TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİNDE ERMENİ MESELESİ: AMİRAL BRİSTOL ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 12, 38 - 67, 30.12.2016

Meral Kuzgun

Öz

Öz

Osmanlı İmparatorluğu
içinde önemli bir yere sahip olan Ermeniler, 19. yüzyıldan itibaren ayaklanmaya
ve milliyetçilik faaliyetlerini yürütmeye başlamışladır. Bu faaliyetlerin
merkezi durumuna gelen Ermeniler, İngiltere, Fransa, Rusya ve ABD’deki her türlü
desteği almayı başarmışlardır. Rusya’ya karşı Doğu Anadolu’da oluşturulmak
istenen Ermeni devleti, tampon devlet konumunda planlanmıştır. İngiltere’nin
isteği üzerine oluşturmak istenen Ermeni devletinin mandalığına ABD getirilmek
istenmiştir. Bu amaçla Ermeni meselesi Amerikan Dışişlerinin ilgilenmek
durumunda olduğu bir konu olmuştur. Bununla birlikte Osmanlı
İmparatorluğu’ndaki, Amerikan okulları, misyonerleri ve çalışanları da Ermeni
meselesinde Ermeniler lehine propaganda da bulunmuştur. Ancak İstanbul Amerikan
Yüksek Komiseri Amiral Bristol, Türkler aleyhine çıkan bu propagandalara pek
itibar göstermemiş ve Amerikan kamuoyunun doğru bir şekilde aydınlatılması için
mücadele etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Amiral Bristol, Ermeni Sorunu, Dış ilişkiler

Kaynakça

• KAYNAKÇA 1. Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA, Sadaret Evrakı, Tasnif Kodu: MKT. MHM, Dosya No: 616, Gömlek Sıra No: 5. Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi ATASE, ISH, Kutu No: 48, Gömlek No: 105, Belge:105-1. ATASE, ISH, Kutu No: 48, Gömlek No: 58, Belge:58-1. ATASE, ISH, Kutu No: 33, Gömlek No: 30, Belge:30-1. Amerikan Arşivi ABCFM Arşivi Paper Of American Board Of Comissionaries For Foreign Mission- Microfilm Reel 505.
• 2. Yayınlanmış Arşiv Belgeleri Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1896-1919), (2007),T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay., Ankara.
• 3. Gazeteler The New York Times, 20 March 1915. The New York Times, 18 April 1915. The New York Times, 24 May 1915. The New York Times, 25 May 1915. The New York Times, 6 June 1915. The New York Times, 12 July 1915. The New York Times, 4 August 1915. The New York Times,27 August 1915. The New York Times, 18 October 1915.
• The New York Times, 4 October 1915. The New York Times,15 October 1915. The New York Times, 15 April 1920. The New York Times, 10 December 1922. The New York Times, 15 November 1922.
• 4. Tezler Halifeoğlu, Meral, ‘‘1914-1945 Yılları Arası Türk Amerikan İlişkileri’’, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2012. Keller, Barbara Jean, ‘‘The United States And Armenia, 1914 to 1920: The Armenian Mandate’’, Master Thesis, California States College, California, 1969. Özbek, Pınar, ‘‘Missioneries And Near East Relief Society İn The US Foreign Policy Toward The Armenian Question, 1915-1923’’, A Thesis Submitted To The Graduated School Of Social Sciences Of Middle East Technial University, December, Ankara, 2009. Özkan, Kenan, ‘‘Türkiye-ABD İlişkileri (1918-1923)’’, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2006. Türk, İsmail, ‘‘Atatürk Dönemi Türk Amerikan İlişkileri ( 1920-1938)’’, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, İstanbul, 2006. Türkdoğan, Berna, ‘‘1915’ten Günümüze Tehcir ( Ermeniler ve Türkler)’’, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Ankara, 2006.
• 5. Kitaplar Ahmet Rüstem Bey, Cihan Harbi ve Türk Ermeni Meselesi, ( Çev. Cengiz Aydın), Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul, 2005. Akçora, Ergünöz, Van Çevresinde Ermeni İsyanları (1896-1916), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul, 2007.
• Ar, Kamil Necdet, Türk Amerikan İlişkileri Çerçevesinde Ermeni Meselesi( 1918- 1923), Kaynak Yay., İstanbul, 2011. Arı, Tayyar, Geçmişten Günümüze Orta Doğu (Siyaset, Savaş ve Diplomasi), Mkm Yay., Bursa, 2008. Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, Tekin Yay., Ankara, 2006. Bal, İdris - Çufalı, Mustafa, Dünden Bugüne Türk Ermeni İlişkileri, Nobel Yay., Ankara, 2003. Başak, Tolga, İngiltere’nin Ermeni Propagandası ( 1830-1923), IQ Yay., İstanbul, 2008. Bayur, Yusuf Hikmet, Türkiye Devleti’nin Dış Siyasası, T. T. K. Yay., Ankara, 1995. Bryson, Thomas A., American Diplomatic Relation With Middle East 1784-1975: A Survey, The Scarecrow Press, Metuchen, 1977. Erhan, Çağrı, Türk Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Yay., Ankara, 2011. Gates, Calep Frank, Not To Me Only, Princeton University, London, 1940. Gencer, A. İhsan - Örenç, A. Fuat - Ünver, Metin, Türk Amerikan Silah Ticareti Tarihi, Doğu Kütüphanesi Yay., İstanbul, 2008. Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2009. Hatipoğlu, Süleyman, Türk-Fransız Mücadelesi, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2001. İlter, Erdal, Türkiye’de Sosyalist Ermeniler ve Silahlanma Faaliyetleri( 1890-1923), Turan Yay., İstanbul, 1995. Kantarcı, Şenol, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeniler ve Ermeni Lobisi, Aktüel Yay., İstanbul, 2004. Kılıç, Selami, Ermeni Sorunu ve Almanya ( Türk-Alman Arşiv Belgeleriyle), Kaynak Yay., İstanbul, 2007. Kodaman, Bayram, Sultan 2. Abdulhamit Devri Doğu Anadolu Politikası, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, 1987.
• Kurat, Akdes Nimet, Türk-Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış 1800-1959, Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, Ankara, 1959. Kuzucu, Serhat, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları, Selenge Yay., İstanbul, 2013 Küçük, Mehmet Alparslan, Türkiye’de Protestan Ermenileri, Berikan Yay., Ankara, 2009. Özdemir, Hikmet - Çiçek, Kemal vd, Ermeniler Sürgün ve Göç, T.T. K. Yay., Ankara, 2005. Pekcan, Ahmet, Osmanlı’dan Günümüze İç Siyaseti Yönlendiren Yabancı Eller (ABD Elçisi Samuel S. Cox’un Elçilik Yılları 1885-1886), IQ Yayınları, İstanbul, 2006. Safarian, Ara, Unites Statetes Official Dokuments On the Armenian Genocide, Volume III: The Cental Landss, Armenian Genocide, Watertown, Massachusetss, 1995. Schweizer, Maxn, Ankara ve Lozan Arasında, Phoenix Yay., Ankara, 2005. Şişman, Adnan, XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun de Yabancı Devletlerin Kültürel ve Sosyal Müesseseleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2006. Tolon, Ahmet Hurşit, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 2004. Tuğlacı, Pars, Çağdaş Türkiye I, Cem Yay., İstanbul, 1987.
• 6. Makaleler Açıkses, Erdal, “Osmanlı İmparatorluğu’nu Parçalamak Amacıyla Batılı Devletlerin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Siyaseti ve Bölgedeki Faaliyetleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C: 10, S:2, 2000, 209-222. Çelik, Hacer, “ Ermeni Tehciri ve Tehcirden Dönen Ermenilerin İskân
• Sorunu”, ÇTTAD, VII/ 16-17,(Bahar-Güz), 2008, 143-163. Erdoğan, Dilşen İnce, “Amerikalı Misyonerlerin Ermeni İsyanlarının Çıkmasındaki Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 9, Isparta, 2013, 147-166. Hülagü, Metin, “Osmanlıdan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Çerçevesinde Türkiye”, Hoşgörüden Yol Ayırımına Ermeniler, C:3, Kayseri, 2009, 95-158. Kuran, Ercüment, “ The Turkish Natıonal War Of Independence And Admıral Bristol, The Us Hıgh Commıssioner İn İstanbul (1919-1923)”, The Eastern Question : Imperyalism And The Armenian Community, Instıtute For The Study Of Turkısh Culture, Publication:74, Serie: III, Number: A. 19, Publication:74, Serie: III, Number: A. 19, Ankara, 1987, 90-100. , “Amiral Bristol Raporu ve ABD’de Türk Aleyhtarı Ermeni Propagandasının Tarihçesi”, (Ed. Hasan Celal Güzel),Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2001, 189-207. ,“ ABD’de Türk Aleyhtarı Ermeni Propagandası”, Uluslararası Terörizm ve Gençlik Sempozyumu, ( 24-26 Nisan), Sivas, 1985, 55-59. McCarthy, Justin, “ I. Dünya Savaşı’nda İngiliz Propagandası ve Bryce Raporu”, (Ed. Hasan Celal Güzel),Osmanlı’dan Günümüze Ermeni Sorunu, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2001, 21-46. Pehlivan, İsmail, “Rusya ve Oryantalizm”, Asia Minor Studies, Cilt: IV/8, 2016, 79-93. Selvi, Haluk, “ Terör Eylemlerine Tarihsel Bir Yaklaşım: Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni Terör Eylemleri ve Yurtdışı Bağlantıları1, Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, C:2 (1), 2011, 39-56. Şimşir, Bilal, “ Türk Amerikan İlişkilerinin Yeniden Kurulması ve Ahmet Muhtar Bey’in Büyükelçiliği(1920-1927)”, Belleten, C:XLI, S:162, 1977, 277-
• 331. Ülker, Aytunç, “Türkiye’de Bir Açık Kapı Diplomatı: Amiral Mark L. Bristol”, Tarih Okulu, S:I, 2008, 105-128. Yaylalıer, Dinç, “ Türk Amerikan İlişkilerinde Amiral Mark Bristol’un Rolü 1919- 1927”, Türk Yurdu, C:18, S: 125, Ocak 1998, 38-43.
• 7. İnternet Bağlantıları Değerli, Esra Sarıkoyuncu ,“ İngiltere’nin Doğu (Şark) Politikası( 1882- 1914)”, (2008). Akademik Bakış, S:14- http://www.akademikbakis.org/14/ingiltere.htm, Erişim tarihi- 04.12.2013. Turan, Ömer, “ Admiral Bristol And The Anti-Turkish Propaganda İn The Unıted States Within The Context Of Turkish-Armenian Relation (1919-1922)”, Turkish Military History And Military Culture, Commission İn Internationale D’Histoire Militaire International Commission For Military History, (2007), http:// en.wikipedia.org/ wiki/ work/ Mark_Lambert_ Bristol. Er