research.
Originality/Value: When the literature is examined, there is no study in which whistleblowing intentions and reasons are examined according to A and B type personality types, but there are limited studies examining the relationship between personality traits and whistleblowing. In this respect, the research has a unique quality.

Anahtar Kelimeler

Personality, A and B Personality Types, Intention to Whistleblower, Reasons for Whistleblowing

Kişilik ve Whistleblowing İlişkisi: A ve B Kişilik Tiplerine Göre İhbarcılık Niyet ve Nedenleri

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, A ve B kişilik tiplerine göre potansiyel muhasebe meslek mensubu adaylarının ihbarcılık niyet ve nedenlerinin incelenmesidir.
Tasarım/Yöntem: Araştırmada tesadüfi olamayan yöntemlerden kolayda örneklem yöntemiyle belirlenen 450 katılımcı ile yüz yüze anket yapılmıştır. Elde edilen veriler SPPS programında analiz edilmiştir.
Bulgular: Analizler sonucunda; katılımcıların A ve B kişilik tiplerine göre ihbarcılık niyetlerinin içsel, dışsal, destekçi ve ölçek genelinde anlamlı bir farklılık gösterdiği; ihbarcılık nedenlerinin ise örgütsel yarar, ahlaki ve mesleki değer, misilleme kaygısı ve ölçek genelinde anlamlı bir farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Kişilik tipleri ile ihbarcılık niyetleri ve ihbarcılık nedenleri arasındaki ilişki için yapılan analiz sonucunda ise; kişilik tipleri ile içsel, dışsal, destekçi ve ihbarcılık niyetleri geneli arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu; kişilik tipleri ile örgütsel yarar, ahlaki ve mesleki değer, misilleme kaygısı ve ihbarcılık nedenleri geneli arasında ise negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Sınırlılıklar: Örneklemin sadece Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerden oluşması; A ve B kişilik tipleri ile ihbarcılık niyet ve nedenleri ölçeklerinin kullanılması araştırmanın sınırlılıklarıdır.
Özgünlük/Değer: Literatür incelendiğinde ihbarcılık niyet ve nedenlerinin A ve B tipi kişilik tiplerine göre incelendiği bir çalışmaya rastlanmamakla beraber kişilik özellikleri ve ihbarcılık arasındaki ilişkiyi inceleyen sınırlı sayıda çalışma yer almaktadır. Bu bakımdan araştırmanın özgün niteliği bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik, A ve B Kişilik Tipleri, İhbarcılık Niyeti, İhbarcılık Nedenleri

Kaynakça

• Aksu, M. I. (2019). Kişilik özellikleri ile bilgi uçurma davranışı arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik emniyet teşkilatında bir araştırma (Yayın No. 563487) [Yüksek Lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Aktan, C.C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlaki tepki ve vijdani red davranışı: whistleblowing. Mercek Dergisi, 1-13, Ekim. http://www.canaktan.org/yonetim/whistleblowing/aktan-whistle.pdf
• Arıkan, Ç. & Aktaş, A. (1988). Kişilik özellikleri ile aile ve çevre yaşantısının kalp hastalığının oluşumuna etkisi. XXIV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi. Ankara: GATA
• Arslan, E. T. & Kayalar, M. (2017). Kamu ve özel sektör çalışanlarının ifşa (whistleblowing) niyeti: karşılaştırmalı bir analiz. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32), 15-26. http://dergi.kmu.edu.tr/userfiles/files/3-Kamu.pdf
• Avcı, U. & Kaya, U. (2010). Yıldırma (mobbing) ve kişilik ilişkisi: hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 51 - 79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1624/20354
• Aydın, C. (2016). A ve B kişilik tiplerinin boş zaman davranışlarının kıyaslanması (Yayın No. 432449) [Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bakar, Ş. (2012). Çalışanların, iş yerlerinde karşılaştıkları etik olmayan durumları raporlama eğilimleri ve bir uygulama (Yayın No. 319624) [Yüksek Lisans tezi, Uludağ Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bartuli, J., Mir Djawadi, B. & Fahr, R. (2016). Business ethics in organizations: an experimental examination of whistleblowing and personality. IZA Discussion Paper No.10190.
• Baymur, F. (1994). Genel psikoloji. İnkılap Kitapevi.
• Bjørkelo, B., Einarsen, S. & Matthiesen, S. B. (2010). Predicting proactive behaviour at work: Exploring the role of personality as an antecedent of whistleblowing behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(2), 371-394. https://doi.org/10.1348/096317910X486385
• Brink, A. G., Cereola, S. J., & Menk, K. B. (2015). The effects of personality traits, ethical position, and the materiality of fraudulent reporting on entry-level employee whistleblowing decisions. Journal of Forensic & Investigative Accounting, 7(1), 180-211. http://web.nacva.com/JFIA/Issues/JFIA-2015-1_7.pdf
• Brown, A. J. (Ed.). (2008). Whistleblowing in the Australian public sector: Enhancing the theory and practice of internal witness management in public sector organisations. ANU E Press.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik-psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri. Kaknüs Yayınları.
• Celep, C. & Konaklı, T. (2012). Bilgi uçurma: eğitim örgütlerinde etik ve kural dışı uygulamalara yönelik bir tepki. e-international Journal of Educational Research, 3(4), 65-88. http://www.e-ijer.com/tr/pub/issue/8020/105358
• Cemaloğlu, N. & Akyürek, M. İ. (2017). Örgütlerde whistleblowing (bilgi uçurma). Turkish Journal of Educational Studies, 4(3), 123-142. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkjes/issue/34172/377836
• Çetinel, M. H. & Taslak, S. (2017). Çalışanların ihbarcılık (whistleblowing) eğilimi ile örgütsel adalet algısı ilişkisinin kavramsal boyutu. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 78-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eyad/issue/57409/813643
• Çiftci, B. & Çiftci Y. (2017). Muhasebe meslek etiği düzenlemeleri çerçevesinde ihbarcılık. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(11), 106-125. https://doi.org/10.23929/javs.233
• De Maria, W. (2008). Whistleblowers and organizational protesters: Crossing imaginary borders. Current Sociology, 56(6), 865-883. https://doi.org/10.1177/0011392108095343
• Durna, U. (2005). A tipi ve B tipi kişilik yapıları ve bu kişilik yapıları etkileyen faktörlerle ilgili bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 275-290. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2687/35307
• Erdoğan, İ. (1994). İşletmelerde davranış. Beta Basım.
• Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Basım.
• Eroğlu, F. (1995). Davranış bilimleri. Beta Basım.
• Friedman, M. & Rosenman, R. H. (1974). Type A behavior and your heart. Fawcett.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• İşcan, Ö. F. (2016). Bireysel farklılıklar: kişilik ve yetenek. örgütsel davranış. Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Kartaltepe Behram, N. (2015) Örgütsel politika ve etik olmayan davranış bildirimi. Beta Basım.
• Köknel, Ö. (2007). Çatışan değerlerimiz. Altın Kitaplar.
• Kördeve, M. K. (2017). Özel sektör sağlık çalışanlarında etik tutum ile whistleblowing arasındaki ilişki. Sağlık Yönetimi Dergisi. 1(2), 51-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/saglik/issue/32145/356609
• Lelord, F. & Andre, C. (2014). Zor kişilikler’le yaşamak. İletişim Yayınları.
• Menk, K. B. (2011). The ımpact of materiality, personality traits, and ethical position on whistle-blowing ıntentions. Virginia Commonwealth University, Richmond, Virginia.
• Mercan, N., Altınay, A. & Aksanyar, Y. (2012). Whistleblowing (bilgi ifşası, ihbar) ve yolsuzlukla mücadelede iç denetimin değişen ve gelişen rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 167-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16340/171115
• Mesmer-Magnus, J. R. & Chockalingan, V. (2005). Whistleblowing in organizations: an examination of correlates of whistleblowing intentions, actions, and retaliation, Journal Of Business Ethics, 62, 277-297. https://doi.org/10.1007/s10551-005-0849-1
• Miceli, M. P. & Near, J. P. (2002). What makes whistle-blowers effective? Three field studies. Human Relations, 55(4), 455–479. https://doi.org/10.1177/0018726702055004463
• Nayır, Z. D. (2012). Kurumsal etik ve whistleblowing. Pozitif Yayınları.
• Near, J. P. & Miceli, M. P. (1985). Organizational dissidence: The case of whistleblowing. Journal of Business Ethics, 4, 1-16. https://www.jstor.org/stable/25071466
• Near, J. P. & Miceli, M. P. (1996). Whistle-blowing: myth and reality, Journal of Management, 22(3), 507-526. https://doi.org/10.1016/S0149-2063(96)90034-3
• Özdemir O., Özdemir P. G., Kadak M. T. & Nasıroğlu S. (2012). Kişilik gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4), 566 - 589. https://doi.org/10.5455/cap.20120433
• Özler, D., Atalay, M. & Şahı̇n, M. (2010). Teorik bir çerçevede whistleblowing-etik ilişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 169-194.
• Özsoy, E. & Yıldız, G. (2013). Kişilik kavramının örgütler açısından önemi: bir literatür taraması. İşletme Bilimi Dergisi, 1(2), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogusbd/issue/10998/131620
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M. K. & Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K. Journal of Business Ethics, 82(4), 929–939. https://doi.org/10.1007/s10551-007-9603-1
• Pitt G. (1996). Rights and Employee Rights, The Case of Free Speech. In C. Gearty and A. Tomkins (eds.) Understanding Human Rights, Pinter Publishing, London.
• Sayğan, S. (2011). Whistleblowing ve örgütsel etik iklimi ilişkisi üzerine bir uygulama (Yayın No. 294590) [Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi] Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Sayğan, S. & Bedük, A. (2013). Ahlaki olmayan davranışların duyurulması (whistleblowing) ve etik iklimi ilişkisi üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 1-23. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuiibfd/issue/22724/242531
• Seifert, D.L. (2006). The ınfluence of organızatıonal justıce on the perceıved lıkelıhood of whıstle-blowıng. academic dissertatation. Doctor of Phılosophy Washıngton State Unıversıty, College of Business. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.633.5364&rep=rep1&type=pdf
• Semiz, B. B. (2015). Tüketicilerin Kişilik Tiplerinin Satın Alma Tarzlarına Etkisinin İncelenmesi. Eskişehir: 20. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı. http://pazarlama.org.tr/uploads/files/upk20.pdf
• Taş, F. & Antalyalı, Ö. L. (2015). Kamu hastanelerinde ve özel hastanelerde çalışan hemşirelerin izharcılık (whistleblowing) tutumları. MAKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 34-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/makuiibf/issue/25141/265469
• Tokat, B., Kara, H. & Karaa, M.Y. (2013). A-B tipi kişilik özelliklerine sahip işgörenlerin olası bir örgütsel değişime yatkınlıklarının araştırılması. Turkish Studies-International Peridical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 1973-1988. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5508
• Toker Gökçe, A. (2014). Okullarda bilgi uçurma: iş doyumu ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 261-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47939/606468
• Uyar, S. & Yelgen, E. (2015). Bilgi ifşası (whistleblowing) ve denetim. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 85-106. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yead/issue/21806/234370
• Uys, T. (2008). Rational loyalty and whistleblowing: The South African Context. Current Sociology, 56(6), 904-921. https://doi.org/10.1177/0011392108095345
• Vadera, A.K., Aguilera, R.V. & Caza, B.B. (2009). Making sense of whistle-blowing’s antecedents: learning from research on identity and ethics programs. Business Ethics Quarterly, 19(4), 553-586. https://doi.org/10.5840/beq200919432