KİLİS İLİ AĞIZLARI ŞEKİL BİLGİSİ (İSİM VE FİİL ÇEKİMİ) ÖZELLİKLERİ ve AĞIZ BÖLGELERİ ÜZERİNE

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 30, 03.08.2015

Hülya Arslan-erol

Öz

Kilis ili, ağız özellikleri bakımından üzerinde en az çalışılmış illerdendir. Bu çalışmada Kilis ili ve ilçelerinde konuşulan ağızlar, yapılan derlemelerden hareketle değerlendirmeye alınmış, merkez ve ilçeler arasındaki şekil farklılıkları ortaya konmuştur. Bu derlemeler sonucunda ortaya çıkan şekil bilgisi özellikleri incelenmiş, bunlardan hareketle yöredeki farklı ağızlar tespit edilerek ağız bölgeleri belirlenmiştir. Yazının sonuna örnek metinler konmuş, yazının içeriği bu örnek metinlerden hareketle oluşturulmuş, örnekler bu metinlerden seçilmiştir. Kilis ağzı, bugüne kadar genellikle Gaziantep ağzının bir parçası olarak değerlendirilmiş, Gaziantep ağzı içinde ele alınmıştır. Ancak Ahmet Caferoğlu, Kilis ağzının Gaziantep ağzı içinde ayrı bir ağız oluşturduğunu belirtmektedir. Bizim de yaptığımız derleme ve inceleme çalışmalarında bu durum ortaya çıkmış, en belirgin farklılık ise şekil bilgisinde kendisini göstermiştir. Özellikle şimdiki zaman ekinin kullanımı bakımından iki ağız arasında, hatta Kilis ilinin içinde farklılıklar bulunmaktadır. Yörenin ses ve şekil bilgisi özellikleri dikkate alındığında Kilis ili içinde üç ayrı ağız bölgesi tespit edilmiştir.

 

Anahtar Kelimeler

Ağız, Türkiye Türkçesi Ağızları, Kilis, Şekil Bilgisi.

Kaynakça

• AKAR, Ali (2011). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Oğuzca Dışı Dil Öğeleri”, ICANAS 38, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara 10-15 Eylül 2007 (Bildiri Kitabı:38. ICANAS Bildiriler/Papers: Dil bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi, I. Cilt, Ankara 2011, s. 23-38)
• AKSOY, Ömer Asım(1945). Gaziantep Ağzı I,II, Yayınları. İstanbul: TDK
• AKSOY, Ömer Asım(1946). Gaziantep Ağzı III İstanbul: TDK Yayınları.
• ATASOY, Mustafa (1964). Kilis Ağzı, Ankara: A.Ü. DTCF: Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• BALA, Şakir Lâçin(1965).Gaziantep Ağzı, Ankara: A.Ü. DTCF Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• BALKANOĞLU (Necip Asım Yazıksız) (1902). “Dialecte turc de Kilis”, Keleti Szemle III, 261-273.
• BAYATLI, Hidayet Kemal (1996). Irak Türkmen Türkçesi, Ankara: TDK Yayınları.
• BULUÇ, Sadettin (2007). Makaleler (Haz. Zeynep Korkmaz), Ankara: TDK Yayınları.
• BULUT, Serdar (2013). “ Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler”, Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, 1129-1149. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net,Doi :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4358 Number
• BURAN, Ahmet (1992). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Üzerine Araştırmalar II (Ağızlar), İstanbul: Boğaziçi İlmi Araştırmalar serisi.
• BURAN, Ahmet (1993).
• Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Dil
• Atlası, Parlamenter, Yıl:2, S. 17, 25-28.
• CAFEROĞLU, Ahmet(1945). Güney-Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (Malatya, Elazığ, Tunceli, Gaziantep ve Maraş Vilayetleri Ağızları),İstanbul:Türk Dil Kurumu Yayınları.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1946). “Anadolu Diyalektolojisine Dair Bir Deneme”, Türk Dili Belleten, S.67, 565.
• CANPOLAT, M. Salim (1965). Kilis Ağzı, Ankara: A.Ü. DTCF Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• ÇOLAKOĞLU, Şinasi (1995). Kilis Tarihi Üzerine Bir Deneme, Ankara: Kilis Kültür Derneği Yayınları. DEMİR, Nurettin (1999). “Ağız
• Araştırmalarında Derleme
• Teknikleri”,Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni ( 9 Mayıs 1997 ),
• Ankara: TDK Yayınları. 697, s. 78- 87
• DOĞAN, Ahmet(1975). Kilis ve Köyleri (Hasanceli, Eğrikanlı, Tahtalı, Tibil, Oylum) Ağzı, İstanbul: İ.Ü. Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• ERCİLASUN, A. Bican (1999).“Ağız Araştırmalarında Kullanılacak Transkripsiyon İşaretleri”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni ( 9 Mayıs 1997 ) Ankara: TDK Yay. 697, s. 43- 48.
• ERİMER, Kayahan (1970). “Anadolu ve Rumeli Ağızları Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten.Ankara: TDK Yay.
• EROL-ARSLAN, Hülya (2009). “Suriye Colan (Golan) Türkmenleri Ağzı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt 6, sayı 4 (Aralık 2009), s. 40-63.
• EVRENSEL, Feridun (1960). Gaziantep Ağzı, Ankara: A.Ü. DTCF Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• GEMALMAZ, Efrasiyap (1999). “Ağız Bilimi Araştırmalarının Gerekliliği”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, Ankara: TDK Yay.,
• GÜL, Rıza (1980). Gaziantep İli Kilis İlçesi Kuru Kastel ve Arzap Köyleri Ağız Araştırması, İstanbul: İ.Ü.Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• GÜL, Rıza (1993). Kilis Merkez ve Köyleri Ağzı, Adana: Ç.Ü. Türk Dili Yüksek Lisans Tezi.
• GÜLENSOY, Tuncer (1990). “Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Dil, Folklor, Halk Edebiyatı ve Etnografyasına Bir Bakış”, Türk Millî Bütünlüğü İçinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi.
• GÜLENSOY, Tuncer (1990). “Güneydoğu Anadolu'nun Folklorik ve Etnografik Yapısı”, Tarihî, Kültürel ve Siyasî Boyutlarıyla Doğu Meselesi Sempozyumu, Ankara: Yeni Düşünce Gazetesi.
• GÜLENSOY, Tuncer (1993). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Ağızları Üzerine Düşünceler, Ankara:Boğaziçi Yayınları.
• GÜLENSOY, Tuncer-ALKAYA Ercan (2003). Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası ( 2. Baskı ), Ankara:Akçağ Yay.
• GÜLER, Metin (2012). “Türkiye’deki İl ve İlçe Ağızları Üzerine Yapılan Lisansüstü Çalışmalarla İlgili Bir Değerlendirme”, Turkish Studies- İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, 1835- 1861.ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4052
• GÜLSEVİN, Gürer (2004). “Türkiye’de Diyalektoloji Yayımlarında Yöntem Sorunu”, Workshop on Turkish Dialects Orient Instute, 19-20 November 2004, İstanbul.
• GÜNŞEN, Ahmet (2009), “Gaziantep Ağzının Şekil Bilgisini Belirleyen Temel Özellikler”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring 2009, 1081-1123. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Turk ishStudies.718
• DoiNumber:http://dx.doi.org/10.7827/
• GÜRTEKİN, Ali Ertuğrul, Hasan ŞAHMARANOĞLU (1995). Necip
• Asım Yazıksız (Balhasanoğlu) ve Kilis Ağzı Üzerine
• İncelemeler, No 15, Ankara: Kilis Kültür Derneği Yayınları.
• KAFALI, Mustafa (1973). “Suriye Türkleri I”, Töre Dergisi, S. 21-22,
• KARAHAN, Leyla (1996). Ankara: TDK Yay.
• Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması,
• KARAHAN, Leyla (1999).“Ağız Araştırmaları Alanında Yapılması Gereken Çalışmalar”,Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni ( 9 Mayıs 1997), Ankara: TDK Yay. 697, s. 24- 28.
• KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• KEÇİK, Avni (1992). Kilis Ağzı. Ankara: Kilis Kültür Derneği Yay.
• KİLİS VALİLİĞİ (1998). İl Yıllığı, Cumhuriyet’in 75. Yılında Kilis,
• Kilis: Valilik Yayınları.
• KONYALI, İbrahim Hakkı (1968). Abideleri ve Kitabeleri İle Kilis Tarihi, İstanbul: Fatih Matbaası.
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar (1989). Mısır Memlükleri Tarihi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurum Yay.
• KORKMAZ, Zeynep (2010). “Anadolu ve Rumeli Ağızlarının Dayandığı Temeller”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 2007/1, 87-110.
• KOYUNCUOĞLU, Yaşar (1969). Kilis Ağzı Üzerine Bir Gramer Denemesi, İstanbul: İ.Ü. Türk Dili Mezuniyet Tezi. SAĞIR, Mukim(1999).“Ağız
• Çalışmalarında Çevriyazı”, Ağız
• Araştırmaları Bilgi Şöleni (9 Mayıs 1997) Ankara: TDK Yay. 697, s. 126- 138.
• (TİMURTAŞ), Kilisli Kadri (1932). Kilis Tarihi, İstanbul: Bürhaneddin Matbaası.
• TUNCEL, Metin (2002). “Kilis” Maddesi, İslam Ansiklopedisi cilt 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• TURAN, Cemal (1974). Gaziantep Ağzı, İstanbul: İ.Ü.Türk Dili Mezuniyet Tezi.
• UMAR, Ömer Osman (2003). Türkiye-Suriye İlişkileri (1918-1940), Elazığ: Elazığ Ü, Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yay.
• YILDIRIM, Faruk (2002). “Türkiye Türkçesi Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği”, Türkbilig 2002/4, 136-153.