İBN HALDUN’UN FİKRİYATINI ULUSLARARASI TARİHSEL SOSYOLOJİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRMEK

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 46, 647 - 668, 30.06.2024

İbrahim Kurnaz

Öz

Tarihsel Sosyoloji ile Uluslararası İlişkiler disiplini arasında Soğuk Savaş sonrası artan etkileşimin tarihsel ve entelektüel kökleri vardır. Bu kökler bakımından Tarihsel Sosyoloji’nin faydalanacağı düşünürlerden biri İbn Haldun’dur. Mukaddime, İbn Haldun’un sosyolojik, politik, ekonomik ve kültürel konulara ilişkin analizlerine dayanmaktadır. Çalışmasındaki amacı, konusu insanın sosyal organizasyonu olan kendine özgü bağımsız bir bilim ortaya çıkarmaktı. Bu çalışma alanı Tarihsel Sosyoloji’nin alanına girmektedir. Çünkü analizlerinde sosyolojik düşünce ile tarihsel gözlemi birbirine bağlamanın öneminden bahsetmektedir. O, tarihsel bir bağlamda sosyal, kültürel, dini ve ekonomik faktörler ve bunların birbirleriyle olan karmaşık ilişkilerini analiz ederek esas olarak siyasal düzenlerin nasıl yükselip gerilediğiyle ilgilenmiştir. Bu nedenle fikirleri Tarih ve Sosyoloji’yi birleştiren Uluslararası İlişkiler’in tarihsel sosyolojik analizinin örneğini temsil eder. Bu çalışma Tarihsel Sosyoloji’nin İbn Haldun’dan hareketle toplumsal değişim analizi, Avrupa merkezli olmayan tarihsel sosyolojisi, sosyo-ekonomik temeller üzerinden tarihin maddeci yorumu, asabiyet kuramı ve bu kuram üzerinden kullandığı diyalektik yöntem ve son olarak döngüler kuramı gibi analizlerine odaklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, Tarihsel Sosyoloji, Uluslararası İlişkiler Disiplini, Asabiye Kuramı

EVALUATING IBN KHALDUN’S IDEAS IN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL HISTORICAL SOCIOLOGY

Öz

The increasing interaction between Historical Sociology and the International Relations has historical and intellectual roots. One of the thinkers that Historical Sociology will benefit is Ibn Khaldun. The Muqaddimah is based on Khaldun’s analysis of sociological, political, economic and cultural issues. His aim was to create an independent science whose subject was human social organization. This field falls within the field of Historical Sociology. Because he focus on connecting sociological thought and historical observation. He is interested in how political orders rise and decline by analyzing social, cultural, religious and economic factors and their complex relationships in a historical context. His ideas represent an example of historical sociological analysis of International Relations. This study focuses on analyzes of Historical Sociology such as social change analysis based on Ibn Khaldun, non-Eurocentric historical sociology, materialist interpretation of history on socio-economic foundations, asabiyyah theory and the dialectical method it uses through this theory, and finally the theory of cycles.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Historical Sociology, International Relations Discipline, Theory of Asabiya

Kaynakça

• Ahmad, Z. (2003). The Epistemology Of Ibn Khaldun. London: Routledge.
• Alatas, S. F. (2007). The Historical Sociology of Muslim Societies. International Sociology, 22(3), 267-288.
• Alatas, S. F. (2014). Applying Ibn Khaldun The Recovery of A Lost Tradition In Sociology. London: Routledge.
• Ateş, D. ve Avcı, Y. (2018). Marks’ın Sınıf Tasnifi ve Günümüz Kapitalizminde Sermayenin Değişmeyen Nitelikleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 555-583.
• Avcı, Y. (2017). Uluslararası İlişkiler Disiplininde Tina Sendromu Pozitivizmin Davranışsalcı Altın Çağı ve Simülasyon. Bursa: Dora.
• Avcı, Y. (2023). Uluslararası İlişkilerde İdealizm-Realizm Tartışması. M. Aksoy (Ed.), Uluslararası İlişkilerin Tarihi ve Teorik Tartışmalar içinde (ss. 55-102). Ankara: Orient Yayınları.
• Baali, F. ve Wardi A. (1981). Ibn Khaldun’s Typology of Society in the Light of Modern Thought. Journal of Social Sciences, 9(3), 201-230.
• Baali, F. (1988). Society, State and Urbanism: Ibn Khaldun’s Sociological Thought. Albany: State University of New York Press.
• Bartelson, J. (1995). A Genealogy of Sovereignty. Cambridge University Press.
• Beck, U. (2006). Cosmopolitan Vision. Cambridge: Polity Press.
• Bell, D. (2001). International Relations: The Dawn Of A Historiographical Turn? British Journal of Politics and International Relations, 3(1), 115-126.
• Canatan, K. (2019). Anakronik Bir Karşılaştırma: İbn-i Haldun ve Karl Marx. Hece, Özel Sayı: 38. Cilt 1, 437-452.
• Carvalho, B., Lopez, J. C. ve Leira, H. (2021). Routledge Handbook of Historical International Relations. London: Routledge.
• Chernilo, D. (2010). Methodological Nationalism and the Domestic Analogy: Classical Resources for their Critique. Cambridge Review of International Affairs, 23(1), 87-106.
• Cox, R. (1996). Approaches to the World Order. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cox, W. R. ve Schechter M. G. (2002). The Political Economy of a Plural World: Critical Reflections on Power, Morals and Civilizations, London: Routledge.
• Kozak, E. İ. (1984). İbn Haldun ve Tarihsel Materyalizm. Yönelişler, 28, 17-22.
• Gellner, E. (1981). Muslim Society. Cambridge: Cambridge University Press.
• Garaudy, R. (2017). İslamiyet ve Sosyalizm. A.F. Bercavi (Çev.). İstanbul: Rebeze kitaplığı
• Gibb, H. A. R. (1933). The Islamic Background of Ibn Khaldun’s Political Theory. Bulletin of the School of Oriental Studies, 7(1), 23–31.
• Groom, A. J. R., Barrinha, A. O. ve William C. (2019). International Relations Then and Now. London: Routledge.
• Guillaume, X. (2021). Historical Periods and the Act of Periodisation. B. D. Carvalho, J. C. Lopez ve H. Leira (Ed.), Routledge Handbook of Historical International Relations içinde (ss. 562-570). Routledge.
• Hassan, Ü. (1982). İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Hobden, S. (1988). International Relations and Historical Sociology Breaking Down Boundaries. London: Rouetledge.
• Hobson, J. (2001). Introduction: Bringing Historical Sociology Back Into International Relations. H. Stephen, J. M. Hobson (Ed.), Historical Sociology of International Relations içinde (ss. 3-40). Cambridge: Cambridge University Press.
• Hodgson, G. M. (2022). İslam’ın Serüveni- Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih. İ. Akyol (Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Hoffman, S. (1977). An American Social Science: International Relations. Daedalus, 106(3), 41-60.
• Hourani, A. (2012). Arap Halkları Tarihi. Y. Alogan (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Irwin, R. (2018). Ibn Khaldun An Intellectual Biography. Princeton: Princeton University Press.
• İbn Haldun (1988). Mukaddime. Z.K. Ugan (Çev.). MEGSB Yayınları.
• İbn Haldun (1982). Mukaddime. S. Uludağ (Çev.). İstanbul Dergâh Yayınları.
• İbn Haldun (2011). Bilim ile Siyaset Arasında Hatıralar. V. Akyüz. (Çev.). İstanbul: Dergâh Yayınları
• Kalpakian J. (2008). Ibn Khaldun’s İnfluence On Current İnternational Relations Theory, The Journal of North African Studies, 13(3), 363-376.
• Kan, K. (2011). Globalleşmenin Uluslararası İlişkilere Etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011(1), 1–10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10216/125567
• Kan, K. (2023). Küreselleşmenin Uluslararası İlişkilerde Yarattığı Süreklilik ve Değişim Tartışması. Selcuk University, (51), 283–292.
• Kazak, E. İ. (1984). İbn Haldun ve Tarihsel Materyalizm. Yönelişler, 28, 17-22.
• Lacoste, Y. (1984). Ibn Khaldun: The Birth of History and The Past of the Third World. New York: Verso Books.
• Lacoste, Y. (2019). İbni Haldun: Tarih Biliminin Doğuşu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Lawson, G. (2010). The eternal divide? History and international relations. European Journal of International Relations, 18(2), 203-236.
• Mahdi, M. (1957). Ibn Khaldûn's Philosophy of History A Study in the Philosophic Foundation of the Science of Culture. London: Routledge.
• Modelski, G. (1978). The Long Cycle Of Global Politics And The Nation-State. Comparative Studies in Society and History, 20(2), 214–235.
• Pasha, M. K. (1997). Ibn Khaldun and World Order. S. Gill ve H. M. James (Ed.), Innovation and transformation in International Studies içinde (ss. 56-74). Cambridge: Cambridge University Press.
• Pjil, V. K. (2010). Historicising the International: Modes of Foreign Relations and Political Economy. Historical Materialism, 18(2), 3–34.
• Rosenberg, J. (2006). Why is There No International Historical Sociology?. European Journal of International Relations, 12(3), 307-340.
• Rosenthal, E. (1962). Political Thought In Medieval Islam An Introductory Outline. Cambridge: Cambridge University Press.
• Say, S. (2011). İbn Haldun’un Düşünce Sistemi ve Uluslararası İlişkiler Kuramı. İstanbul: İlk Harf Yayınları.
• Schmidt, B. (2002). On the History and Historiography of International Relations. W. Carlsnaes, T. Rise ve B. A. Simmons (Ed.), Handbook of International Relations içinde (ss. 3-28). New York: Sage Publications.
• Simon, R. (2002). Ibn Khaldun History As Science And The Patrimonial Empire. Budapest: Akademiai Kiado.
• Sorokin, P. (1972). Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, M. Tunçay (Çev.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Şeker, M.F. (2016). Türk Düşünce Tarihi Kaynağı Olarak Mukaddime. F.M. Şeker (Ed.), Türk Dînî Düşüncesinin Teşekkül Devri içinde (ss. 93-161), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Teschke, B. (1998). IR Theory, Historical Materialism and the False Promise of International Historical Sociology. Spectrum Journal of Global Studies, 7(2), 123-130.
• Togan, A. Z. V. (1985). Tarihle Usul. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Toynbee, J. A. (1955). A Study of History. Oxford University Press.
• Uludağ, S. (1993). İbn Haldun Hayatı-Fikirleri-Eserleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Uslu, A. (2021). Siyasal Düşüncelerin Toplumsal Tarihi. İstanbul: Yordam Yayınları
• Uygun, O. (2008). İbn Haldun’un Toplum ve Devlet Kuramı. Ankara: On İki Levha Yayıncılık.
• Vitalis, R. (2015). White World Order, Black Power Politics: The Birth of American International Relations. New York: Cornell University Press.
• Walker, R. B. (1989). History and Structure ın The Theory Of International Relations. Millennium: Journal of International Studies, 18(2), 163-183.
• Yalvaç, F. (2018). Giriş. F. Yalvaç (Ed.), Tarihsel Sosyoloji ve Uluslararası İlişkiler içinde (ss. 1-7). Ankara: Nika Yayınevi.
• Yalvaç, F. (2016). Ibn Khaldûn’s Historical Sociology and the Concept of Change in International Relations Theory. D. Abdelkader, N. M. Adioning ve M. Raffaele (Ed.), Islam and International Relations Contributions to Theory and Practice içinde (ss. 77-10). Palgrave Macmillan.