Türkiye’de Kolalı Gazoz İçeceklerindeki Vergi İle Sigara ve Tütün Ürünlerindeki Verginin Karşılaştırılmasına Yönelik Ampirik Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 38 - 58, 24.06.2022

Alparslan Uğur , Arzu Kızılkaya

Öz

Devletin en önemli vergi gelirlerinden birisi Özel Tüketim Vergisi’dir (ÖTV). Özellikle sigara, alkol ve kolalı gazoz gibi erdemsiz malların tüketimini caydırmak amacıyla ÖTV uygulanmaktadır. Erdemsiz ürünlere getirilen bu tip vergilere aynı zamanda günah vergileri de denilmektedir. Toplum sağlığına zararlı olan sigara ve tütün ürünlerinden yüksek oranlarda ÖTV alınmaktadır. Kolalı gazoz içeceklerinden alınan vergi sigaradan alınan vergi kadar tüketimi caydırmada başarılı değildir.

Kolalı gazoz içeceklerinin daha az vergilendirilmesiyle alakalı yaptığımız çalışmamızda, kolalı gazoz içecekleri ile sigara ve tütün ürünleri üzerinden alınan vergiler karşılaştırmalı olarak ele alınmış, likert ölçekli anket tekniği kullanılarak inceleme yapılmıştır. Çalışmada, kolalı gazoz içeceklerinin sigara ve tütün ürünleri kadar fazla tüketildiği ve sigara ve tütün ürünleri kadar zarar verici olduğu görülmüştür. Yapılan analizler sonucunda, sigara ve tütün ürünleri kadar kolalı gazoz içeceklerinin de daha yüksek vergilendirilmesi ve sigara ve tütün ürünleri gibi kolalı gazoz içeceklerinin de belirli bir yaş grubunun altına satışının yasaklanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Gelirleri, Sigara ve Tütün Vergileri, Kolalı Gazoz İçecekleri Vergileri

Kaynakça

• Alvarado, M., Unwin, N., Sharp, S. J., Hambleton, I., Murphy, M. M., Samuels, T. A., Suhrcke, M., Adams, J. (2019), “Assessing The Impact Of The Barbados Sugar-Sweetened Beverage Tax On Beverage Sales: An Observational Study”, International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 16:13, s. 1-11.
• Avcı, O., Demirci, Z., (2017), “Türkiye’de Günah Vergisi Olarak ÖTV III Sayılı Listenin Değerlendirilmesi”, Maliye Araştırmaları I, Editörler: Adnan Gerçek, Özhan Çetinkaya, Bursa: Ekin Yayınevi, s. 47-60.
• Bordonada, M. Á R., Escobar, C. F., Simón, L., Barbero, S. B., Padilla, J. (2019), “Impact Of An Excise Tax On The Consumption Of Sugar-Sweetened Beverages In Young People Living In Poorer Neighbourhoods Of Catalonia, Spain: A Difference In Differences Study,” BMC Public Health, Volume:19, s. 1-11.
• Buyrukoğlu, S., Bozdoğan, D., Köktaş, A. (2016), “Paternalist Devlet Anlayişinin Bir Gereği Olarak Günah Vergileri: Türkiye Örneği”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Temmuz, 9(3), s. 15-31.
• Caro, J. C., Corvala´n, C., Reyes, M., Silva, A., Popkin, B., Taillie, L. S., (2018), “Chile’s 2014 Sugarsweetened Beverage Tax And Changes In Prices And Purchases Of Sugar-Sweetened Beverages: An Observational Study In An Urban Environment,” PLoS Med 15(7), s. 1-19.
• Cawley, J., Frisvold, D., and Jones, D., (2020), “The İmpact of Sugar-Sweetened BeverageTaxes On Purchases: Evidence From Four City-Level Taxes in The United States”, Health Economics Research Article, Volume: 29, Issue: 10, s. 1289-1306.
• Ceylan, S. S., Turan, T., (2008), “Bir İlköğretim Okulunda 11-14 Yaş Arasindaki Öğrencilerde Obesite Sıklığı Ve Etkileyen Etmenler”, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008; 11: 4, s. 76-84.
• Dahms, J., (2017), “Evaluating The Effectiveness Of Sugar Tax To Combat South African’s Sweet Tooth”, International Journal Of Economics And Finance Studies Vol 9, No 2, s. 83-98.
• Duckett, S. and Swerissen, H., (2016), “A Sugary Drinks Tax: Recovering the Community Costs of Obesity” Grattan Institute, s. 2-76.
• Fletcher, J. M., Frisvold, D. E., Tefft, N., (2010), “The Effects Of Soft Drink Taxes On Child And Adolescent Consumption And Weight Outcomes”, Journal of Public Economics, 94, s. 967-974.
• GİB, (2022), “III Sayılı Liste”, <https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/otv_oranlari_tum/03012022_III_sayili_liste.pdf>, (30.01.2022).
• Giray, F., Zeren, G., (2020), “Özel Tüketim Vergilerinde Vergi Gelir Esnekliği: Türkiye ve OECD Karşılaştırması,” Journal of Life Economics, Cilt. 4, Sayı: 3, s. 239-256.
• Gökhan, H., (2013), 100 Türk Şey. İstanbul: Kafekültür Yayıncılık.
• Gözener, B., ve Sayılı, M., (2015), “Ankara İli Merkez İlçede Bireylerin Gazlı İçecek Tüketimine İlişkin Bir Değerlendirme”, Türk Tarım- Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi,3 (6), s. 453-458.
• Grand, J., (2018). “Future Imperfect: Behavioral Economics and Government Paternalism”, Review of Behavioral Economics, 2018, 5, s. 281-290.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, (2022), “Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri”, <https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri>, (30.01.2022).
• Ignjatović Z., Stojšin, I., Brkanić, T., Lončar, J., (2012), “The Effect of Excessive Coca-Cola Consumption on the Development of Dental Erosions”, Serbian Dental Journal, vol. 59, No 3, s. 148-153.
• Jacobson, M. F., (2005), “Liquid Candy: How Soft drinks are Harming Americans' Health” Center for Science in the Public Interest, s: 1-35.
• Jou, J., Techakehakij, W., (2012), “International Application of Sugar-Sweetened Beverage (SSB) Taxation In Obesity Reduction: Factors That May Influence Policy Effectiveness In Country-Specific Contexts”, Health Policy, 107, s. 83-90.
• Karaçor, S., Tuncer, T., Bulduklu, Y., (2018), “Çocuklarda Obezite Artışı ile Yiyecek ve İçecek Reklamları Arasındaki İlişki”, Pesa International Journal Of Social Studies, Cilt:4, Sayı:1, s. 134-141.
• Karalar, R., ve Kiracı, H., (2007), “Marka Değeri Bileşeni Olarak Marka Bağımlılığı: Kolalı İçecekler Üzerine Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, s. 205-226.
• Karatay, C., (2021), “Kolanın Zararları! 60 Dakikada Vücuda Verdiği Zarar”, <https://www.florence.com.tr/kolanin-60-dakikada-vucuda-verdigi-zararlar>, (29.01.2022).
• Özdoğan, M., (2021), “Bir Kutu Kola Kanser Riskini Artırabilir mi?”, <https://www.drozdogan.com/bir-kutu-kola-kanser-riskini-artirabilir-mi/>, (29.01.2021).
• Özpınar, N., Türkoğlu, Ş., Dağ, Ş., Özpınar, H., (2014), “Kola Özütünün Farklı Dozlarının Caenorhabditiselegans Bireylerinde Yaşam Süresi, Yumurtadan Çıkma Oranı ve Fiziksel Büyüme Üzerine Etkileri,” Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD), Cilt 35, No.1, s. 12-20.
• Pereira, M. A., (2006), “The Possible Role of Sugar-Sweetened Beverages in Obesity Etiology: A Review of the Evidence”, International Journal of Obesity, No: 30, s. 28–36.
• Rakıcı, C., ve Yılmaz, Tarık Z., (2021), “Obezite İle Mücadelede İlave Şekerli İçeceklerin Vergilendirilmesi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:11, Sayı:21, Haziran, s.25-45.
• Sandalcı, U., ve Sandalcı, İ., (2018), “Türkiye’de Günah Vergileri Kapsamında Özel Tüketim Vergisi Uygulaması ve Etkinliği”, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt:4, Sayı: 4, s. 1-14.
• Sharma, A., Hauck, K., Hollingsworth, B., Siciliani, L., (2014), “The Effects of Taxing Sugar-Sweetened Beverages across different Income Groups”, Health Economics, 23 (/9), s. 1159-1184.
• Smith, T., Wolfson, J.A., Jiao, D., Crupain, M. J., Rangan, U., Sapkota, A., Bleich, S. N., Nachman, K.E., (2015), “Caramel Color in Soft Drinks and Exposure to 4-Methylimidazole: A Quantitative Risk Assessment”, PLOS ONE, February 18, s. 1-13, <https://journals.plos.org/plosone/article/file?id=10.1371/journal.pone.0118138&type=printable>, (29.01.2022).
• Stacey, N., Tugendhaft, A., Hofman, K., (2017), “Sugary Beverage Taxation In South Africa: Household Expenditure, Demand System Elasticities, And Policy Implications”, Preventive Medicine, 105, s. 26-31.
• Şen, H., ve Sağbaş, İ., (2019), Vergi Teorisi ve Politikası, Ankara: Barış Arıkan Yayınları.
• Taylar, Y., (2010), “Vergi Teorisi Açısından Özel Tüketim Vergileri ve Türk Özel Tüketim Vergisi Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı), s. 435-467.
• Tóthová, L., Hodosy J., Mettenburg, K., Fábryová, H., Wagnerová, A., Bábícková, J., Okuliarová, M., Zeman, M., Celec, P., (2013), “No Harmful Effect of Different Coca-Cola Beverages After 6 Months Ofintake on Rat Testes”, Food and Chemical Toxicology 62, s. 343-348.
• Uğur, A., ve Kömürcüler, E., (2015), “Türkiye’de Sigaranın Vergilendirilmesinin Etkinliği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:20, Sayı:4, p. 327-346.
• Wilson, P., and Hogan, S., (2017), “Sugar Taxes: A Review of the Evidence”, https://nzier.org.nz/ publication/sugar-taxes-a-review-of-the-evidence (29.11.2021).
• Yılmaz, K., Y., Özel, H., G., (2016), “Okul Çağı Çocuklarda Şekerli İçecek Tüketimi ile Obezite Riski Arasındaki İlişki, Bes Diy Derg 2016:44(1), s. 3-9.