Tarım İşletmelerinde TMS 16 ve VUK Kapsamında Amortisman İşlemlerinin Değerlendirilmesi ve Muhasebe Uygulamaları

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 112 - 135, 30.06.2024

Abitter Özulucan , Zeki Doğan

Öz

Günümüzde teknolojinin her geçen gelişmesi ile birlikte, tarımsal faaliyetlerde de geçmişe göre çok daha fazla amortismana tabi varlıklardan yararlanılmak zorunda kalındığı bir gerçektir. Örneğin; toprağın sürülmesi, temizlenmesi, iyileştirilmesi, ekilmesi, dikilmesi, işlenmesi, sulaması, gübrelemesi, ilaçlaması ile birlikte budama, hasat, ambalajlama, depolama, süt sağım, hayvanlara yem/su verme, faaliyetlerin uzaktan kontrolü, nakliye ve daha pek çok iş, makine ile yapılmaktadır. Tabii ki bu durum tüm işletmelerde olduğu gibi tarımsal faaliyetlerde bulunan işletmelerde de amortismanın önemini artırmaktadır. Tarım işletmelerinde de maddi duran varlıklar canlı varlıklar gibi kısıtlı bir ömre sahiptir. Başka bir ifadeyle söz konusu bu varlıkların işletme faaliyetlerinde sürekli olarak kullanılmaları ekonomik, teknik, fiziki ve yasal nedenlerle mümkün değildir. Bu nedenle; ilgili maddi duran varlığın maliyetinin faydalı ömrü boyunca gidere dönüştürülebilmesi, varlığın yenilenebilmesi için otofinansman sağlanabilmesi, kimi zaman mamul/hizmet üretim maliyetlerinin kimi zaman da dönem giderlerinin doğru tespit edilebilmesi, ilgili varlıkların bilançodaki değerinin doğru ifade edilebilmesi ve özellikle temel mali tabloların iç ve dış paydaşların alacakları kararlara nesnel bir dayanak teşkil edebilmesi için amortisman konusu asla göz ardı edilmemesi gereken bir uygulamadır. Bu çalışmada öncelikle; amortisman kavramı, amortisman ayırmayı gerekli kılan nedenler, amortismanın önemi, amortisman ile ilgili yaklaşımlar açıklanmıştır. Çalışmanın amacı, TMS 16 ve VUK’un amortisman konusunda yaklaşımlarını/bakış açılarını karşılaştırmak ve dolayısıyla benzer ve farklı yönlerini ortaya koyabilmektir. Bu nedenle TMS 16 ve VUK’un amortisman konusundaki yaklaşımlarını karşılaştırabilmek için detaylı sayılabilecek ölçekte tablo düzenlenmiştir. Çalışmanın ilerleyen kısmında ise; tarım işletmelerinde TMS 16 ve VUK açısından karşılaştırmalı amortisman uygulamalarına, söz konusu amortisman uygulamalarının TMS 12’ye göre vergi etkisine ve Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı Taslağı’na göre yevmiye kayıtlarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

TMS-16 Maddi Duran Varlıklar Standardı, VUK ve TMS’de Amortisman, Tarım İşletmelerinde Amortisman.

Evaluation of Depreciation Transactions and Accounting Applications in Agricultural Enterprises within the Scope of TAS 16 and TPL

Öz

It is a fact that today, with the advancement of technology, it is necessary to use more depreciable assets in agricultural activities than in the past. For example; Plowing, cleaning, improving, sowing, planting, processing, irrigation, fertilizing, spraying of the soil, as well as pruning, harvesting, packaging, storage, milking, feeding/watering animals, remote control of activities, transportation and many other works can be done by machinery. is being done. Of course, this situation increases the importance of depreciation in businesses engaged in agricultural activities, as in all businesses. In agricultural enterprises, tangible assets have a limited life, like living assets. In other words, it is not possible to use these assets continuously in business activities due to economic, technical, physical and legal reasons. Because; The ability to convert the cost of the relevant tangible asset into an expense throughout its useful life, to provide auto-financing for the renewal of the asset, to determine the product/service production costs and sometimes the period expenses correctly, to express the value of the relevant assets in the balance sheet correctly, and especially to ensure that the basic financial statements are prepared for the receivables of internal and external stakeholders. Depreciation is an application that should never be ignored in order to provide an objective basis for decisions. In this study, first of all; The concept of depreciation, the reasons why depreciation is necessary, the importance of depreciation, and approaches to depreciation are explained. The aim of the study is to compare the approaches/perspectives of TAS 16 and VUK on depreciation and thus to reveal their similar and different aspects. For this reason, a table has been prepared on a fairly detailed scale in order to compare the approaches of TAS 16 and VUK regarding depreciation. In the further part of the study; Comparative depreciation practices in agricultural enterprises in terms of TAS 16 and VUK, the tax effects of these depreciation practices according to TMS 12, and journal entries according to the Draft Chart of Accounts in Compliance with Financial Reporting Standards are included.

Anahtar Kelimeler

TMS-16 Tangible Assets Standard, Depreciation in TPL and TAS, Depreciation in Agricultural Enterprises

Kaynakça

• Akgüç, Ö., (1995). Mali Tablolar Analizi, İstanbul: Avcıol Basım-Yayın.
• Çetin, B., (2020). Tarımsal Finansman, Bursa: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çetin, B. ve Tipi, T., (2020). Tarım Muhasebesi Uygulamalı Örneklerle, Bursa: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Levent, E. ve Bekar, M., (2011). Amortisman Kavramı, Maddi Duran Varlıklarda Amortisman ve Özellik Arz Eden Hususlar. Vergi Raporu Dergisi, 43, 75-86.
• Güvemli, O., (1998). Amortismanlar Yeniden Değerleme ve Uygulamaları, İstanbul: Avcıol Basım-Yayın. Kamu Gözetim Kurumu A Grubu Soruları, 11 Kasım 2018.
• Kılavuz, E. ve Erdem, İ., (2019). Dünyada Tarım 4.0 Uygulamaları ve Türk Tarımının Dönüşümü. Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 133-157.
• Küçüksavaş, N., (2005). Finansal Muhasebe. İstanbul: Beta Yayınları.
• Öngen, S., (2000). Vergi Muhasebesi. Ankara: Yaklaşım Yayınları.
• Örten, R. ve Karapınar, A., (2007). Türkiye Muhasebe Standartları ile Uyumlu Dönemsonu Muhasebe Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Örten, R., Kaval, H., ve Karapınar, A. (2019). Türkiye Muhasebe-Finansal Raporlama Standartları Uygulama ve Yorumları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özulucan, A., (2019). Teori ve Uygulamalarla Türkiye Muhasebe Standartları Test Kitabı (Soru-Açıklamalı Cevap). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Özulucan, A., (2021a). Tekdüzen Hesap Planı’na ve Türk Ticaret Kanunu’na Göre Hazırlanmış Şirketler Muhasebesi, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Özulucan, A., ve Temel, E. (2021b), Türkiye Muhasebe Standartları ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Uygulamalarının Karşılaştırılması. Vergi Dünyası Dergisi, 41(484), 6-24.
• Sarıgül, S. (2020). Vergisel Yönleriyle Genel Muhasebe. Ankara: Vergi Müfettişleri Derneği.
• Sevilengül, O.. (2020). Genel Muhasebe. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şen Kıymetli, İ. (2013). Maddi Duran Varlıklar (TMS 16) Standardının Üretim İşletmelerinde Satışların Maliyetine Etkileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 21-36.
• Taşyürek, F. (2023). Muhasebe ve Vergi Mevzuatı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Tokay, H. (2002). Muhasebe Kuramı ve Vergi Mevzuatı Açısından Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Vergi Usul Kanunu
• TMS 12 Gelir Vergileri Standardı
• TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardı
• https://jafas.org/articles/2018-4-2/5_Amortisman_FULL_TEXT.pdf. Erişim Tarihi: (21.04.2024).
• https://www.e-denet.com/amortisman-uygulamasina-iliskin-pratik-bilgiler/icerik/169. Erişim Tarihi: (23.04.2024).
• https://www.objektifymm.com.tr/icerik/makaleler/amortisman-ve-uygulamalari. Erişim Tarihi: (20.04.2024).
• https://any.partners/tms-ve-bobi-frsde-amortisman-uygulamalarinda-dikkat-ceken-konular/. Erişim Tarihi: (26.04.2024).
• https://burhaneray.com/makaleler/detail/amortisman-ayirmama-veya-eksik-amortisman-ayirma uygulamasinin-sonuclari. Erişim Tarihi: (17.10.2021).