Evaluation of the Financial Performance of Technology Companies Operating in Borsa Istanbul with TOPSİS and MABAC Methods

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 45, 945 - 965, 29.12.2023

Seyyide Doğan , Emine Kalaycı

Öz

As the world becomes more digitalized, it is clear that technological advancements have a significant impact on national economies. Evaluation of financial performance is crucial for securing the funding required for the growth of the technology sector. In this study, the financial performance of the firms in the Borsa Istanbul technology index is evaluated with TOPSIS and MABAC methods. The financial performance analysis of technology companies, which differ from other sector companies in terms of the return on investments and high borrowing levels, was carried out covering the years 2019-2022, and the weights of the financial ratios considered as evaluation criteria were obtained by the CRITIC method, which is an objective weighting method. As a result of the analysis, Papıl and Ard Group had the highest value in different methods and years, while Netaş had the lowest value. Escom and Kfeın were the companies with the highest fluctuations in the rankings over the years.

Anahtar Kelimeler

financial performance, multi-criteria decision making, TOPSIS, MABAC, CRITIC.

Borsa İstanbul’da Faaliyet Gösteren Teknoloji Firmalarının Finansal Performansının TOPSİS, MABAC Yöntemleri ile Değerlendirilmesi

Öz

Dijitalleşmenin artmasıyla teknolojik gelişmelerin ülke ekonomilerine çok fazla katkı sağladığı görülmektedir. Teknoloji sektörünün gelişmesi için gerekli olan fonların sağlanması açısından finansal performans değerlemesi önemlidir. Bu çalışmada Borsa İstanbul teknoloji endeksinde yer alan firmaların finansal performansı TOPSİS ve MABAC yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Yatırımların kara dönüşme süresi ve yüksek borçlanma seviyeleri bakımından diğer sektör firmalarından ayrışan teknoloji firmalarının finansal performans analizi 2019-2022 yıllarını kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiş ve değerlendirme kriterleri olarak ele alınan finansal oranların ağırlıkları objektif ağırlıklandırma yöntemi olan CRITIC yöntemi ile elde edilmiştir. Analiz sonucu farklı yöntemlerde ve yıllar itibari ile değerlendirildiğinde Papıl ve Ard Grup en yüksek değere sahip olurken Netaş en düşük değeri almıştır. Performans sıralamalarda analiz dönemi boyunca büyük dalgalanmaların gözlendiği şirketler ise sırasıyla Escom ve Kfeın olmuştur.

Anahtar Kelimeler

finansal performans, çok kriterli karar vereme, TOPSIS, MABAC, CRITIC

Kaynakça

• Akbulut, O. Y. (2020). Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2020(40), 471-488.
• Akgüç, Ö. (1994). Finansal Yönetim. İstanbul: Avcıol Basım-Yayım.
• Akyüz, G. Ç. (2022) Hayat Dışı Sigorta Şirketlerinin Finansal Performans Analizinde Topsis ve Mabac Yöntemlerinin Değerlendirilmesi. İzmir İktisat Dergisi, 37(4), 891-912.
• Alper, A. ve Biçer, E. B. (2017). Kamu Hastanelerinde Finansal Performansın Oran Analizi ile Ölçülmesi: Bir Kamu Hastanesi Örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18 (2), 337- 357.
• Altın, H. (2021). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Şirketlerin Finansal Performansının Mabac Yöntemiyle Analizi. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 5(2), 211-234.
• Ardalan, K. (2017). Advancing the Interpretation of The Dupont Equation. Journal of The Modern Accounting and Auditing, 13(7), 294-298.
• Aslan, T. ve Yılmaz, E. (2018). Oran Analizi Yöntemi ile Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sınıfındaki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Finansal Performanslarının Karşılaştırmalı Analizi. Ida Academia Muhasebe ve Maliye Dergisi, 1(2), 36-52.
• Ayaydın, H., Pilatin, A., Barut, A. ve Pala, F. (2020). Ar-Ge Yatırımları Piyasa Performansını Etkiler Mi? Borsa İstanbul (Bist) Teknoloji Endeksi (Xutek) Üzerine Bir Araştırma. Global Journal of Economics and Business Studies, 8(16), 64-75.
• Ayçin, E. (2019). Kurumsal Kaynak Planlama (Kkp) Sistemlerinin Seçiminde Macbeth ve Mabac Yöntemlerinin Bütünleşik Olarak Kullanılması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (2), 533-552.
• Aydın, N. Başar, M. ve Coşkun, M. (2010). Finansal Yönetim. Detay Yayıncılık: Ankara.
• Baş, M., Hantal, T. ve Balcı, M. B. (2020). İşletmelerin Finansal Performanslarının Swara, Aras ve Topsıs Tekniği ile Karşılaştırılması: Bist Teknoloji Endeksi Uygulaması. Ekev Akademi Dergisi, 24 (81), 265-299.
• Baydaş, M., Elma, O. E. ve Pamučar, D. (2022). Exploring the Specific Capacity of Different Multi Criteria Decision Making Approaches Under Uncertainty Using Data From Financial Markets. Expert Systems with Applications, 197, 116755.
• Berkdemir, S. ve Altun, N. (2018). Sigorta Sektöründe Oran Analizi ve Puanlama Yöntemi. Sakarya İktisat Dergisi, 7(1), 70-91.
• Biswas, T.K. ve Das, M.C. (2019). Selection of Commercially Available Electric Vehicle Using Fuzzy AHP-MABAC. Journal of The Institution of Engineers (India): Series C, 100(3), 531- 537.
• Buraimo, B., Simmons, R. ve Szymanski, S. (2006). English Football. Journal of Sports Economics, 7(1), 29-46.
• Chen, K. H. ve Shimerda, T. A. (1981). An Empirical Analysis of Useful Financial Ratios. Financial Management, 10(1), 51–60.
• Çelik, S. (2020). Türk Katılım Bankacılığı Sektöründe Performans Analizi: Bütünleşik Crıtıc ve Mabac Uygulaması. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 6(2), 312-335.
• Çilek, A. (2022). SD Temelli MABAC ÇKKV Teknikleri ile Portföy Optimizasyonu: BİST GYO Sektöründe Ampirik Bir Uygulama. Trends in Business and Economics, 36(4), 374-386
• Dahooie, J. H., Zavadskas, E. K., Firoozfar, H. R., Vanaki, A. S., Mohammadi, N., ve Brauers, W. K. M. (2019). An Improved Fuzzy MULTIMOORA Approach for Multi-Criteria Decision Making Based On Objective Weighting Method (CCSD) and Its Application to Technological Forecasting Method Selection. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 79, 114-128.
• Dao, P. (2016), Performance Evaluation Based on Financial Raitos Case: Finnair and Scandinavian Airlines. Degree Thesis International Business, 16560, 71.
• Demirhan, D., ve Aracıoğlu, B. (2017). İnovasyon ve Finansal Performans Arasındaki İlişki: Bıst Teknoloji Endeksindeki Firmalar Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 195-218.
• Diakoulaki, D. G. Mavrotas ve L. Papayannakis, (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method. Computers And Operations Resarch, 22(7): 763-770.
• Doğan, H. (2022). Measurement of the Environmental Performance of Selected Countries with Integrated CRITIC- MABAC Methods. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 7 (2).
• Gallizo, J. L. ve Salvador, M. (2003). Understanding The Behavior of Financial Ratios: The Adjustment Process. Journal of Economics and Business, 55(3), 267–283.
• Gigović, L., Pamučar, D., Božanić, D. ve Ljubojević, S. (2017). Application of the GIS-DANP-MABAC Multi-Criteria Model for Selecting the Location of Wind Farms: A Case Study of Vojvodina. Serbia, Renewable Energy, 103, 501-521.
• Guo, L. ve Wang, Z. (2019). Ratio Analysis of J Sainsbury Plc Financial Performance Between 2015 And 2018 In Comparison With Tesco And Morrisons. American Journal of Industrial and Business Management, (9), 325-341.
• Gümüş, U. T. ve Bolel, N. (2017). Rasyo Analizleri ile Finansal Performansın Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Faaliyet Gösteren Havayolu Şirketleri’nde Bir Uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 87-96.
• Gümüş, U., ve Çıbık, E. (2018). Borsa’da İşlem Gören Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı İşletmelerinin Birleşik Oran Analizi (Dupont) Yöntemiyle Performansının Ölçülmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2178-2194.
• Halim, M. S., Jaafar M., Osman O. ve Akbar S. (2010). The Contracting Firm’s Failure and Financial Related Factors: A Case Study of Malaysian Contracting Firm. International Research Journal of Finance And Economics, (52), 28-40.
• Hwang, C. L., ve Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods And Applications: A State of the Art Survey. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag.
• İpekten, O. B (2006). Risk Sermayesi Finansman Modeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 385-408.
• Kalem, R. N. ve Akpınar, M.E. (2022). Entropi Metodu Tabanlı MABAC Yöntemi ile Personel Performans Değerlendirmesi: Gıda Sektöründe Bir Uygulama. Equinox, Journal of Economics, Business & Political Studies, 9(1), 89-106.
• Karadeniz, E. ve Aydın, C. (2023). Uluslararası Havayolu Yolcu Taşımacılığı Şirketlerinin Finansal Performansının Oran Analiziyle Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (98), 87-108
• Karadeniz, E. ve İskenderoğlu, Ö. (2011). İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda İşlem Gören Turizm İşletmelerinin Aktif Karlılığını Etkileyen Değişkenlerin Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, (22)1, 65-75.
• Karadeniz, E., Koşan, L. ve Kahiloğulları, S. (2014). Borsa İstanbul’da İşlem Gören Spor Şirketlerinin Finansal Performansının Oran Yöntemiyle Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 129-144.
• Kizielewicz, B., Shekhovtsov, A., ve Sałabun, W. (2023). Pymcdm-The Universal Library for Solving Multi-Criteria Decision-Making Problems. SoftwareX, 22, 101368.
• Konak, F.ve Civelek, S. A. (2021). Veri Zarflama Analizi ve Topsis Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: BİST Teknoloji Endeksi Uygulaması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3110-3131.
• Kundakcı, N. ve Arman, K. (2023). BİST Kurumsal Yönetim Endeksinde İşlem Gören Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Bütünleşik ÇKKV Yaklaşımı ile Analizi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 124-143.
• Metin, S., Yaman, S. ve Korkmaz, T. (2017). Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 371-394.
• Milosavljević, M., Bursać, M. ve Tričković, G. (2018). Selection of The Railroad Container Terminal in Serbia Based on Multi Criteria Decision-Making Methods. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 1(2), 1-15.
• Nenden, K. Ratna M.D. ve Dinda R.O. (2017). Comparative Analysis of Financial Performance Pt Kalbe Farma, Tbk. and Pt Kımıa Farma (Persero) Tbk Usıng Dupont System in 2012-2014. Adbispreneur, (2), 1.
• Ömürbek, V. ve Kınay, Ö. G. B. (2013), Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSİS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 343-363.
• Önal, S., Mat, M. ve Eroğlu, S. E. (2018), Hava Taşımacılığı İşletmelerinin Karlılık Analizi: Türkiye ve Avrupa Sektör Karşılaştırması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(4), 721-744.
• Paça, M. ve Karabulut, M. T. (2019). Finansal Rasyolar ile Finansal Performans: BİST ve Turizm. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 53-65.
• Pamučar, D. (2016). Hybrid Spatial Mathematical Model for The Selection of The Most Suitable Wind Farm Locations. Energetics. International Conference on Science, Technology and Management in Energy, 62-69.
• Pamučar, D. ve Ćirović, G. (2015). The Selection of Transport and Handling Resources in Logistics Centers Using Multi-Attributive Border Approximation Area Comparison (MABAC), Expert Systems with Applications, 42(6), 3016-3028.
• Pamučar, D., Petrović, I. ve Ćirović, G. (2018). Modification of the Best– Worst and MABAC Methods: A Novel Approach Based on İnterval- Valued Fuzzy-Rough Numbers. Expert Systems with Applications, (91), 89-106.
• Sarker, N. I., Sultana, A. ve Prodhan, A.Z. M. S. (2017). Financial Performance Analysis Of Islamic Bank İn Bangladesh: A Case Study On Al-Arafah Islami Bank Limited. World Journal of Economic and Finance, 3(1), 52-60.
• Say, S. (2022). ARAS ve COPRAS Yöntemleri ile BIST Teknoloji Endeksindeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(Özel Sayı), 511-523.
• Shi, H., Liu, H.C., Li, P., and Xu, X.G. (2017). An Integrated Decision Making Approach For Assessing Healthcare Waste Treatment Technologies From a Multiple Stakeholder. Waste Management, (59), 508-517.
• Steed, E., Brody, R. G., ve Gu, Z. (2003). Financial Performance Related to Accounting Treatments at Hotels With Breakfast Included: A Case Analysis. The Journal of Hospitality Financial Management, 11(1), 85- 96.
• Sultanoğlu, B. (2008). Hisseleri Halka Arz Edilen Türk Futbol Kulüplerinin Mali Tablolarının Türkiye Muhasebe Standartları Çerçevesinde İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şen, L. M., Zengin, B. ve Yusubov, F. (2015). Otel İşletmelerinde Finansal Analizlere İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 64-85.
• Temizel, F. ve Bayçelebi, B. E. (2016). Finansal Oranların TOPSIS Sıralaması ile Yıllık Getiriler Arasındaki İlişki: Tekstil İmalatı Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 159-170.
• Temür Soy A. (2022). Turizm İşletmelerinin Covid-19 Öncesi ve Covid-19 Sürecindeki Finansal Performanslarının Entropi Temelli Edas, Topsıs ve Waspas Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 418-446.
• Terzioğlu, M. K., Kurt, E. S., Yaşar, A. ve Köken, M. (2022). BIST100-Enerji Sektörü Finansal Performansı: SWARA- VIKOR ve SWARA-WASPAS. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2439-2455.
• Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), 95-115.
• Yalçın, N., Bayrakdaroglu, A. ve Kahraman, C. (2012). Application of Fuzzy Multi-Criteria Decision-Making Methods for Financial Performance Evaluation of Turkish Manufacturing İndustries. Expert Systems with Applications, 39(1), 350–364.
• Yavuz, S., ve Sönmez, A. R. (2023). Crıtıc-Mabac ve Entropi-Mabac Yöntemleri ile Finansal Performans Değerlendirmesi: Bıst Kurumsal Yönetim Endeksi Üzerine Bir Araştırma. Ekev Akademi Dergisi, (94), 278-300.
• Yenisu, E. (2019). Finansal Tabloların Oran Analizi ile İncelenmesi: Adese Örneği. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ASED), 3(1), 1-19.
• Zopounidis, C., ve Doumpos, M. (2002). Multi-Criteria Decision Aid in Financial Decision Making: Methodologies and Literature Review. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 11(4–5), 167–186.