XV. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA TOKAT’TA KURULAN VAKIFLAR

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 15, 88 - 104, 22.06.2018

Muhammet Okudan

https://doi.org/10.31834/kilissbd.407731

Öz

Vakıf insanların
bazen de hayvanların çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak üzere insanoğlunun kendi malını
gönüllü bir şekilde Allah rızası için hibe etmesidir. İslam Tarihinin ilk
yıllarından itibaren devletler vakıf kurumuna özel bir önem göstermiştir. Bu
kurum Osmanlılar Döneminde en teşekküllü haline ulaşmış, birçok hizmet bu kurum
aracılığı ile yerine getirilmiştir. Tokat’ta 1398 yılında Osmanlı tarafından
fethedildikten sonra şehrin birçok ihtiyacı vakıflar aracılığıyla
karşılanmıştır. XV. Yüzyılın ikinci yarısında Tokat’ta tespit edebildiğimiz beş
vakıf kurulmuş, bir imarethane, bir medrese, bir zaviye ve bir hankâh inşa
edilmiştir. Bu vakıflara gelir getirmek üzere, başta köy ve mezra olmak üzere
çeşitli akarlar tahsis edilmiştir. Vâkıfların tamamı askeri sınıfa mensup olup,
vâkıfların, iki tanesi melik, iki tanesi emir ve bir tanesi de sultandır. Kurulan
vakıfların dört tanesi yarı ailevi vakıf olması, vâkıfların ellerindeki
gayrimenkullerin miras yoluyla parçalanmasının önüne geçmek istediklerinin bir
göstergesi olmalıdır.  

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tokat, Vakıf, XV. Yüzyıl

Kaynakça

• Açıkel, Ali. “Tokat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 219-223. Ankara: TDV Yayınları, 2012. Açıkel, Ali ve Abdurrahman Sağırlı. Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeler. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2005.Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I İstila Devrinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Vakıflar Dergisi 2 (1942): 279-388.Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2001.İnalcık, Halil. Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.İnanır, Ahmet. “İbn Kemal’in “Risâle Fî Duhûli Veledi’l-Bint Fi’l-Mevkûf Ala Evlâdi’l-Evlâd” Adlı Risalesi Bağlamında Osmanlı Zürrî (Evlatlık-Evladiye) Vakıf Uygulamasında “Evlâd’ül-Evlâd” Meselesi”, Sosyal Bilimler Araştırmalar Dergisi 2 (2012): 44-62.Mercan, Mehmet ve Mehmet Emin Ulu. Tokat Kitabeleri. Ankara: Türk Hava Kurumu Basımevi, 2003.Yediyıldız, Bahaeddin. “Vakıf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 479-486. Ankara: TDV. Yayınları, 2012. Yediyıldız, Bahaeddin. XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003.Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. “Mehmed Paşa b. Hacı Çelebi Vakfiyesi”, Defter No: 582/2, Sayfa No: (s.) 275, Sıra No: (sr.) 275.Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. “Pir Ahmed Bey bin Mehmed Bey Çelebi bin Ali Bey Vakfiyesi”, Defter No: 482, Sayfa No: 115, Sıra No: 3.Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, “Melik Seyfeddin Vakfiyesi”, Defter No: 608/1, Sayfa No: 291, Sıra No: 322.Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Bayezid b. Mehmed Vakfiyesi, Defter No: 740, Sayfa No: 405, Sıra No: 158.