The Beginnings of the Sūrahs in Terms of the Arts of Best Beginning (Barāʻat al-istihlāl and Husn al-ibtidā) With Special Reference to Sūrah al-Nisā

Yıl 2022, Sayı: 21, 182 - 208, 18.09.2022

Servet Demirbaş

Öz

Abstract
In this study, the application of the arts of best beginning (barāʻat al-istihlāl and husn al-ibtidā), which has an important place among the topics of the science of balāgah, in the Qur’ān surahs was analyzed with special reference to Sūrah al-Nisā. In this context, after focusing on the definitions and importance of the concepts that are the subject of the study, the subject of relations, which examines the meaning relationship between the verses and sūrahs in the subjects of fawātih as-suwar (sūrah openings) in the works of ulūm al-Qur’ān, and the arrangement and style of the Qur’ān are mentioned. In order to facilitate the understanding of the subject, different views were examined mutually. The semantic relationship between the first verse of the Sūrah al-Nisā and the whole of the Sūrahs was investigated. The rhetoricians emphasized the necessity of complying with three aspects in its structural integrity in order for a word to be an effective and beautiful address. These are to start with nice words that point to the main purpose in the introduction, to establish a connection between the sentences that make up the text, and to use effective and permanent sentences that can stay in the mind of the addressee while ending the sentence. The unique harmony between the style, arrangement, verse and meaning of the Qur’ān, and the literal and spiritual harmony of the verses and the literal and spiritual harmony and reconciliation of the sūrahs are in a unique position at the level of i‘jāz. The semantic integrity, whether thematic or not, is one of the most striking features in the arrangement of the sūras and verses of the Qur’ān, which were completed in passages over a long period of time due to different reasons. The conformity of the first verses or first groups of verses of the sūrahs to the main topics in the surah in terms of meaning and content, and the words and compositions that point to these issues in the first verses are among the most important rhetoric styles of the Qur’ān. By establishing the most beautiful semantic relations among the subjects contained in the Qur’ān, transitions were made to increase the curiosity and enthusiasm of the interlocutors. When many issues in the Qur’ān, which at first glance seem to have no connection with each other, are well thought out, it is possible to find astonishingly deep semantic relations. Since the person who understands what is meant by the name of the sūrah and its first verse, will be able to understand the purpose, target and message of that sūrah, it is important to know the art of best beginning (barāʻat al-istihlāl).

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Integrity of the Qur’ān, Balāgah, Sūrah al-Nisā, Barāʻat al-istihlāl, Husn al-ibtidā

Berâat-i İstihlâl ve Hüsn-i İbtidâ Açısından Sûre Girişleri -Nisâ Sûresi Örneği-

Öz

Öz
Bu çalışmada belâgat ilminin konuları arasında önemli bir yeri olan “Berâat-i istihlâl ve Hüsn-i ibtidâ” sanatlarının Nisâ sûresi örnekliğinde Kur’an sûrelerindeki uygulaması incelendi. Bu çerçevede, çalışmaya konu olan kavramların tanımları ve önemi üzerinde durulduktan sonra ulûmü’l-Kur’an eserlerinde fevâtihu’s-süver başlığı içerisinde ele alınan âyetler ve sûreler arasındaki anlam ilişkisini inceleyen “münâsebât” ilmine ve Kur’an’ın tertip ve üslûbuna değinildi. Konunun anlaşılmasını kolaylaştırmak için farklı görüşler karşılıklı olarak incelendi. Nisâ sûresinin hüsn-i matla‘ı olan birinci âyeti ile sûrenin bütünü arasındaki anlam ilişkisi araştırıldı. Belâgatçılar, bir kelamın, etkili ve güzel bir hitap olabilmesi için yapısal bütünlüğünde üç hususa riâyet edilmesinin gerekliliği üzerinde durmuşlardır. Bunlar, giriş kısmında asıl maksada işaret eden güzel sözlerle başlamak, metni oluşturan cümleler arasındaki geçişlerde irtibat kurmak ve sözü sonlandırırken muhatabın zihninde kalabilecek etkili ve kalıcı cümleler kullanmaktır. Kur’an’ın üslûbu, tertibi, nazmı ve manası arasındaki eşsiz uyum ve âyetler ile sûrelerin lafzî ve manevî âhenk, ve tenâsübü gibi özellikleri i‘câz derecesinde emsalsiz bir konumdadır. Çok kere farklı sebeplere bağlı olarak uzun bir zaman diliminde pasajlar halinde nüzûlü tamamlanan Kur’an’ın sûrelerinin ve âyetlerinin tertibinde tematik olsun olmasın anlam bütünlüğü çok dikkat çeken özelliklerindendir. Sûrelerin ilk âyetlerinin ya da ilk âyet gruplarının anlam ve içerik olarak sûre içerisinde geçen ana konulara uygunluğu ve bu konulara işaret eden kelime ve terkiplerin ilk âyetlerde geçmesi, Kur’an’ın en önemli belâgat üsluplarındandır. Bu sayede Kur’an’ın ihtiva ettiği konular arasında en güzel anlam münasebetleri kurularak muhatapların merakını ve iştiyakını artıracak geçişler yapılmıştır. İyi bir araştırma yapıldığında Kur’an’da ilk bakışta birbiriyle irtibatı yokmuş gibi görünen birçok konu arasında insanı hayrete düşürecek derecede derin anlam münasebetlerinin bulunması mümkündür. Sûrenin isminden ve hüsn-i ibtidâsı olan ilk âyetinden neyin kastedildiğini anlayan kimse, o sûrenin maksadını, hedefini ve vermek istediği mesajı da anlamış olacağından berâat-i istihlâli bilmek önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Tefsir, Kur’an Bütünlüğü, Nisâ Sûresi, Belâgat, Berâat-i İstihlâl, Hüsn-i İbtidâ

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an Bütünlüğü, Nisâ Sûresi, Belâgat, Berâat-i İstihlâl, Hüsn-i İbtidâ

Kaynakça

• Kaynakça Akgündüz, Said Nuri. “Arap Edebiyatında Hüsnü’l-İntihâ Sanatı”. Yalova Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 1/2, (Haziran, 2016), 35-45.
• Albayrak, Halis. Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları, 1996.
• Albayrak, Halis. Tefsir Usulü. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh. Rûhu’l-me‘ânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• “Berâat-i İstihlâl” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1/398. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1997.
• Besyûnî, Abdulfettâh. İlmü’l-bedî‘ dirâse târîhiye ve fenniye. Kahire: Müessesetü’l-Muhtâr, 4. Basım, 2015.
• Bikâî, Burhaneddin İbrahim b. Ömer. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kirâb, ts.
• Bulut, Ali. “Arap Edebiyatında Berâat-i İstihlâl Sanatı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/3 (Haziran 2008): 77-88.
• Bulut, Ali. el-Belâgatü’l-müyessera. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârun Kahire: Mektebetü’l-Hânci, ts.
• Çiçek, M. Halil. Delâletü esmâi’s-süveri’l-Kur’an’i’l-kerîm. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2001.
• Çiçek, M. Halil. Kur’an Nasıl Bir Kitaptır. İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• Demirci, Muhsin. Konulu Tefsire Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsiru’l-hadîs. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslamî, 2. Basım, 1421/2000.
• Dirâz, Muhammed Abdullah. Kur’an’ın Anlaşılmasına Doğru. çev. Salih Akdemir İstanbul: Mim Yayınları, 1983.
• Durmuş, İsmail. “İstitrâd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/401-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. “Tehallus”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/317-319. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ebû Zehre, Muhammed. Zehratü’t-tefâsîr. 16 Cilt. Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmadî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Mushaf, ts.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed Avd Mür‘ib 16 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Ferâhidî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-‘ayn. thk. Abdülhamîd Hindâvî 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah. “Berâat-i İstihlâl” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/470. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Hererî, Muhammed el-Emin. Hadaiki’r-ravhi ve’r-rayhân fî ravâbî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 32 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• İbn Âşûr, Muhammed, Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebi’l-İsba‘, el-Mısrî. Bedî‘u’l-Kur’ân. thk. Muhammed Şeref. Mısır: Nahdatü’l-Mısr, ts.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânu’l-Arab. 16 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Karaman vd., Hayrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kazvînî, Celâleddîn. el-Îzâh fî Şerh-i Telhîsi’l-mifâh. thk. İbrahim Şemsüddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Kazvînî, Celâleddîn. Telhisu’l-miftâh. İstanbul: Eser Neşriyat ts.
• Kırca, Celal. Hayatın İçinde Hayatla Birlikte Kur’an-ı Anlama. İstanbul: Marifet Yayınları, 2010.
• Kutub, Seyyid. Kur’an’da Edebî Tasvir. çev. Kâmil M. Çetiner. İstanbul: Arslan Yayınları, 1997.
• Mevdûdi, Ebû’l-Alâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayani vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Meydânî, Abdurrahmân b. Hebenneke. el-Belâgatü’l-Arabiyye. Dımışk: Dâru’l-Kalem, 1416/1996.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn. Garâibü’l-Kur’ân ve reğâibü’l-furkân. thk. Zekeriyya Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1996.
• Râgıb el-Isfahânî, Ebü’l-Kâsım, Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî garibi’l- Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2010.
• Râzî, Fahrüddîn, Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l Arabî, 1413/1997.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-menâr. 11Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 3. Basım, 1367.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’-t-tefâsîr. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Ali 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Şimşek, M. Said. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yayınları, 1999.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîru’l-vasîd li’l-Kur’ani’l-kerîm. 15 Cilt. Kahire: Dâru’n-Nahda, 1996.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mesûd b. Ömer. el-Mutavvel. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mesûd b. Ömer. Muhtasaru’l-me‘ânî. İstanbul: Salah Bilici, ts.
• Tırâblûsî, İbn Abdülhak el-Omerî. Dürerü’l-ferâidi’l-müstahsene. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1439/2018.
• Tiyek, Fatih. Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Rolü. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Yılmaz, Mehmet Faik. Âyetler ve Sûreler Arasındaki Münasebet. Ankara: DİB Yayınları, 2009.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ömer. el-Keşşaf an hakâikı gavâmizi’t-tenzîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, 2001.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim. 3 Cilt. Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1957.