Nepotism as a Type of Favoritism Restricting Meritocracy: An Assessment under the 10th and 70th Articles of the 1982 Constitution

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 39, 312 - 335, 30.12.2020

Tarık Yücel , Alper Özmen

Öz

A well-functioning public administration is only possible by a qualified personnel system. In Turkey, to this purpose, some reforms are made both before and after the Republican era to have a sound public personnel system. Within this context, appointments, promotions, rights and liberties, rewards and punishments, retirement rights of personnel are regulated in a legal framework, giving them a modern structure. Since regulations have been made upon meritocracy, it can be taken as an indicator that personnel system functions just, equal and unbiased. However, bad examples in the process of public employment show that some nepotistic violations against the laws are made implicitly or explicitly.
In this work, nepotism, which is one of the main reasons for the fact meritocracy based Turkish personnel system in legal terms/theoretically cannot be put into practice in full sense, is examined. According to the literature, news from press, courts and ethical boards decisions, it is reviewed that strong kinship relations affect the public employment policy in Turkey where a conservative society prevails. In this research, the conceptual frameworks of nepotism and meritocracy will be formed and the practices from Turkey and around the world will be investigated and evaluation will be done through the 10th and 70th articles of the 1982 Constitution.

Meritokrasiyi Kısıtlayan Kayırmacılığın Bir Türü Olarak Nepotizm: 1982 Anayasası’nın 10. ve 70. Maddeleri Kapsamında Bir Değerlendirme

Öz

Kamu yönetiminin iyi işlemesi, nitelikli bir personel rejimiyle mümkündür. Türkiye'de bunu sağlamak için Cumhuriyet öncesi ve sonrası yapılan reformlarla sağlam bir kamu personel sistemi oluşturulması amaçlanmıştır. Bu bağlamda personelin göreve alınması, atanması, yükseltilmesi, hak ve yetkileri, ödül ve cezaları, emeklilik hakları hukuki bir çerçeveye oturtularak çağdaş bir yapıya kavuşturulmuştur. Yapılan düzenlemelerde meritokrasinin esas alınması; personel sisteminin adil, eşit ve tarafsız bir şekilde işleyeceğinin işareti sayılmıştır. Ancak kamuda istihdam süreçlerinde yaşanan olumsuz örnekler, kanunlara rağmen kayırma yönelimli ihlallerin açık ya da örtülü bir şekilde yapıldığını göstermektedir.
Bu çalışmada, yasal altyapısı meritokratik ilkelere dayanan Türk kamu personel sisteminde bu ilkelerin pratiğe yansıyamamasının patolojik sebeplerinden biri olan nepotizm araştırılmıştır. Literatür incelenmesi, yazılı basın haberleri, mahkeme ve etik kurul kararları çerçevesinde, geleneksel toplum yapısının egemen olduğu Türkiye'de sıkı akrabalık ilişkilerinin kamuda istihdam politikalarını etkilediği tespit edilmiştir. Bu kapsamda çalışma, nepotizmin bir yönetsel yozlaşma türü olarak meritokrasinin önünde engel teşkil ettiği varsayımına dayanmaktadır. Araştırmada nepotizm ve meritokrasinin kavramsal çerçevesi oluşturularak dünya ve Türkiye'deki uygulama örnekleri araştırılacak ve 1982 Anayasası'nın 10. ve 70. maddeleri üzerinden bir değerlendirmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nepotizm, Meritokrasi, Kamu Personel Sistemi, Liyakat Sistemi, Yağma Sistemi

Kaynakça

• Ak, M. ve Sezer, Ö. (2018). Kamu Personel Sisteminde Çalışanların Görevde Yükselmesinde Kayırmacılık Sorunu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (0), 739-757.
• Akar, S. (2020). Örgüt Kültüründe Bir İş Ahlakı Problemi Olarak Nepotizm. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3 (1), 241-251.
• Aktan, C. C. (2001). Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri. Ankara: Hak-İş Yayınları.
• Alvarado, L. A. (2010). Dispelling the Meritocracy Myth: Lessons for Higher Education and Student Affairs Educators. The Vermont Connection (31), 11-12.
• Aslan, O. E. (2018). Kamu Personel Hukuku. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Ayers, W. (1993). To Teach: The Journey of a Teacher. New York: Teachers College Press.
• Balibar, E. ve Wallerstein, I. (2000). Irk Ulus Sınıf: Belirsiz Kimlikler. Nazlı Ökten (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bayhan, V. (2002). Demokrasi ve Sivil Toplum Örgütlerinin Engelleri: Patronaj ve Nepotizm. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 1-13.
• Bucaktepe, A. (2014). Devlet Memurluğu ve Memurların Değerlendirilmesi Üzerine Düşünceler. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18 (3), 459-490.
• Demirbilek, N. (2018). Okul Müdürlerinin Kayırmacı Davranışlarının Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algıları ile Müdüre Güvene Etkisi. (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya
• Dilek, S., Özdirek, R. ve Keskingöz, H. (2019). Kayırmacılık Kavramının İslam Ekonomisi Bağlamında İncelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (4), 3186-3210.
• Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul Yönetiminde Kayırmacılığa İlişkin Ölçek Geliştirme Çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 2 (2), 141-154.
• Erusta, M. ve Akdeniz, M. (2016). “Çalışma Hayatında Nepotizm ve Liyakat”, https://docs.google.com/document/d/1uOKkFJ_MP5uwelHmDoLkhJ5CsRs5oGShUceuP_W9n-g/edit#heading=h.1ksv4uv, (13/10/2020).
• Eryılmaz, B. (2002). Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ford, R., & McLaughin, F. (1985). Nepotism. Personnel Jurnal.
• Hobbes, T. (2017). Leviathan veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti. Semih Lim (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İnceoğlu, S. (2001). Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı Çerçevesinde Af, Şartlı Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi. Anayasa Yargısı Dergisi, 18 (0), 41-70.
• Wilson, J. Q. ve Kelling, G. L. (1982). Broken Windows. The Atlantic Monthly.
• Berkman, Ü. (1983). Az Gelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk. Ankara: TODAİE Yayınları,
• Karakaş, M. ve Çak, M. (2007). Yolsuzlukla Mücadelede Uluslararası Kuruluşların Rolü. Maliye Dergisi, 0 (153), 74-101.
• Karatepe, S. ve Kurnaz, S. (2019). Kamu Yönetiminde Liyakat İlkesi: İngiltere Örneği Üzerinden Türkiye İçin Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(46), 77-104.
• Khatri, N. ve Tsang, E. W. (2003). Antecedents and Consequences of Cronyism in Organizations. Journal of Business Ethics, 43 (4), 289-303.
• Lasch, C. (2006). Narsisizm Kültürü. S. Öztürk ve Ü. H. Yolsal (Çev.). Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Loewe, M., Blume, J. ve Speer, J. (2008). How Favoritism Affects the Business Climate: Empirical Evidence from Jordan. Middle East Jurnal, 62 (2), 259-276.
• Markovits, D. (2019). “When meritocracy wins, everybody loses”, (E. Klein, Röportaj Yapan), https://podcasts.apple.com/us/podcast/when-meritocracy-wins-everybody-loses/id1081584611?i=1000450823662, (16/10/2020).
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. O. Akınhay ve D. Kömürcü (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mijs, J. ve Savage, M. (2020). Meritocracy, Elitism and Inequality. The Political Quarterly, 0 (91), 397-404.
• Nadler, J. ve Schulman, M. (2006). “Favoritism, Cronyism, and Nepotism. Santa Clara University”, https://www.scu.edu/government-ethics/resources/what-is-government-ethics/favoritism-cronyism-and-nepotism/, (03/06/2020).
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde Kayırmacı Uygulamalar Üzerine Nitel Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (20), 179-206. Özler, H., Özler, D. E. Ve Gümüştekin, G. E. (2007). Aile İşletmelerinde Nepotizmin Gelişim Evreleri ve Kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 437-449.
• Özsemerci, K. (2003, Ankara). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri. Ankara: Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü.
• Öztürk, N. K. (2002). Liyakat Sistemini Korumanın Farklı Bir Yolu: Liyakat İlkesi Koruma Kurulu. Türk İdare Dergisi, 0 (435), 129-143.
• Padgett, M. Y. ve Morris, K. A. (2005). Keeping it “All in the Family:” Does Nepotism in the Hiring Process Really Benefit the Beneficiary?. Journal of Leadership & Organizational Studies, 11(2), 34–45.
• Polat, M. (2019). Nepotizm ve Psikolojik Sözleşme İhlallerinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisi. (Doktora tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Sağlam, M. (2005). Personel Hukukuna İlişkin Anayasal İlkeler ve Anayasa Mahkemesi Uygulaması. Danıştay Dergisi, 35 (109), 1-27.
• Sayıştay (2019a). “2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu”, https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/Belediyeler/ADANA%20B%C3%9CY%C3%9CK%C5%9EEH%C4%B0R%20BELED%C4%B0YES%C4%B0.pdf, (15/07/2020).
• Sayıştay (2019b). “2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu”, https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/Belediyeler/ANKARA%20KAHRAMANKAZAN%20BELED%C4%B0YES%C4%B0.pdf, (15/07/2020).
• Sayıştay (2019c). “2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu”, https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/Belediyeler/ANKARA%20KE%C3%87%C4%B0%C3%96REN%20BELED%C4%B0YES%C4%B0.pdf, (15/07/2020).
• Sayıştay (2019d). “2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu” https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/62643830/files/raporlar/kid/2018/Belediyeler/D%C4%B0YARBAKIR%20B%C3%9CY%C3%9CK%C5%9EEH%C4%B0R%20BELED%C4%B0YES%C4%B0.pdf, (15/07/2020).
• Scully, M. A. (2015). Meritocracy. Wiley Encyclopedia of Management, 1-2. doi:10.1002/9781118785317.weom020075
• Tannock, S. (2008). The Problem of Education Based Discrimination. British Journal of Sociology of Education, 29 (5), 439-449.
• Topdemir, T. A. (2019). Politik yetinin örgütsel sapma üzerindeki etkisinde meritokrasinin düzenleyici rolü (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Torun, Y. (2009). Meritokrasi: Adaletin Terazisi mi Yoksa Bir Adalet İllüzyonu mu? Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 7 (26), 89-99.
• Ulucan, D. (2013). Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (0), 369-383.
• Vanhanen, T. (1999). Domestic Ethnic Conflict and Ethnic Nepotism: A Comparative Analysis. Journal of Peace Research, 36 (1), 55-73.
• Weber, M. (2012). Ekonomi ve Toplum, L. Boyacı (Çev.). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Yüksel, C. (2005). Devlette Etikten Etik Devlete: Kamu Yönetiminde Etik. İstanbul: TÜSİAD.
• Yürekli, Ö. (2017). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluğun Analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0 (4), 236-267.
• Zeytinoğlu, E. (2010). Ayrımcılık Yasağına Genel Bir Bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (18), 115-134.