HUKUKİ GÜVENLİK İLKESİ VE UNSURLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 4, 1 - 11, 25.10.2023

Şebnem Ekeryılmaz , Temel Gürdal

Öz

Hukuki güvenlik ilkesi, hukuk kuralları ile bireylere güvenlik sağlayan, uygulanmaması halinde diğer vergileme ilkelerini de olumsuz etkileyen ve bu gerekçeyle de tüm vergileme ilkelerini kapsayan temel bir ilkedir. Hukuki güvenlik ilkesini meydana getiren üç adet unsur; belirlilik, geriye yürümezlik ve kıyas yasağıdır. Kıyas yasağını ve geriye yürümezliği zedeleyen her durum belirlilik ilkesini de zedelemektedir. Dolayısıyla hukuki güvenlik ilkesi ve unsurları bir bütün arz etmektedir. İlkenin ve unsurlarının önemli olması, çift yönlü fayda sağlama fonksiyonuna sahip olması yani ilke ve unsurlarına uyum sağlanmasıyla birlikte hem vergi idaresi hem de bireyler açısından olumlu sonuçların ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Bu sebeple çalışmanın amacını, ilke ve unsurlarının derinlemesine incelenmesi oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergileme, Hukuki Güvenlik İlkesi, Hukuki Güvenlik İlkesinin Unsurları

Kaynakça

• Akkaya, M. (2011). “Vergi Aslı ve Fer’ileri Bakımından Geriye Yürümezlik Esası: “Haklılık” Ölçütü Üzerine Değerlendirmeler”, Billur Yaltı (Ed.); Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası, Beta Yayınları: İstanbul, ss.113-124.
• Aksoy, Ş. (1989), Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi, Filiz Kitapevi, 2.b., İstanbul.
• Altundiş, M. (2008), “Hukuki Güvenlik İlkesi”, Yasama Dergisi, S: 10, ss.60-94.
• Batun, M. (2010), “Vergi Yargılamasına Egemen Olan İlkeler”, Yaklaşım Dergisi, 206:258-264.
• Biyan, Ö., & Biyan, N. A. (2022). Vergi Mevzuatındaki Sık Değişikliklerin İşletmelerin Karar Alma Süreçlerine Etkisinin Vergi Uyumu Açısından Değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4): 233-248.
• Bozdoğan, D. & Bülbül, E. (2020). “E-Fatura Yerine Kağıt Fatura Düzenlenmesine İlişkin Kesilen Özel Usulsüzlük Cezasının Vergilemede Kıyas Yasağı İlkesi Açısından İncelenmesi”. Vergi Sorunları Dergisi, 43(386): 36-42.
• Can, H. & Çevik, H. (2014), “Vergi Kanunlarının Yürürlüğe Girmesi, Yürürlükten Kalkması ve Geriye Yürümezlik İlkesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 308: 169-179.
• Çağan, N. (1982), Vergilendirme Yetkisi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul.
• Çaptuğ, M. (2021). “Hukuki Güvenlik İlkesinin Kavramsal Gelişimi”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (17): 133-160.
• Deák, D. (2008), "Neutrality and Legal Certainty in Tax Law and the Effective Protection of taxpayers’ Rights.", Acta Juridica Hungarica, 49(2): 177-201.
• De Salvia, M. (2001), La place de la Notion de Sécurité Juridique Dans la Jurisprudence de la Cour Européenne des Droits de l'homme. Les Cahiers du Conseil Constitutionnel, (11): 93-97.
• Gerçek, A. (2017), Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku, Ekin Yayınevi, 5.b., Bursa.
• Gerçek, A., Çetin Gerger, G., Taşkın, Ç., Bakar, F., & Güzel, S. (2015). Mükellef Hakları: Türkiye Perspektifi ve Geliştirilmesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gözler, Kemal (2018), Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 22.b., Ekin Yayınevi, Bursa.
• Gözübüyük, Ş. A. (1993), Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, 8.b., Ankara.
• Güneş, G. (2014), Verginin Yasallığı İlkesi, 4.b., On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Gürdal, T. (2009), Türkiye’de Bölgelere Göre Toplumsal Vergi Yükü, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Kaneti, S. (1987), Vergi Hukuku, Özdem Kardeşler Matbaası, İstanbul.
• Karakoç, Y. (2017), Türk Hukuku’nda Vergi Kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Kaya, F. (2016), “E-Tebligat ve Hukuki Güvenlik İlkesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 329: 23-28.
• Koyuncu, C. (2016), Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Anayasal Vergilendirme İlkeleri, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Leyland, P. (2016), The Constitution of the United Kingdom, HART Yayıncılık, Oxford.
• Morse, G., Williams, W. D., Eden, S. (2016), Davies: Principles of Tax Law, 8.b., Sweet & Maxwell, United Kingdom.
• Negrut, V. (2012), “Applying the Legal Security Principle in Administrative Law”, Acta U. Danubius Jur., 5: 5-13.
• Olowofoyeku, A. A., Kirkbride, J., Butler, D. (2003), Revenue Law Principles and Practise, Liverpool Academic Press, Great Britain.
• Öncel, M., Kumrulu, A., Çağan, N. (2018), Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Öz, E. & Akçay, F. (2012), “Uygulama ve Örnekleriyle Türk Vergi Hukukunda Gerçek ve Gerçek Olmayan Geriye Yürümeler ve Hukuki Güvenlik İlkesine Etkisi”, Vergi Sorunları Dergisi, 288: 160-174.
• SARICAOĞLU, E., & ARIKAN, A. (2021). Gerçek olmayan geçmişe yürüme vs haklı beklentilerin korunması ilkesi: 7194 sayılı kanun örneği üzerinden bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29(2): 1501-1540.
• Scalia, D. (2008), “A Few Thoughts on Guaranties Inherent to the Rule of Law as Applied to Sanctions and the Prosecution and Punishment of War Crimes”, International Review of the Red Cross, 90(870): 343-357.
• Taylar, Y. & Artun, E. S. (2022). “İpotekli Gayrimenkullerin Cebri Satışlarında Yeni Malikin Emlak Vergisi Açısından Müteselsil Sorumluluğu: Belirlilik İlkesi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (49): 245-264.
• Tekbaş, A. (2009), Vergi Kanunlarının Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi: Türkiye Değerlendirmesi, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Bakanlığı, Yayın No: 2009/396, Ankara.
• Tekbaş, A. (2018), “Evaluation of “Türkiye İş Bankası Judgement” of the Constitutional Judgement of the Constitutional”, 33. Uluslararası Maliye Sempozyumu, Ekin Yayınevi, ss.102-106.
• Şenyüz, D. (2020). “Vergi İncelemesinde Zaman Bakımından Yetki”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (43): 247-264.
• Uçar, O. & Tosun, C. (2020). “Dijital Hizmet Vergisinin Anayasanın Vergilendirmeye Has İlkeleri Bağlamında Değerlendirilmesi”, Vergi Raporu Dergisi, 254: 22-41.
• Uslu, H. (2021). “Vergilendirmede Geçmişe Yürümezlik İlkesinin Türk Vergi Hukukundaki Yerinin Anayasa Mahkemesi Karar Örnekleri ile Analizi”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(3): 1487-1505.
• Danıştay Dergisi (1973), “Fransız ve Türk Hukuk Sistemlerinde İdari İşlemlerin Geriye Yürümezliği İlkesi”, 11: 85-132.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasası (1982), T.C. Resmi Gazete, 2709, 18.10.1982.
• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (2004), T.C. Resmi Gazete, 25611, 12.10.2004.
• 143 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (1981), T.C. Resmi Gazete, 17402, 16 Temmuz.
• 7456 Sayılı 6/2/2023 Tarihinde Meydana Gelen Depremlerin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpların Telafisi İçin Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi İhdası ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, T.C. Resmi Gazete, 32249, 15.07.2023.
• Anayasa Mahkemesi’nin 2021/129 Esas Sayılı 2022/33 Karar Sayılı 24.3.2022 tarihli kararı.
• Anayasa Mahkemesi’nin 2014-13916 Başvuru Numaralı 12.1.2017 tarihli Bireysel Başvuru Kararı.
• Anayasa Mahkemesi’nin 2010/7 Esas Sayılı 2011/172 Karar Sayılı 22.12.2011 tarihli kararı.