Zemzem’in ve ‘Kâbe’nin Kuyusu’nun Kaybolması ve Yeniden Bulunması

Yıl 2019, Sayı: 1, 153 - 172, 15.06.2019

G. R. Hawtıng Çevirmen: Kevser Özdoğan

Öz

Zemzem ve Kâbe’de bulunan kuyunun kaybolması ve tekrar bulunması hakkında
birçok rivayetler mevcuttur. Rivayetlerde Zemzem kuyusunun kaybolup yeniden bulunması
ve önemi hakkında farklı yorumlar görülmektedir. Çoğu kaynaklarda Abdülmuttalip’in
rüyasında gördüğü çukurun Zemzem kuyusunun yeri mi yoksa kutsal eşyaların gömüldüğü
Kâbe’deki çukur mu olduğu konusu belirsizliğini korumaktadır. Aynı belirsizlik yine
Zemzem kuyusunun Cürhümiler zamanında kaybolmasında görülmektedir Cürhümi
kabilesinin Mekke’den sürülmeden önce Zemzem kuyusunun kuruduğunu ve Kâbedeki
değerli kutsal eşyaları çukura gömdükleri bilinmektedir. Ancak eşyaların gömülen yerin
Zemzem kuyusunun mu olduğu ya da Kâbe’nin içindeki çukur mu olduğu hususu
tartışılmaktadır. Bunun neticesinde Zemzem kuyusu sadece Kâbe’nin içindeki çukurla
ilişkilendirilmemiştir. Bu anlam da Zemzem ve Kâbe’nin kuyusunun kaybolup yeniden
bulunması yönündeki farklı rivayetlerin arka planı açıklanarak durumun önemi açıklığa
kavuşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Zemzem, Kâbe Kuyusu, Kâbe, Mekke, Cürhüm, Kureyş

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Muṣannef. Beyrut: 1970.
• Barthold, Wilhelm. “Tibet”. Encyclopaedia of Islam. Leiden: E. J. Brill, 1913-1936.
• Bezold, Carl. Die Schatzhōhle. 2 cilt. Leipzig: 1883-88. Buber, S. (ed.). Midrash Tanḥūmā. Wilna: 1885.
• Collins, Michael Francis. “The hidden vessels in Samaritan tradition”. Journal for the Study of Judaism. 3: 97-116, Leiden: Brill, 1972.
• Dozy, Reinhart. Die Israeliten zu Mekka. Leipzig: 1864.
• el-Fâsî, Ebu’t-Tayyib Takiyyüddin Muhammed, Şifâ’ül-ġarâm. Cairo: 1956.
• Fahd, Toufic. Le pantheon de l’arabie centrale a la veille de l’higire. Paris: 1968.
• Fâkihî, Ebu Abdillah Muhammed b. İshak. Târîḫu Mekke. MS Leiden. Gaster, Moses. The Samaritans. Their history, doctrine and literature. London: 1925.
• Ginzberg, Louis. The legends of the Jews. Philadelphia: 1911-38.
• Grünbaum, Max. Neue Beiträge zur semitischen Sagenkunde. Leiden: 1893.
• Hawting, Gerald Richard. Aspects of Muslim political and religious history in the 1st/7th century, with special reference to the development of the Muslim sanctury. Doktora tezi, University of London, 1978.
• Hirschfeld, Hartwig. New researches into the composition exegesis of the Qoran. London: 1902.
• Isser, Stanley Jerome. The Dositheans. Leiden: 1976.
• İbn Hişam, Cemalüddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. 2. Baskı. Kahire: 1375/1955.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid. es-Sünen. Cairo: 1952.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed. Kitâbü’ṭ-Ṭabaḳāti’l-kebîr. Leiden: 1904-21.
• Juynboll, Gautier Hendrik Albert. “The date of the great fitna”. Arabica 20: 142-59, Leiden: Brill, 1973.
• Kippenberg, Hans Gerhard. Garizim und Synagoge. Berlin: 1971.
• Levi Della Vida, Giorgio. “Othmān b. Affān”. Encyclopaedia of Islam. 6: 1008-1011, 1. baskı. Leiden: E. J. Brill, 1913-1936.
• MacDonald, John. (ed.). Memar Marqah. Berlin: 1963.
• MacDonald, John. (ed.). The Samaritan chronicle no. II. Berlin: 1969.
• MacDonald, John. The theology of the Samaritans. London: 1964.
• Mes’ûdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Hüseyin. et-Tenbîh. Cairo: 1938.
• Sidersky, D. Origines des legendes musulmanes. Paris: 1933.
• Smith, William Robertson. The religion of the Semites. 2. baskı. London: 1894.
• Taberî, Muhammed b. Cerir. Târîḫ. Leiden: 1879-1901.
• Taberî, Muhammed b. Cerir. Tefsir. Cairo: 1954.
• Wallis Budge, Ernest Alfred. The cave of treasures. London: 1927.
• Wansbrough, John. Quranic Studies. Oxford: 1977.
• Wellhausen, Julius. Reste arabischen Heidentums. 3. baskı. Berlin: 1927.
• Wensinck, Arent Jan. “Muhammad und die Propheten”. Acta Orientalia 2 (1924).
• Wensinck, Arent Jan. The ideas of the western Semites concerning the navel of the earth. Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen 17/ 1. Amsterdam: J. Müller, 1916.
• Wüstenfeld Ferdinand. (tr.). Geschichte der Stadt Medina. ch. 6. Göttingen: 1860.
• Wüstenfeld, Ferdinand. Die Chroniken der Stadt Mekka. Leipzig: 1858.
• Ya’kûbî, Ebu’l-Abbas Ahmed. Târîḫ. Beyrut: 1390/1970.
• Yâkut el-Hamevî. Muʿcemü’l-Büldân. Leipzig: 1866.