Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) Uluslararası Tanımlama Ölçütleri ve Kavramlaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 29 - 55, 24.06.2020

Gülsevil Mecek

Öz

KOBİ'ler ülke ekonomilerinin temel dinamikleri ve yön vericileridir. Bu sebeple ekonomi politikaları içerisinde asli bir unsur olarak kendilerini göstermektedirler. Ülkelerin ekonomik yapıları, sektörel hacimleri, sorunları, öncelikleri ve hedefleri farklı olduğu için uyguladıkları KOBİ politikalarında da farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu politikaların oluşması ve hayata geçirilmesi için öncelikle KOBİ'ler belirli standartlara göre tanımlanmakta ve tasnif edilmektedir. Ancak bugün dünya literatüründe, üzerinde görüş birliği sağlanmış genel geçerli bir KOBİ tanımı bulunmamaktadır. KOBİ'lerin tanımları ülkelere, bölgelere, sektörlere, kurumlara, zamana ve hatta onları inceleyen kişilere göre değişebilmektedir. Bununla birlikte ülke ekonomilerinin dünya ile entegre olması sebebiyle ülkeler ve kurumlar arasındaki tasnif farklılıklarının belirli standartlara kavuşturularak birbirine uygun hale getirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Makalede dünya ve Türkiye'de yürürlükte olan mevzuat normları ile bilimsel eserlerde geçen temel KOBİ tanımları incelenmiştir. Bu tanımlarda kullanılan kalitatif (nitelik) ve kantitatif (nicelik) ölçütler hakkında bilgi verilmiştir. Dünyada ve Türkiye'de kullanılmış ve kullanılmakta olan KOBİ tanımlarına yer verilerek karşılaştırılmalarına olanak sağlanmıştır. Makale ile Türkiye'de KOBİ'ler ile ilgili olarak uygulamada mevcut olan hukuki ölçütler ve özellikler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

KOBİ, KOBİ'lerin Sınıflandırılması, KOBİ Tanımları

Kaynakça

• Akbaba, A. İ., (2013), KOBİ’lerin Pazarlama Faaliyetlerinde Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanımı ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Akgemci, T., (2001), KOBİ'lerin Temel Finansman Sorunları ve Sağlanan Destekler, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Alpugan, O., (1994), Küçük İşletmeler: Kavramı, Kuruluşu ve Yönetimi, Ankara: Der Yayınları, 2.Baskı.
• Altay, A. ve Aksaraylı, M., (2007), KOBİ Destek Programlarının Kurumsal Boyutunun Analizi, 4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi, İstanbul, s.35-49.
• Ar, M., (2009), KOBİ’lere Verilen Teşvik ve Destekler Kapsamında KOSGEB Konya Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Arıcıoğlu, M. A. ve Kozan, C., (2005), KOBİ’lerin Avrupa Birliği Sürecini Algılamasına Yönelik Yöneticiler Bağlamında Yerel Bir Araştırma, 2. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi (KOBİ’05) Bildiriler Kitabı, İstanbul, s.104-113.
• Ayanoğlu, Y., (2008), KOBİ’ler İçin Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (Taslak Standartlar Setinin Değerlendirilmesi), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Balıkçıoğlu, İ., (2010), Türk KOBİ’lerine Verilen Devlet Yardımları ve AB KOBİ Yardım Mekanizmasının Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bayülken, Y. ve Kütükoğlu, C., (2012), Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi İşletmeleri (KOBİ’ler), Ankara: Makine Mühendisleri Odası Yayınları, 4. Baskı.
• Beysoylu, K., (1999), Dünyada KOBİ’ler: Amerika, İstanbul: KOSGEB Yayınları.
• Can, A. N., (2012), Girişim Sermayesi ve KOBİ’lerde Uygulanabilirliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çatal, M. F., (2007), Küçük ve Orta Boy İşletmeler ve KOBİ Borsası, Erzurum: Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• Çelebioğlu, A., (2012), KOBİ'lerde İnsan Kaynakları Yönetimi: Bursa İlinde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik.
• Çelik, A. ve Akgemci, T., (2010), Girişimcilik Kültürü ve KOBİ’ler, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çelik, A., Göksu, N., Bilginer, M. ve Fettahlıoğlu, Ö., (1997), Yeni Stratejiler Karşısında KOBİ’ler, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sanayi ve Ticaret Odası Yayını.
• Çetin, C., (1996), Yeniden Yapılanma, Girişimcilik, Küçük ve Orta Boy İşletmeler ve Bunların Özendirilmesi, İstanbul: Der Yayınları.
• Döm, S., (2006), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yöneticiliği, Ankara: Detay Yayıncılık.
• DPT, (1990), Küçük Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara: DPT Yayınları.
• DPT, (2000), Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Sanayi politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara: DPT Yayınları. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/zel%20htisas%20Komisyonu%20Raporlar/Attachments/151/oik545.pdf, 19.06.2016.
• Duman, A. ve Esen, O., (2011), "Finansal Serbestleşme ve Firma Finansmanı", TİSK Akademi Dergisi, S.6(11), s.86-103.
• Durman, M. ve Önder, H., (2007), Ekonominin Minik Devi KOBİ’ler ve KOSGEB Teşvikleri, Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.
• Ekinci, M. B., (2003), Türkiye’de KOBİ’lerin Kurumsal Gelişimi ve Finansal Sorunları, İstanbul: Askon Yayınları.
• Elesrag, H., (2011), Enhancing the Competitiveness of the Arab SMEs, Egypt: Munich Personal RePEc Archieve.
• Erdoğan, B. Z., (2009), Girişimcilik ve KOBİ’ler: Teori ve Uygulama, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2. Baskı.
• Erdoğmuş, N., (2004), Aile İşletmeleri: İkinci Kuşağın Yetiştirilmesi, İstanbul: İGİAD Yayınları.
• Erkan, M., (1990), KOBİ’lerde Finansman Soruları ve Dış Kaynaklı Krediler, Afyon: A.Ü. Afyon İİBF Yıllığı.
• European Commission - E. C., (2005), The New SME Definition: User Guide And Model Declaration, Brussels (Belgium): EC Enterprise And Industry Publications.
• Gibson, T. ve Vaart, H. J. V. D., (2008), Defining SMEs: A Less Imperfect Way of Defining Small and Medium Enterprises in Developing Countries, Washington D. C. (USA): Brookings Global Economy and Development, http://www.brookings.edu/~/media/research/files/papers/2008/9/development-gibson/09_development_gibson.pdf (Erişim Tarihi: 11.03.2016).
• Güngör, T. ve Gökalp, M. F., (1993), Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Teknoloji Sorunu ve Çözüm Önerileri, Dünya Gazetesi, (Yayın Tarihi: 21.11.1993).
• Halk Bankası, (2000), Dünya’da ve Türkiye’de KOBİ Tanımları, İstanbul: Halk Bankası Yayınları (elektronik dosya), (Erişim Tarihi: 13.07.2001).
• Hall, C. ve Harvie, C., (2003), "A Comparison of The Performance of Smes in Korea and Taiwan: Policy Implication For Turbulent Times", 16th Annual Conference of Small Enterprise Association of Australia and New Zealand, Ballarat (AUSTRALIA), s.01-18.
• Honja, Y. ve Harada, N., (2006), "SME Policy, Financial Structure and Firm Growth: Evidence From Japan", Small Business Economics, S.27, s.289-300.
• İraz, R., (2005), Yaratıcılık ve Yenilik Bağlamında Girişimcilik ve KOBİ’ler, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Karataş, S., (1991), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, İstanbul: Veli Yayınları.
• Kavcıoğlu, Ş., (2013), "Avrupa Birliği Üyeliği Sürecinde Türkiye’de KOBİ’ler", Akademik Araştırmalar Dergisi, S.56, s.185-214.
• Koç, İ. Ö., (2008), Türk KOBİ’leri Bugünü ve Geleceği, İstanbul: Arıkan Yayıncılık.
• Koçel, T., (1993a), Büyüyen İşletmelerde Karşılaşılan Yönetim ve Organizasyon Soruları, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası (İTO) Yayınları.
• Koçel, T., (1993b), İşletme Yöneticiliği: Yönetici Geliştirme, Organizasyon ve Davranışı, İstanbul: Beta Yayınevi, 3.Baskı.
• Kosgeb, (2000), Dünyada ve Türkiye’de KOBİ Tanımları, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Kosgeb, (2011), KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı 2011-2013, Ankara: KOSGEB Yayınları. http://www.sanayi.gov.tr/Files/Documents/KOSGEB_Katalog.pdf, 30.05.2015.
• Küçük, O., (2005), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2.Baskı.
• Küçükçolak, R. A., (1998), KOBİ'lerin Finansman Sorunlarının Sermaye Piyasası Yoluyla Çözümü, İstanbul: İMKB Yayınları.
• Maksudunov, A., (2007), "KOBİ’lerin Pazarlama Anlayışının Belirlenmesine Yönelik Kırgızistan’da Bir Araştırma", 4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Bildiriler Kitabı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, s.403-414.
• Mecek, M. ve Akın, F., (2014), "Kamu İdarelerinin Girişimcilik Aracı Olarak Kamu İşletmeleri", 6. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek (Kırgızistan), s.89-99.
• Mecek, M. ve Akın, F., (2015), "Türkiye'de Yerel Yönetimler Girişimciliği", İdari ve Mali Açıdan Türkiye'de Yerel Yönetimler (Ed. Mehmet Mecek, Mesut Doğan, Bekir Parlak), s.445-469.
• Melemen, M., (2001), KOBİ’lere Yönelik İhracat Teşvik Politikalarının Etkinliğini Artırıcı Bir Model Olarak Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin İncelenmesi, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Melo, P. M. D. S. ve Valle, M. G. D., (2008), The Entrepreneur and Internationalization of Small and Medium Sized Enterprises in Brazil: Business Networks as a Tool of Reducing Size Disadvantages, Apresentação de Trabalho/Seminário-Elektronik Sunum/Seminer, s.01-14, http://sistema.semead.com.br/10semead/sistema/resultado/trabalhosPDF/206.pdf (Erişim Tarihi: 11.09.2015).
• Met, Ö., (2011), "Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Finansal Sorunları: Kırgızistan’da Bir Araştırma", Sosyoekonomi Dergisi, S.14, s.127-144.
• Müftüoğlu, T., (1997), Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler: Sorunlar ve Öneriler, Ankara: Sevinç Yayınevi.
• Müftüoğlu, T., (2002), Türkiye’de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Sorunlar ve Öneriler, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Müftüoğlu, M. T. ve Durukan, T., (2004), Türk KOBİ’leri Bugünü ve Geleceği, Ankara: Gazi Kitabevi.
• OECD, (2002), Small and Medium Enterprise Outlook, Paris: OECD Publications.
• OECD, (2005), SMEs and Entrepreneurship Outlook, Paris: OECD Publications.
• Özdemir, S., Ersöz, H. Y. ve Sarıoğlu, H. İ., (2006), İşsizlik Sorununun Çözümünde KOBİ’lerin Desteklenmesi, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası (İTO) Yayınları.
• Özdoğan, O. N., (2001), Alternatif Bir Finansman Aracı Olarak Angel Finanslama ve Kuşadası’nda Faaliyet Gösteren KOBİ’lerin Finanslama Yönelimleri, I. Orta Anadolu Kongresi, Nevşehir, s.121-131.
• Özgen, H. ve Doğan, S., (1997), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Uluslararası Pazarlara Açılmada Karşılaştıkları Yönetim Sorunları ve Çözüm Önerileri, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Öztürk, Ö., (2007), İstihdam Konusunda KOBİ’lerin Önemi ve KOBİ Alanında Eğitim İstihdam İlişkisi Açısından Kamu İstihdam Kurumunun Rolü, Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayınları.
• Sarıaslan, H., (1996), Türkiye Ekonomisinde Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yayınları.
• Savaşır, R., (1999), Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler Açısından İstihdam Politikaları, İstanbul: Kamu-İş Sendikası Yayınları, http://www.kamu-is.org.tr/pdf/turkiyeabrebii.pdf (Erişim Tarihi: 01.06.2015).
• Sayın, M. ve Hafızoğlu, M. A., (1997), Avrupa Birliğinde KOBİ Destekleme Programları ve Diğer Teşvik Araçları, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Storey, D. J., (1994), Understanding The Small Business Sector, Andover-UK: Cengage Learning EMEA Publications.
• Şengezer, E., (1992), "Türk KOS’u İçin Uygun Büyüklük Tanımı", Ankara Sanayi Odası Dergisi, S.6(115).
• Şimşek, M., (2002), Ekonominin Lokomotifi KOBİ’lerin Olmazsa Olmazları, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Tambunan, T. H. ve Xiangfeng, L., (2006), SME Development in Indonesia and China, Jakarta (Indonesia): Policy Discusion Paper Series.
• Tanyel, F., (2001), Küçük ve Orta Ölçekli işletmelerimizde ISO 9000 Uygulamaları, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Tosyalı Sarıkaya, B., (1995), KOBİ’lerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri, İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları.
• Turgut, A., (2007), "Bankacılık ve KOBİ’ler için Dönüm Noktası: Basel II Standartları", Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.13, s.29-44.
• Tutar, H. ve Küçük, O., (2003), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türkiye Bankalar Birliği - TBB, (2004), Risk Yönetimi ve Basel II’nin KOBİ’lere Etkileri, İstanbul: TBB Yayınları, https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/821/Konferans_KOBI_Kitapcigi.pdf, 13.06.2015.
• Tüzün, G. ve Tüzün, S., (1989), Türkiye Sanayisinde Küçük Üretim. Sanayi Kongresi, Ankara: TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yayınları.
• Uçkun, N., (2009), "KOBİ’lerin Finansal Sorunlarına Melek Sermaye Çare Olabilir mi?", Muhasebe ve Finansman Dergisi, S.41, ss.121-131.
• Uludağ, İ. ve Serin, V., (1991), Türkiye' de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler: Yapısal ve Finansal Sorunlar – Çözümler, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Uslu, Ş. ve Demirel, Y., (2002), "KOBİ’lerde Çalışanların Sorunları Üzerine Bir Araştırma", Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.12, ss.173-184.
• Vinde, V. P., (1999), General Introduction to Environment for SMEs, Paris: OECD Publications.
• Wacquez, B. ve Gray, T., (2004), Türkiye'deki Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler: Mevcut Durum ve Politikalar, OECD Yayınları (e-rapor), http://www.oecd.org/cfe/smes/33705673.pdf (Erişim Tarihi: 02.05.2015).
• Yatağan, Ç., (2011), "Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun KOBİ'lere Bakışı ve KOBİ'lerin Finansman Sorunu Üzerindeki Olası Etkileri", Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, S.3(2), s.79-88.
• Yıldırımalp, S. ve Yenihan, B., (2014), "İşverenlerin Gözüyle KOBİ’lerin Sorunları ve Çözüm Önerileri: Gebze Bölgesindeki KOBİ’lerde Bir Uygulama", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.19(3), s.229-251.
• Yıldız, S. B., (2013), Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Desteklenmesinde KOSGEB'in Rolü: Bir Etki Değerlendirmesi Araştırması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Yıldızeli, Ş., (2000), Türkiye’de KOBİ Anlayışının Dünü Bugünü Geleceği, Ankara: KOSGEB Yayınları.
• Yılmaz, F., (2003), Türkiye’de Küçük ve Orta Boy İşletmeler (KOBİ’ler), İstanbul: İş Bankası İktisadi Araştırmalar ve Planlama Müdürlüğü Yayınları (e-yayın), http://http://www.isbank.com.tr/dosya/ekon–tr_kobiler2004.pdf (Erişim Tarihi: 01.01.2012)
• Yücel, H., (2000), Uluslararası Pazarlara Açılmada Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Rolü. Ankara: İGEME Yayınları.
• 3624 sayılı Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Teşvik ve Muafiyetleri Kanunu (20.04.1990 tarih ve 20498 sayılı Resmi Gazete).
• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete).
• Küçük ve Orta Büyüklükteki işletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik (18.11.2005 tarih ve 25997 sayılı Resmi Gazete).
• Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin 98/10 Sayılı Tebliğ. (4.11.1998 tarihli ve 23513 sayılı Resmi Gazete).
• KOBİ Yatırımlarında Devlet Yardımları Hakkında 2000/1822 sayılı Karar (18.01.2001 tarih ve 24291 sayılı Resmi Gazete).
• Küçük ve Orta ölçekli İsletmelerin Yatırımlarında Devlet Yardımları Hakkında Karar ve Tebliğ Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin 2003/1 No'lu Genelge (10.09.2003 tarih ve 25225 sayılı Resmi Gazete).