The Complementary Role of Guilds In Increasing The Efficiency Of Public Measures In The Ottoman Empire

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 205 - 228, 29.09.2023

Ali Şen , Baki Çakır , İsmail Balkan

https://doi.org/10.53306/klujfeas.1312975

Öz

The continuation of the operation of the artisan in the Ottoman within the framework of the rules determined by the public authority is of crucial importance for the protection of the social and economic order. The artisan is the main segment that meets the goods and services needs of the society. The public authority greatly benefited from the guild in regulating the functioning of the artisan. Guild is a community of artisan who is engaged in the same profession. The main duty of the guild is to ensure the continuity in meeting the goods and services needed of the society by the artisan. In addition, guild undertake many additional duties and responsibilities that complement the measures taken by the public authority in the protection of artisan and social order. This study explains the complementary duties and responsibilities of guild in order to increase the effectiveness of public measures in the preservation of the artisan's order and ensuring the economic and social order. The major of these roles are to provide the relationship between artisan and public authority and to assist the public authority in the process of supervising, overseeing and regulating artisan. These complementary roles undertaken by the guild both reduce the workload of the public authority and add effectiveness to public measures.

Anahtar Kelimeler

guild, guild organization, public measure, regulation, supervision, mediation

Osmanlı’da Kamusal Tedbirlerin Etkinliğinin Artırılmasında Loncaların Tamamlayıcı Rolü

Öz

Osmanlı’da esnafın faaliyetlerinin kamu otoritesince belirlenen kurallar çerçevesinde sürdürülmesi toplumsal ve ekonomik düzenin korunması açısından hayati öneme sahiptir. Esnaf toplumun mal ve hizmet ihtiyacını karşılayan başlıca kesimdir. Kamu otoritesi esnafın işleyişinin düzenlenmesinde, aynı mesleği icra eden esnaftan oluşan ve bir esnaf topluluğu olan loncalardan büyük ölçüde yararlanmıştır. Loncaların asli görevi toplumun ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin esnaf tarafından karşılanmasında devamlılığı sağlamaktır. Bununla beraber loncalar, esnaf ve toplum düzeninin korunmasında kamunun aldığı tedbirleri tamamlayıcı nitelikte ilave birçok görev ve sorumluluk üstlenmektedir. Bu çalışma, Osmanlı loncalarının esnaf düzeninin korunmasında, ekonomik ve toplumsal düzenin sağlanmasında kamusal tedbirlerin etkinliğini artırmak amacıyla üstlendiği tamamlayıcı görev ve sorumlulukları açıklamaktadır. Bu kapsamda tarihsel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Çalışmada tespit edilen rollerin başlıcaları; esnaf ile kamu otoritesi arasındaki iletişimin sağlanması ile esnafın denetlenmesi, gözetilmesi ve düzenlenmesi süreçlerinde kamu otoritesine yardımcı olmaktır. Loncaların üstlendiği bu tamamlayıcı roller kamunun iş yükünü azaltmakta, özellikle sosyal ve ekonomik düzenin sağlanmasında kamusal tedbirlere etkinlik kazandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

lonca, lonca teşkilatı, kamusal tedbir, düzenleme, denetleme, aracılık

Kaynakça

• Akbaş, H. E., Bozkurt, S. & Yazıcı, K. (2018). Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi İle Karşılaştırması. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9, 165-201.
• Baer, G. (1970). The Administrative, Economic and Social Functions Of Turkish Guilds. International Journal of Middle East Studies, 1(1), 28-50.
• Bayram, S. (2012). Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21, 81-114.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). A.{DVNSMHM.d. 29-229, 2.XI.984/21.01.1577; 22-544, 26.IV.981/25.08.1573; 47-381, 23.V. 990/15.06.1582; 58-5, 29.IV.993/ 30.04.1585; 67-54 (1.I.999/30.10.1590; 85-112, 10.VI.1040/14.01.1631;127-1437, 30.III.1131/20.02.1719.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). A.}MKT.NZD. 222-47, 7.IX.1273/1.05.1857.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). C.BLD. 132/6586, 29.XI.1177/30.05.1764.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). C.DRB. 29-1432, 25.II.1196/9.02.1782.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). MF.MKT. 65/35, 22 VII 1297/30.06.1880.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). MVL. 359-24, 27.XI.1276/16.06.1860.
• BOA. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi). MVL. 360-51, 12.12.1276/1.07.1860.
• Bozatay, Ş. A. & Demir, K. A. (2014). Osmanlı Adli ve İdari Sisteminde Kadılık: Kurumsal Bir Değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(10), 71-89.
• Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çağatay, N. (1989). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çakır, B. (2011). Resmî Belgelerde Osmanlı Esnafı. B. Çakır & İ. Gümüş (Ed.), Ahilik (ss. 97-120). Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Yayınları.
• Çelik, Ş. (2007). TDV İslam Ansiklopedisi (C.33). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çeven, M. (2020). Doğu’da ve Batı’da loncalar. İstabul: İktisat Yayınları.
• Çiftçi, C. (2004). Müşteri Memnuniyeti, Kalite ve Osmanlı Esnafı. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(7/2), 17-34.
• Demirtaş, M. (2010). Osmanlı Esnafında Suç ve Ceza. Aydın: Birleşik Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lügat. İzmir: Aydın Kitabevi.
• Ekinci, Y. (1989). Ahilik. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Erdoğdu, İ. (2000). Osmanlı İktisadi Düzeninde İhtisâb Müessesesi ve Muhtesiblik Üzerine Bir Deneme. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 123-145.
• Ertuğ, N. (2015). Osmanlı Kefalet Sistemi ve Esnaf Birlikleri Uygulaması. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 32, 31-44.
• Genç, M. (2007). Osmanlı Esnafı ve Devlet. M. Baykan, F. Aytuna & B. Çelen (Der.), Lonca’dan Oda’ya (ss. 80-89), İstanbul: Müka Yayınları.
• Güler, İ. (2000). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları ve Sorunları Üzerine Gözlemler. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 1(2), 121-158.
• Gündüz, A. Y., Kaya, M. & Aydemir, C. (2012). Ahilik Teşkilatında ve Günümüzde Tüketicilerin Korunmasına Yönelik Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(2), 37-53.
• Gürata, M. (1975). Unutulmaz Adetlerimiz ve Loncalar. Ankara: Tisa Yayıncılık.
• Güvemli, O. (2000). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi – Osmanlı İmparatorluğu’na Kadar (C. 2), İstanbul: İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Yayınları.
• Güven, A. & Dülger, B. (2017). Osmanlı’dan Günümüze Yerel Hizmet Sunan Klasik Kurumların Dönüşümü. Enderun Dergisi, 1(1), 44-53.
• Hızlı, M. (2011). Ahiliğin Anadolu’daki Gelişim süreci. B. Çakır ve İ. Gümüş (Der.), Ahilik (ss. 17-40), Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Yayınları.
• İnalcık, H. & Arı, B. (2005). Türk-İslam-Osmanlı Şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6), 27-56.
• Kahraman, A. (1998). İslam Hukukunda Şahsa (Nefse) Kefâlet Müessesesi ve Türk Ceza Muhakemeleri Hukuku'ndaki Teminatla Salıverme Müessesesi İle Mukayesesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 301-328.
• Kal’a, A. (1998). İstanbul Esnaf Tarihi tahlilleri – İstanbul Esnaf Birlikleri ve Nizamları (C.1), İstanbul: İstanbul Araştırmaları Merkezi Kültür Yayınları.
• Kal’a, A. (2003). Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1(1), 245-266.
• Kazancı, M. (2006). Osmanlı’da Halkla İlişkiler. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 4(3), 5-20.
• Koçu, R. E. (2003). Tarihte Osmanlı Esnafı. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Koyuncu, M. (2008). 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Esnafı (İstanbul ve Bursa Örnekleri) (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koyuncu, N. (2018). Osmanlı Devleti’nde Esnaf Gediklerinin Hukuki Esasları, Gelişimi ve İlgası. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(2), 47-76.
• Kuran, T. (2010). Esnaf ve Loncalar, Hristiyan ve Yahudi Cemaat İşleri, Yabancılar. T. Kuran (Ed.), Mahkeme Kayıtları Işığında 17. Yüzyıl İstanbul’unda Sosyo-Ekonomik Yaşam (C.1). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mahiroğulları, A. (2011). Selçuklu/Osmanlı Döneminde Kurumsal Bir Yapı: Ahilik/Gedik Teşkilatı ve Sosyo-Ekonomik İşlevleri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 54, 139-154.
• Ortaylı, İ. (2018). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı. İstanbul: Kronik Yayınevi.
• Özdemir, R. (1986). Ankara Esnaf Teşkilatı (1785 - 1840). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 156-181.
• Şeker, C. & Çakır, B. (2021). Futuwwa Organization, Malāmatiyya Movement, Akhi Order and Economic Life. S. Kılıç (Ed.), Sosyal Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar (s. 186-208). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tabakoğlu, A. (1987). Osmanlı Ekonomisinde Fiyat Denetimi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43, 111-150.
• Tabakoğlu, A. (1998). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Taner, E. (2009). Osmanlı Esnafı – Ticari ve Sosyal Hayat – Belge ve Fotoğraflarla. Ankara: Grafiker Yayınları.
• TDK. (2020, 30 Nisan). Genel Sözlük. Nisan 30, 2020 tarihinde Türk Tarih Kurumu Resmi Web Sitesi www.tdk.gov.tr adresinden alındı.
• Tızlak, F. (2015). Hatt-ı Hümayunlar Işığında III. Selim Dönemi’nde İstanbul’da Fırınların ve Ekmeklerin Tebdil-i Kıyafetle Denetimi. CEDRUS-The Journal of MCRI, 3, 337-350.
• Yaylı, H. & Pustu, Y. (2010). Klasik Dönem Osmanlıda Kent Yönetimi ve Kentliler. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 6(23), 139-162.
• Yi, E. (2018). 17. Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri. (Çev. Zeren, B.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 2000.