Karapapak-Terekeme Türklerinde Doğa Olayları İle İlgili Halk İnançları ve Mitolojik Boyutu

Yıl 2014, Cilt: 2014 Sayı: 4, 37 - 40, 01.12.2014

Erkan Aslan

https://doi.org/10.18493/kmusekad.27679

Cited By: 2

Öz

Nature has a distinct place among people as a notion that is alive. Therefore, it was protected with great care; and it was believed to bring negativities on people in terms of belief once it was destroyed. While natural events are considered to be beneficent, they are sometimes interpreted as a warning from God. The reason why people have such a belief is that they could not analyze natural events from a scientific perspective sufficiently. Such being the case, many public beliefs occurred about the natural events; and they brought several practices along with them. These beliefs, being metamorphosed by time, geography and various religious notions, have survived until today. As for the belief systems among Turks, it could be said that they occurred within the old belief systems. While some of them were forged by Islam, the others have survived in the same form until today. It is possible to see the public beliefs, which provide some clues about the way societies regard life, the cultures they were affected by and so on, almost in every Turkish community. This study will include the public believes and practices among the Turks of Karapapak and Terekeme. It will analyze the similarities and differences between the understanding of nature and public beliefs of Karapapak- Terekeme Turks and the ones that belong to the other Turks living in different regions. It will also touch upon how the public beliefs came into being and their mythological dimensions. Besides, it should be noted that the compilations taking place in this study were taken from the Karapapak- Terekeme Turks who live in Selim providence of Kars. Key Wods: Nature, Karapapak, Terekeme, Public beliefs, Mythology

Anahtar Kelimeler

-

Karapapak-Terekeme Türklerinde Doğa Olayları İle İlgili Halk İnançları ve Mitolojik Boyutu

Öz

Doğa, içerisinde yaşanılan bir kavram olarak insanlar arasında önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden doğanın korunmasına özen gösterilmiş, doğaya karşı yapılacak tahribatın inançsal açıdan olumsuzluklar getireceğine inanılmıştır. Doğa olayları da kimi zaman iyiye yorumlanırken kimi zaman ise Tanrı’dan gönderilen bir uyarı olarak algılanmıştır. İnsanların böyle bir düşünce içerisinde olması, geçmiş dönemlerde doğa olaylarını yeteri kadar bilimsel açıdan inceleyememesinden kaynaklanmaktadır. Böyle bir durumda doğa olayları ile ilgili birçok halk inancı ortaya çıkmış, bu halk inançları da birçok uygulamayı beraberinde getirmiştir. Bu inançlar; değişen zaman, coğrafya ve din kavramları ile birlikte çeşitli farklılıklara uğrayarak günümüze kadar süregelmiştir. Türklerdeki halk inançları ise eski inanç sistemleri ile ortaya çıkmış, kimisi İslamiyet ile birlikte yeni karakter kazanmış, kimi ise aynen günümüze ulaşmıştır. Toplumların hayata bakış tarzları, etkilendiği kültürler vb. hakkında ipucu veren halk inançlarını hemen hemen her Türk topluluğunda görmek mümkündür. Biz de çalışmamızda Karapapak-Terekeme Türkleri arasındaki doğa ile ilgili halk inançlarına ve uygulamalarına yer vereceğiz. Karapapak-Terekeme Türklerindeki doğa ile ilgili halk inançlarını Türk dünyasının diğer bölgelerindeki halk inançları ile karşılaştırıp benzerlikleri ve zıtlıkları üzerinde duracağız. Bununla birlikte halk inançlarının çıkış noktasına ve mitolojik boyutuna yer vermeye çalışacağız. Ayrıca çalışmamızda yer verdiğimiz derlemeler, Kars’ın Selim ilçesinde yaşayan Karapapak - Terekeme Türklerinden derlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Doğa, Karapapak, Terekeme, Halk İnançları, Mitoloji

Kaynakça

• Aslan, Erkan (2011) “Karapapak-Terekeme Türklerinden Halk Edebiyatı ve Halk Bilimi Örnekleri”, Erciyes Dergisi, Sayı 402, Kayseri, S. 25-26.
• Çetinkaya, Haydar (2004) “Karapapah Türklerinde Halk İnançları” Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 2, S. 49-72. Çobanoğlu, Özkul (2012) Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınevi, Ankara. Çoruhlu, Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul. Freud, Kamuran Şipal, Say Yayınları, İstanbul. (2012)
• Gökbel, Ahmet (1998) Anadolu Varsaklarında İnanç ve Âdetler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara. Kalafat, İnançları” Türk Kültürü, Sayı: 431, Ankara. S. 160-164.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin (1972), “Dede Korkut Oğuznameleri Işığında” Karapapaklar, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Küçükbezirci, Seyit (2009) Konya Halkbilimi Folklor Güldestesi, T.C. Konya Valiliği İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya.
• Mircea, Eliade (1993) Mitlerin Özellikleri, Çev.: Sema Rifat, Simavi Yayınları, İstanbul.
• Mircea, Eliade (2005) Dinler Tarihi İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi, Çev.: Mustafa Ünal, Serhat Kitabevi, Konya.
• Türkmen, Fikret (1999) “Eski Türklerin İnançlarında Tabiat Kültü”, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı: 3, İzmir, S. 175-181.
• Yıldırım, Hüseyin (2000) Ayıı Üöreğe (Tanrı
• Öğretisi) Metni Esasında Saha Türkçesinde İsim, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi