Türkiye’de Sürdürülen Kıraat Tedrisatı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 23, 219 - 246, 18.09.2023

Emre Ahırşan İmran Çelik

Öz

Kur’ân’ın içerdiği lafzî farklılıkları ve tilaveti konu edinen kıraat ilmi, Kur’ân ilimleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu ilim, sahih rivayetlerle Hz. Peygamber zamanından günümüze kadar okutulmuştur. Kıraat tedrisatında iki usul vardır. Birincisi her bir râvi veya tarîk için ayrı hatim indirilmek üzere infirâd ikincisi ise kıraat farklılıklarını tek bir hatim halinde toplayarak okuma metodu olan indirâc usulüdür. Ülkemizde, resmi olarak Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde, “Aşere-i Takrîb ve Tayyibe Kursu”, Dini Yüksek İhtisas Merkezlerinde ve bazı özel teşebbüslerle kıraat eğitimi okutulmaktadır. Türkiye’de kıraat ilmi tedrisatında indirâc metoduyla İstanbul Tarîki Ahmed es-Sûfi Mesleği ve Mısır Tarîki Şâtıbî Mesleği takip edilmektedir. İndirâc yöntemi ile yapılan okumalarda anlam ve i’raba etki eden ve kerih görülen birtakım okuyuşların yapıldığı görülmektedir. Sözü edilen kerih okumaların ortaya çıkmasına, öğrenci ve hocaların elinde bulunan nüshalarda vücuhatın bu şekilde çıkarılmış olması, talebenin burada nasıl yazıyorsa o şekilde sorgusuz sualsiz okuması, talebenin kabîh bir vakf ve ibtidâya sebep olan bu durumları tam olarak bilememesi, Arapça nahv kurallarına tam vakıf olamaması ya da eğitim esnasında bu şekilde okumanın caiz görülmesi gibi nedenler sebep olmaktadır.
Bu çalışmada kıraat tedrisatında uygulanmakta olan metot izah edilmiş, infirâd metodundan indirâc metoduna geçişteki uygulamanın pozitif ve negatif yönlerine değinilmiştir. Bu eğitimin ülkemizdeki uygulama şekli ele alınıp sorunlu kısımları verilen önerilerle birlikte değerlendirilmiştir. Kıraat eğitimini alan öğrenci/kursiyerlere bazı özlük haklarının verilmesi ve eğitimin kalitesinin geliştirilmesi için bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kıraat Tedrisatı, İnfirâd, İndirâc, Eleştiri

A Critical Assessment on Continued Terrace Training in Turkey

Öz

The science of qiraat, which deals with the verbal differences and recitation of the Qur'an, has an important place among the Qur'anic sciences. This science has been taught with authentic narrations from the time of the Prophet (p.b.u.h) until today. There are two methods in the teaching of qiraat. The first is infirad, in which each ravi or tariq is read separately, and the second is indiraj, which is the method of reading the differences of qiraat by collecting them into a single line. In our country, Qiraat education is taught officially within the Presidency of Religious Affairs, in the "Aşere-i Takrîb and Tayyibe Course", in Religious Higher Specialization Centers and by some private initiatives. In the teaching of Qiraat in Turkey, the method of indiraj is followed by the Istanbul Tariq Ahmad al-Sufi Profession and the Egyptian Tariq Shatibi Profession. In the readings made with the indiraj method, it is seen that some readings are made that affect the meaning and word structure and are deemed to be abhorrent. The reasons for the emergence of the aforementioned improper readings are the fact that the wujuhat is extracted in this way in the copies in the hands of the students and teachers, the student reads the way it is written here without question, the student is not fully aware of these situations that cause a rude waqf (termination) and ibtida (onset), he is not fully familiar with the rules of Arabic grammar, or it is considered permissible to read in this way during education.
In this study, the method applied in Qiraat education is explained and the positive and negative aspects of the transition from the infirād method to the indirāj method are mentioned. The implementation of this education in our country is discussed and its problematic parts are evaluated together with the suggestions given. Some suggestions have been made to give some personal rights to the students/trainees who receive Qiraat education and to improve the quality of education.

Anahtar Kelimeler

Recitation, Recitation Education, Infirad, Indiraj, Criticism

Kaynakça

• Abdurrahman Çetin. Kur’an İlimleri ve Kur’an-ı Kerim Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2014.
• Abdurrahman Çetin. Kur’an Okuma Esasları (Tecvid). Bursa: Emin Yayınları, 28. Basım, 2015.
• Abdurrahman Çetin. “Tilâvet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 41/155-157. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Abdülhamit Birışık. “Kıraat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Abdülhamit Birışık. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 3. Baskı., 2018.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. M.ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2021.
• Ali Osman Yüksel. İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Bennâ, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdilganî ed-Dimyâtî el-. İthâfü fuzalâi’l-beşer. thk. Enes Mehre. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Cezerî, Şihabuddîn Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. el-. Şerhu tayyibeti’n-neşr fi’l-kırâ’âti’l-aşr. thk. Enes Mihrah. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-. Câmiʿu’l-beyân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ. thk. M. Kemal Atik. Kayseri: TDV Yayınları, 1999.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-. et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ. thk. Ferîd Muhammed b. Azûz. Beyrut: Daru İbni Kesir, 2013.
• Emin Âşıkkutlu. “Âşıkkutlu, Mehmet Rüştü”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kāsım b. Muhammed el-. Kitâbü îzâhi’l-vakf ve’l-ibtidâ. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dımaşk, 1971.
• Hasan Tahsin Feyizli. Kırâat-i Aşere. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2. Basım, 2018.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisanü’l-Arab. thk. Yusuf Bikai vd. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbuat, 2015.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed. Müncidü’l-mukriʾîn ve mürşidü’t-tâlibîn. thk. Nasır Muhammedi Muhammed Cad. Riyad: Darü’l-Meyman, 2012.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. thk. eş-Şeyh Zekeriya Umayrât. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf. Manzumetü tayyibeti’n-neşr fi’l-kırâ’âti’l-aşr. thk. Eymen Rüşdi Suveyd. Dımaşk: Darü’l-Gavsanî li’d-Dirasati’l-Kur’aniyye, 2013.
• İsmail Karaçam. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 22. Basım, 2012.
• İsmail Karaçam. Kur’an-ı Kerim’in Nüzulü ve Kıraatı. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 6. Basım, 2018.
• İsmail, Nebîl Muhammed İbrahim Âlu. Kıraat İlmi (Doğuşu Gelişmesi ve İslamî İlimlere Etkisi). çev. Yavuz Fırat. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2021.
• Koyuncu, Recep. Teoriden Pratiğe Vakf ve İbtida. Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2022.
• Mehmed Rüştü Aşıkkutlu. Şerh ve Hâşiyeli Tayyibe. İstanbul, 1975.
• Mehmet Ali Sarı. “Âsım b. Behdele”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Molla Mehmed Emin Efendi. Umdetü’l-ḫullân fî îżâḥi zübdeti’l-ʿirfân. thk. Mehmet Çaba. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınevi, 1. Basım, 2021.
• Muhsin Demirci. Kur’an Tarihi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2023.
• Mustafa Atilla Akdemir. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2021.
• Mustafa Meral Çörtü. Arapça Dilbilgisi / Nahiv. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2008.
• Naci Demirci. “Gürses, Abdurrahman”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. EK-1. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Necati Tetik. Başlangıçtan IX. Hicrî Asra Kadar Kırâat İlminin Ta’limi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 1981.
• Necati Tetik. Başlangıçtan IX. Hicri Asra Kadar Kıraat İlminin Ta’limi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Neşâtî. Hilye-i Enbiya (Peygamberlerin Suretlerini Tasvir Eden Manzum Eser Osmantürkçesi ve Günümüz Türkçesi İle Birlikte). çev. Ahmet Tavan. İstanbul: Menekşe Kitap, 2020.
• Nihat Temel. Kur’an Kıraatında Vakf ve İbtida. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2019.
• Pâluvî, Hâmid b. el-Hâc Abdü’l-Fettâh el-. Zübdetü’l-irfân fi vücûhi’l-kur’ân. thk. Halil İbrahim Üren. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2020.
• Ramazan Pakdil. Ta’lim, Tecvid ve Kıraat. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 13. Basım, 2017.
• Saçaklızâde, Muhammed b. Ebû Bekr el-Maraʿşî. Tehẕîbü’l-ḳırâʾât. thk. Hâlid Abdisselam Berakât. Dımaşk: Darü’l-Gavsanî li’d-Dirasati’l-Kur’aniyye, 2012.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. el-İtkan fi ulûmi’l-kur’an. thk. Muhammed Ebi’l-Fazl İbrahim. Mısır, 1974.
• Tayyar Altıkulaç. “Ebû Amr b. Alâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Tayyar Altıkulaç. “Nâfi‘ b. Abdurrahman”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/288. İstanbul: İSAM Yayınları, ts.