Türk Kamu Yönetiminde Büyükşehir Belediye Yönetimi: 6360’ın 10 Yılı

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2-1 - KAYFOR23 Özel Sayısı, 277 - 295, 31.12.2023

Vehbi Alpay Günal , Ayşegül Güler Ağın

Öz

Türk idare tarihinde büyükşehir belediyesi, 1980 sonrasında yerel yönetim sorunlarına çözüm arayışlarının bir sonucu olarak yasal dayanağa kavuşmuş bir idari sistemdir. 2012 yılında 6360 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesiyle birlikte büyükşehir belediye yönetim sisteminde önemli bir dönüşüm yaşanmıştır. Büyükşehir yönetimine ilişkin baskın tartışmalarda, sunulan hizmetler ve hizmetlerin sunulduğu coğrafi sınırlar büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, 6360 sayılı Kanun ile getirilen büyükşehir belediyesi yönetim sistemini, 10 yıllık bir dönem üzerinden merkezileşme-yerelleşme ve idari vesayet tartışmaları temelinde değerlendirmektir. Bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseninin kullanıldığı çalışmada veri toplama aracı olarak dokümanlar kullanılmış; Anayasa ve ilgili kanunlardan yararlanılmıştır. Belgelerin 5216 sayılı Kanun çerçevesinde incelenmesi sonucunda sorunlu alanlar; ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyeleri arasındaki görev ve yetki paylaşımı, kırsal alanın örgütlenmesi ve büyükşehir belediyelerinin merkezi yönetim ve ilçe belediyeleri ile ilişkileri olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyükşehir belediyeleri, idari vesayet, merkezileşme, 6360 sayılı Kanun

Kaynakça

• Adıgüzel, Ş. (2018). "Avrupa Konseyi Yerel Yönetimler Özerklik Şartı Çerçevesinde Büyükşehir-Bütünşehir Düzenlemeleri". Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 27(4): 1-28.
• Ahrend, R., & Schumann, A. (2014). "Approaches to Metropolitan Area Governance: A Country Overview". OECD Regional Development Working Papers 2014/03, Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris.
• Akyılmaz, B. (1988). Büyükşehir belediyelerinin kurulması. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 129-140.
• Alada, A. B. (1988). "Bir Erken Büyük Şehir Yönetimi Denemesi". Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 43(3): 135-142
• Alıcı, O. V. (2020). "Su ve Kanalizasyon İdareleri Üzerindeki İdari Vesayet Yetkisinin Dönüşümü: Teknik Vesayet". Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1(42): 247-268.
• Altaban, Ö. (2002). "Ankara Metropoliten Alan Planlama Deneyimi: 1970-1984 Nazım Plan Bürosunun Kuruluşu, Örgüt Yapısı, Planlama Yaklaşımı ve Sorunlar". Planlama Dergisi, 0(4): 32-45.
• Andersson, M. (2015). "Unpacking Metropolitan Governance for Sustainable Development". Discussion Paper. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, Eschborn, Germany, and United Nations Human Settlements Programme (UNHabitat), Nairobi. https://unhabitat.org/unpacking-metropolitan-governance-for-sustainable-development.
• Apan, A. (2016). "Bütünşehir Modeli ve Taşra Yönetimine Etkileri". Çağdaş Yerel Yönetimler, 25(1): 1-24.
• Arıkboğa, E. (2018). "Yerinden Yönetim ve Merkezileşmiş Büyükşehir Sisteminde Yetkilerin Dağıtılması". Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1): 1-34.
• Bahl, R. W., Linn, J. F. ve Wetzel, D. L. (2013). "Governing and Financing Metropolitan Areas in the Developing World". J. F. L. Roy W. Bahl ve D. L. Wetzel (Ed.), içinde Financing Metropolitan Governments in Developing Countries. Lincoln Institute of Land Policy, 1-30.
• Bird, R. ve Slack, E. (2008). "Fiscal Aspects of Metropolitan Governance". E. Rojas, J. R. Cuadrado-Roura ve J. M. F. Güell (Ed.), içinde Governing the Metropolis: Principles and Cases. Inter-American Development Bank, 193-259.
• Boyne, G. (1995). "Population Size and Economies of Scale in Local Lovernment". Policy & Politics, 23(3): 213-222.
• Bulut, Y., & Dönmez, D. (2020). "Türkiye’de Büyükşehir Yönetimlerine İlişkin Değişim ve Dönüşüm". Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(2): 283-297.
• Callanan, M., Murphy, R. ve Quinlivan, A. (2014). "The Risks of Intuition: Size, Costs and Economies of Scale in Local Government". The Economic and Social Review, 45(3): 371-403.
• Çolak, Ç. D., Sağlam, H. ve Topal, A. (2017). "'Bütünşehir' Modelinin 2014 Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimlerine Etkileri". Çağdaş Yerel Yönetimler, 26(2): 1-47.
• Çukurçayır, A. (2013). Yerel Yönetimler Kuram, Kurum ve Yeni Yaklaşımlar. Çizgi Kitabevi, Konya.
• Dağlı, Z. ve Özgül, C. G. (2019). "Kamu Yönetimi Sistemi İçinde Yeni Bir Birim Olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının İşlevi: İzmir Örneği". Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 28(1-2): 25-44.
• Demir, K. ve Çabuk, S. (2010). "Türkiye’de Metropoliten Kentlerin Nüfus Gelişimi". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28):193-215.
• Demirkol, M. (2021). Metropol Yönetimlerde Türkiye Modeli Arayışı: İstanbul Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Edwards, B., Yılmaz, S. ve Boex, J. (2015). "Decentralization As a Post-conflict Strategy: Local Government Discretion and Accountability in Sierra Leone". Public Administration and Development, 35(1): 46-60
• Eke, A. E. (1982). Anakent Yönetimi Yönetimler Arası İlişkiler. A.Ü. S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara.
• Eke, A. E. (1985). "Anakent Yönetimi Yönetimlerarası İlişkiler: Batı Deneyimi ve Türkiye". Amme İdaresi Dergisi, 4(18): 41-68.
• Eken, M., Köseoğlu, Ö., & Tuzcuoğlu, F. (2020). Dünya’da Metropoliten Kent Yönetimi- Modeller, Yaklaşımlar ve Uygulamalar. Marmara Belediyeler Birliği, İstanbul.
• Erbay, Y. ve Akgün, H. (2017). Türkiye'de ve Avrupa'da Yerel Yönetimler. Röle Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (1997). Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılanması. Birleşik Yayıncılık, İstanbul. Eryılmaz, B. (2015). Kamu Yönetimi, Düşünceler- Yapılar-Fonksiyonlar –Politikalar. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Frey, B. S., Briviba, A. ve Gullo, A. (2023). "The Impact of Municipality Mergers on Political Participation". Swiss Political Science Review, (29): 330-347.
• Frey, W. H. ve Zimmer, Z. (2001). "Defining the City". R. Paddison (Ed.), içinde Handbook of Urban Studies. Sage Publications. 14-35.
• Gözler, K. (2019). Türkiye’nin Yönetim Yapısı. Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.
• Gözübüyük, Ş. (2015). Türkiye'nin Yönetim Yapısı. Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gül, H. ve Batman, S. (2013). "Dünya ve Türkiye Örneklerinde Metropoliten Alan Yönetim Modelleri ve 6360 Sayılı Yasa". Yerel Politikalar, (3) Ocak- Haziran: 7-47.
• Güler, B. A. (2013). Türkiye’nin Yönetimi- Yapı. İmge Kitabevi, Ankara.
• Günal, A., Avtur, S. ve Dernek, K. O. (2014). "6360 Sayılı Yasanın Yerelleşme Bağlamında Değerlendirilmesi". Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3): 55-70.
• Günday, M. (1999). İdare Hukuku. İmaj Yayıncılık, Ankara.
• Hamilton, D. K., Miller, D. Y. ve Paytas, J. (2004). "Exploring the Horizontal and Vertical Dimensions of the Governing of Metropolitan Regions". Urban Affairs Review, 40(2): 147-182.
• Kalabalık, H. (2000). "Metropoliten Alan Yönetim Modelleri İçerisinde Türkiye Metropoliten Yönetimlerinin Yeri ve Yasal Çerçevesi". Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1-2): 237-265.
• Keleş, R. (1985). "Türkiye’de Anakent Yönetimi". Amme İdaresi Dergisi, 18(2): 69-82.
• Keleş, R. (1994). Yerinden Yönetim ve Siyaset. Cem Yayınları, İstanbul.
• Kübler, D., & Heinelt, H. (2005). "Introduction". D. Kübler & H. Heinelt (Ed.), Metropolitan Governance in the 21st Century: Capacity, Democracy and the Dynamics of Place. Routledge. 1-7.
• Küçük, Ü. (2022). "Yerel İdari Vesayet İlişkisinin Yeni Bir Uygulaması Olarak Oksimoronik Bir Kavram: Kırsal Mahalle". Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30(4): 2163-2199.
• Lefèvre, C. (1998). "Metropolitan Government And Governance in Western Countries: A Critical Review". International Journal of Urban and Regional Research, 22(1): 9-25.
• Memurlar, https://www.memurlar.net/haber/644507/, Haber Tarihi: 6 Şubat 2017, (erişim tarihi: 24 Aralık 2023).
• Newton, K. (1982). "Is Small Really So Beautiful? Is Big Really So Ugly? Size, Effectiveness, and Democracy in Local Government". Political Studies, 30(2): 190-206.
• OECD. (2012). Redefining "Urban": A New Way to Measure Metropolitan Areas. OECD Publishing.
• Oktay, T. (2016). "6360 Sayılı Kanuna Dayalı Büyükşehir Belediye Reformunu Anlama ve Anlamlandırma". Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1(1): 71-131.
• Oktay, T. (2020). "1855-2020 Döneminde Türkiye’de Büyükşehir Belediye Yönetiminin Gelişimi". Strategic Public Management Journal, 6(12): 1-41.
• Ökmen, M. ve Parlak, B. (2015). Yerel Yönetimlerde Yeni Vizyonlar. Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Parlak, B. ve Ökmen, M. (2016). Türkiye'de ve Dünya'da Yerel Yönetimler- Teori ve Uygulama. Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Poggi, G. (1978). The Development of The Modern State-A Sociological İntroduction. Stanford University Press.
• Shah, A. (2012). "Grant Financing of Metropolitan Areas: A Review of Principles and Worldwide Practices". World Bank Policy Research Working Paper No. 6002.
• Sharpe, L. J. (1970). "Theories and Values of Local Government". Political Studies, 18(2): 153-174. Slack, N. E. (2007). "Managing The Coordination Of Service Delivery in Metropolitan Cities: The Role Of Metropolitan Governance". Policy Research Working Paper 431. The World Bank, Urban Development Unit.
• Şengül, R. (2019). Yerel Yönetimler. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Tekel, A. (2006). "Desantralizasyon ve Türkiye'de Metropoliten Alan Yönetimleri Üzerine Bir Değerlendirme". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (5): 71-88.
• Tomàs, M. (2017). "Explaining Metropolitan Governance. The Case of Spain". Raumforschung und Raumordnung| Spatial Research and Planning, 75(3): 243-252.
• Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H., & Özer, A. (2008). Mahalli İdareler. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Yaslıkaya, R. (2019). "Yerel Yönetimlerde Ölçeği Büyütmenin Ekonomik Sonuçları: Belediye Birleşmeleri Üzerinden Bir İnceleme". Turkish Studies-Social Sciences, 14(5): 2683-2706.
• Yaslıkaya, R. (2019b). "Yerel Yönetimlerde Ölçek Ekonomisi: Teori, Kavram ve Tartışmalar". Liberal Düşünce Dergisi, 24(95): 163-192.
• Yaşamış, F. D. (1995). "Büyük Şehir Sorunsalı". Amme İdaresi Dergisi, 28(1): 93-111.
• Yaylı, H., & Gönültaş, Y. (2018). "Türkiye'de İdareler Arası İlişkide Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyeleri". Mehmet Mecek, Bekir Parlak, & E. Atasoy (Ed.), Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları. Nobel Yayınevi, Ankara, 803-813.
• Yetkin, O. (2020). "Türkiye'de Büyükşehir Belediyelerinin Yapısı ve Geleceği". Akademik Düşünce Dergisi, 0(1): 4-16.
• Yıldırım, S. (2014). Dünya'da ve Türkiye'de Büyük Kent Yönetimi Üstüne. Çanakkale Belediyesi.
• Zengin, O. (2014). "Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirmesi". Ankara Barosu Dergisi, (2): 91-116.
• Zimmerman, J. F. (1970). "Metropolitan Reform in the U. S.: An Overview". Public Administration Review, 30(5): 531-543.
• 1876 Kanun-i Esasi, (1876).
• 1921 Anayasası. (1921).
• 1961 Anayasası. (1961).
• 34 No'lu Milli Güvenlik Konseyi Kararı. (1980).
• 2561 Sayılı Büyük Şehirlerin Yakın Çevresindeki Yerleşim Yerlerinin Anabelediyelere Bağlanmaları Hakkında Kanun, (1981).
• 195 Sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, (1984).
• Yedi İlde Büyükşehir Belediyesi Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 21693 sayılı Resmi Gazete (1993).
• Sakarya İlinde Büyük Şehir Belediyesi Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 06.03.2000 tarih ve 23985 sayılı Resmi Gazete.
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, 23.07.2004 tarih ve 25531 sayılı Resmi Gazete
• 6360 sayılı Kanun, On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun Hükmünde Kararname. 06.12.2012 tarih ve 28489 sayılı Resmi Gazete.
• TBMM. (2012). Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı. T.C.Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü Sayı: B.02.0.KKG.0.10/101-649/4099.
• AYM, 27/02/2014, E. 2012/87, K. 2014/41, KBB.
• AYM, E.2018/127, 18/03/2021, K.2021/18, KBB
• Danıştay 9. Dairesi, E. 1980/4070, K. 1981/4814, T. 27.10.1981
• 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. 10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmi Gazete