2010 Yılı ve Sonrası DKAB Dersi Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Saygı ve Hoşgörü Değerleri Bağlamında Diğer Dinlerin Öğretimi

Yıl 2019, Sayı: 15, 81 - 123, 18.09.2019

Ramazan Gürel

https://doi.org/10.5281/zenodo.3445499

Öz

Yüce
değerleri karakterlerde yerleştirebilmek, erdemli bir hayatı insan için mümkün
hale getirebilecek en önemli husustur. İletişim kurabilen, sosyal bir varlık
olmasına bağlı olarak insanın başkalarıyla birlikte yaşama, ötekiyle aynı
ortamı paylaşma gibi özellikleri üzerine temellendirilmiş olan saygı ve hoşgörü
değerleri de bu yüce değerler arasındadır. Bir kutsala bağlanma, inanma
realitesi tarih boyunca insanlık için farklı tezahürlerle kendisini göstermiş;
iman ve inanç noktasında farklı birçok din ve yorum tarih sahnesindeki yerini
almıştır. Bu durum, farklı inançlara sahip insanların bir arada yaşayabilmesi,
diğer din mensuplarının tercih ve fikirlerine toleransla yaklaşabilme tecrübesine
duyulan ihtiyaç açısından hoşgörü ve saygı değerlerini gündeme getirmiştir. Bu
nedenle hoşgörü ve saygı değerleri hususunda öğrencilerde küçük yaşlardan
itibaren farkındalık uyandırılması ve bu değerlerin okullar vasıtasıyla
bireylerde yerleştirilmesi büyük önem arz eder. Bu amaçla ailede
gerçekleştirilen teorik ve pratik uygulamalara ek olarak ülkemizde örgün eğitim
kurumlarında saygı, hoşgörü, ötekine bakış gibi çoğulcu değerlerin öğretiminin
DKAB dersleri aracılığıyla olması hedeflenmiş; ilgili değerler ve diğer dinler
konusu öğretim programlarında ve ders kitaplarında yerini almıştır. Bu
çalışmanın amacı, 2010 yılı ve sonrası DKAB ders programları ve ders
kitaplarında saygı ve hoşgörü değerleri bağlamında diğer dinlerin öğretiminin
mahiyetini mukayeseli olarak ortaya koymaktır. Bu doğrultuda 2010 yılı ve
sonrası yürürlükte olan programlar ve ders kitapları, din eğitimi alanının konu
ile ilgili literatürü ışığında incelenip değerlendirilmeye çalışılacaktır.      

Anahtar Kelimeler

Değer, Saygı, Hoşgörü, Diğer Dinler, DKAB Dersi

Teaching Other Religions in the Context of Respect and Tolerance Values in Curriculum and Textbooks In the Year 2010 and Beyond

Öz

Embracing
supreme values in characters is the most important issue that can make a
virtuous life possible for human beings. The values of respect and tolerance
based on the characteristics of people living together, sharing the same environment
with others depending on whether they are communicable or social beings, are
among these prime values. The attaching to a sacred, the reality of believing
has shown itself different manifestations for humanity throughout history; many
different religions and interpretations have taken place in the history scene
at the point of faith and belief. This situation has proposed the values of
tolerance and respect for agenda in terms of the need to experience the
coexistence of people who have different beliefs and the experience of
tolerating the preferences and ideas of other religions. For this reason, it is
important to raise awareness for students about values of tolerance and respect
from early ages and make adopt to individuals these values by schools. For this
purpose, following the theoretical and practical applications carried out in
the family, in our country it has been aimed to teach the pluralistic values
such as respect, tolerance and other view in the formal education institutions
by means of the Religious Culture and Moral Knowledge courses; related values
and other religions subject have taken place in the curriculum and textbooks.
The aim of this study is to compare the teaching of other religions in terms of
respect and tolerance values in the curriculum and textbooks of DKAB in 2010
and beyond. In this direction, the programs and textbooks in force in 2010 and
beyond will be examined and evaluated in the light of the relevant literature
in the field of religious education.

Anahtar Kelimeler

Tolerance, Other Religions, Value, Respect, Religious Culture and Moral Knowledge Course

Kaynakça

• Altaş, Nurullah. “Türkiye'de Zorunlu Din Öğretimini Yapılandıran Süreç. Hedefler ve Yeni Yöntem Arayışları”, Dini Araştırmalar Dergisi, 2002, c. IV, sayı: 12, ss. 145-168.
• Altaş, Nurullah. Çokkültürlülük ve Din Eğitimi. Nobel Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Altaş, Nurullah. “Liselerde Öğrencilerin Diğer Dinlere Karşı Tutumları (Ortaöğretim DKAB Programlarında İslam Dini Dışındaki Dinlerin Öğretimi ve Uygulamaya Etkileri)”. Türkiye’de Dinler Tarihi Dünü, Bugünü, Geleceği, Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, Ankara 2010, ss. 672-703.
• Ay, Mustafa Fatih. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Hoşgörü Değerinin Öğretimi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2013.
• Aydın, Muhammet Şevki. Açık Toplumda Din Eğitimi (Yeni paradigma ihtiyacı). Nobel Yayınları, Ankara, 2011.
• Aydın, Muzaffer. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 8 Ders Kitabı. Küre Yayıncılık, Ankara 2014.
• Bilgin, Beyza. “İslam Din Pedagojisinde İslam’dan Başka Dinlerin Anlatımı”. AÜİFD, 2002, c. XXXXIII, sayı: 2, ss. 19-40.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Gün Yayıncılık, Ankara 2001.
• Bulut, Zübeyir. “Dinsel Çoğulculuk ve Ortaöğretim DKAB Programında Diğer Dinlerin Öğretimi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2014, c. III, sayı: 2, ss. 359-381.
• Çuhadar, Bekir. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında Birlikte / Bir arada Yaşama Kültürü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Çorum, 2017.
• Demirtaş, Kenan. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12 Ders Kitabı. Özgün Matbaacılık, Ankara 2017.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Taslak Programı (4-8; 9-12), Temmuz, 2017.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 8 Ders Kitabı. Gizem Yayıncılık, Ankara 2017.
• Genç, Nazım. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12. Netbil Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Göçeri, Nebahat. “Devlet Politikası Olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Kitaplarında İnsan Anlayışı ve Hoşgörü”. Ç. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, c. II, sayı: 2, ss. 27-40.
• Gücen, Ahmet. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Bilimsellik Değerinin Öğretimi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2014.
• Göçmen, Akif. Yahudi-Müslüman Diyalogunun İmkânı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 2010.
• Güner, Yasemin. Ortaçağ Avrupa’sında Yahudi Göçleri Ve Yahudi Kültürü, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir, 2007.
• Gürkaynak, Muharrem. “Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi Ve Yahudi Milleti”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. Cilt: 9, Sayı: 2. 2003, ss. 275-290.
• Güven, Erdem. Türkiye Yahudileri’nin İsrail’e Entegrasyonu. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2006.
• Güven, Zeliha Zuhal. Yahudiliğin İnsana Yaklaşımı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 1999.
• Harman, Ömer Faruk. “Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta Adalet”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi. Sayı: 18. 2013, s. 20-24.
• İpek, Nurdan. Selanik Ve İstanbul’da Seçkin Yahudi Bankerler (1850-1908). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul, 2011.
• İslamoğlu, Hatice. Elmalılı Tefsirinde Yahudi Ve Hıristiyanlara Bakış. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Şanlıurfa, 2008.
• Johnson, Paul. Yahudi Tarihi. Çev. Filiz Orman. Pozitif Yayınları. İstanbul, 2001.
• Karagedikli, Gürer. “Altın Çağ” ile Modern Dönem Arasında Osmanlı Yahudileri: Edirne Yahudi Cemaati Örneği (1680-1750)”. Kebikeç. Sayı 37. 2014, ss. 305-336.
• Kaufmann, Francine; Eisenberg, Josy. “Yahudi Kaynaklarına Göre Yahudilik”. Çeviren: Mehmet Aydın. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: XXIX. 1987, s. 267-283.
• Kaya, İlyas Ozan. Şer’iyye Sicillerine Göre Galata Yahudi Cemaati (1600-1625). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir, 2018.
• Kaygısız, Hüseyin. Filistin’e Yapılan Yahudi Göçleri (1881-1917). Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kilis, 2014.
• Kaymakcan, Recep & Meydan, Hasan. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları ve Öğretmenlerine Göre Değerler Eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi, Haziran 2011, c. IX, sayı: 21, ss. 17-35.
• Kaymakcan, Recep. “Yeni Ortaöğretim DKAB Öğretim Programı, İnceleme ve Değerlendirme Raporu”. ERG Raporları, ERG Raporları Yayınları, İstanbul 2007.
• Kaynar, Nilgün. Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya, 2009.
• Kılıç, Musa. “Osmanlı Diplomasisi Hizmetinde Yahudiler”. Türk Sosyal Ve Siyasi Hayatında Yahudiler. IQ Kültür Sanat Yayıncılık 1. Baskı. İstanbul, 2011, ss. 91-128.
• Kılıç, Musa. “Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına göre II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Bürokrasisinde Yahudi Memurlar”. OTAM. 31. Bahar 2012, ss. 129-155.
• Kurt, Ali Osman. “Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala”, Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. Cilt: 7, Sayı: 1. Ocak-Nisan 2010, ss. 33-59.
• Komisyon, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı Sekizinci Sınıf, MEB Yayınları, Ankara 2015.
• Komisyon, OrtaÖğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 11, MEB Yayınları, Ankara 2018.
• Komisyon, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12. Sınıf Ders Kitabı, MEB Yayınları, Ankara 2012.
• Maden, Kenan. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programında Saygı Değerinin Yeri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 2017.
• Mehmedoğlu, Yurdagül. “Dünya Dinleri Kültürü Bölümü Çok Kültürlü Din Eğitimi Ana Bilim Dalı”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu, SDÜ Baskı Evi, Isparta 2004.
• Osmanoğlu, Cemil. “Ortaöğretim DKAB Ders Kitaplarında Hoşgörü ve Birlikte Yaşama Kültürü”. ERUIFD, 2012, c. II, sayı: 15, ss. 55-78.
• Osmanoğlu, Cemil. Çoğulcu Din Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi. Nobel Yayınları, Ankara 2016, s. 93. Metli, Ebru. Hasidizm’in Yahudi Ve Öteki Anlayışı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 2006.
• Ocak, Refika. Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Yahudiler. Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir, 2004.
• Özalkan, Seda. Yahudilerin Siyonizm Karşıtlığı. Marmara Üniversitesi Ortadoğu Ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2017.
• Özen, Adem. Cumhuriyetten Günümüze İstanbul Yahudileri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 1993.
• Özgül, Esin. 1917 Balfour Deklarasyonu Ve Filistin’e Yahudi Göçü. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir, 2018.
• Özmen, Seda. Yahudiliğinin İki Temel Dökümanı: Pitstsburg Ve Columbus Platformları. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale, 2007.
• Sağkulak, Şermin. 19. Yüzyılın Sonlarında Osmanlı Topraklarına Yahudi Göçü. Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2011.
• Sartre, Jean Paul. “Yahudi Düşmanı,”. Çev. Emin Türk Eliçin. Salyangoz Yayınları. 1. Baskı. İstanbul, 2008.
• Sayar, Süleyman. “Yahudi Karakteri (Tarihi ve Sosyo-Psikolojik Bir Yaklaşım)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Cilt: 9, Sayı: 9. 2000, ss. 1-13.
• Shahak, Israel. Yahudi Tarihi Yahudi Dini. Çev. Ahmet Emin Dağ. Anka Yayınları. 3. Baskı. İstanbul, 2004.
• Subaşı, Doğa Filiz. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sefardiler”. Türk Sosyal Ve Siyasi Hayatında Yahudiler. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. 1. Baskı. İstanbul, 2011, ss. 129-159.
• Taner, Hülya. “Kur’an Yolu Tefsiri”nde Yahudilik İle İlgili Bilgilerin Dinler Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ, 2018.
• Tiryaki, Hatice. Reformist Yahudilik. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2006.
• Tokalak, İsmail. Paranın İmparatorları Rotschıld’lerin Küresel Gücü. Ataç Yayınları. İstanbul, 2014.
• Tokel, Meliha. Tarihte ve Günümüzde Edirne Yahudi Cemaati. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2010.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yayınları, Ankara 2010.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yayınları, Ankara 2018.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yayınları, Ankara 2010.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (9, 10, 11, 12. sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yayınları, Ankara 2018.
• Yemenici, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Diğer Dinlere ve Mensuplarına İlişkin Yaklaşımları (Nitel Bir Çalışma)”. Toplum Bilimleri Dergisi, 2014, c. VIII, sayı: 15, ss. 153-176.
• Yeşil, Salih. “Kültürel Farklılıkların Yönetimi ve Alternatif Bir Strateji: Kültürel Zekâ”. KMU İİBF Dergisi (2009), 11/16, ss. 100-131.
• Ünal, Asife. “Yahudi Düğün Gelenekleri”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2. 2016, ss. 225-241.
• Yavuz, Nazmiye. Kitabı Mukaddes Açısından Yahudilik Ve Hıristiyanlıkta Seçilmişlik Anlayışı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, 2006.
• Yeşildal, Mustafa. Balat’taki Yahudi Kurumlarının Tarihsel Gelişim Süreci. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 2006.
• Yıldız, Hasan. OrtaDoğu’da Dinler Üzerine Bir Araştırma (Yahudilik-Hıristiyanlık-İslamiyet). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Tezli Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ, 2008. 
• Yürük, Tuğrul. “Farklı Din Anlayışlarına Ayrılan Yer Açısından Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Öğretimi Programları”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Ağustos 2016, c. II, sayı: 1, ss. 305-320.
• Zengin, Mahmut. Cumhuriyet Dönemi Din Dersi Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Dinler, İnançlar ve İslam Düşüncesinde Yorumlar. DEM Yayınları, İstanbul 2018.