Bizans Müzik Teorisyeni Manuel Bryennios

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 13 - 26, 11.12.2023

Erdinç Yalınkılıç , N. Oya Levendoğlu , Cenk Güray

https://doi.org/10.26650/CONS2023-1339068

Öz

Bu çalışmada, Bizans İmparatoru II. Andronikos Palaiologos’un (1282-1328) saltanatı altında 1300 yılı civarında faaliyet göstermiş Bizanslı müzik teorisyeni Manuel Bryennios’un (M𝛼𝜈o𝜐𝜂𝜆 B𝜌𝜐𝜀𝜈𝜈𝜄o𝜁/Manouel Bryennios 1275-1340 civarı) az bilinen yaşamı ve tarihsel önemi incelenmiştir. Araştırmanın giriş bölümünde Orta Çağ Bizans müziğinin kısa tarihi ve geleneği izah edilmiştir. Ardından, Manuel Bryennios’un yaşamı hakkında bilinenler ikincil kaynaklardan yapılan çeviriler ile ortaya konulmuş ve kuramsal çalışmalarının Bizans müzik teorisindeki yeri ve tarihsel önemi açıklanmıştır. Elde edilen bilgiler ışığında, öğrencileri arasında Bizans İmparatoru II. Andronikos Palailogos’un mesazonu (başyardımcısı) olan Theod ¯ oros Metokhites (Θ𝜖o𝛿𝜔𝜌o𝜁 M𝜀𝜏o𝜒𝜄𝜏𝜂𝜁; 1270-1332) gibi aristokratlar da bulunmakta olan Manuel Bryennios’un İstanbul merkezli "teorik ekolün" bir temsilcisi olarak Bizans’ın son büyük müzik teorisyenlerinden biri olduğu anlaşılmaktadır. Bryennios’un müzik teorisi çalışmalarının yalnız Orta Çağ Bizans’ında bilinmekle kalmayıp, Rönesans bilginlerince Antik Yunan müzik teorisi hakkında bilgiler veren önemli kaynaklardan biri olarak ele alındığı da görülmektedir. Bizans döneminin bu değerli kuramcısının yaşamı ve müzik teori çalışmaları üzerine yapılan bu araştırmayla, Türkiye’deki Bizans müziği ile ilgili araştırmalara olan ilginin artması ve coğrafyamızın müzik teori tarihindeki şahsiyet ve eserlerin ele alınarak kültürlerarası çalışmaların zenginleşmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manuel Bryennios, Bizans müziği, Antik Yunan müziği

Manuel Bryennios: A Theorist of Byzantine Music

Öz

This study examines the less known life and historical significance of Manuel Bryennios (M𝛼𝜈o𝜐𝜂𝜆 B𝜌𝜐𝜀𝜈𝜈𝜄o/Manouel Bryennios; circa 1275–1340). He was a theorist of Byzantine music who was active circa 1300 under the reign of Byzantine Emperor Andronikos II Palaiologos (1282–1328). The Introduction of the paper provides a brief overview of the history and tradition of medieval Byzantine music. This section is followed by a discussion of Manuel Bryennios’ life and the significance of his theoretical works in Byzantine music. According to the information obtained, his students included aristocrats such as Theodoros Metokhit es (Θ𝜖o𝛿𝜔𝜌o𝜁 M𝜀𝜏o𝜒𝜄𝜏𝜂𝜁; 1270–1332), who was the mesazon (chief minister) of the Byzantine Emperor Andronikos II Palailogos. As such, he is considered a representative of a theoretical school based in Constantinople and understood to be one of the last great music theorists. The music theory studies conducted by Bryennios are not only known in Medieval Byzantium but also considered important sources of information on ancient Greek music theory by Renaissance scholars. With this research on the life and music theory studies of this valuable theorist during the Byzantine period, this study aimed to increase the interest in research on Byzantine music in Turkey and to enrich intercultural studies by highlighting the figures and works in the music theory history of our geography.

Anahtar Kelimeler

Manuel Bryennios, Byzantine music, Ancient Greek music

Kaynakça

• Abelson, P. (1906). The Seven Liberal Arts: A Study in Medieval Culture. New York: Teacher’s College Columbia University. google scholar
• Aerts, W. J. (1976). Review of Manoyh Bpyennioy Apmonika. The Harmonics of Manuel Bryennius, by G. H. Jonker. Mnemosyne, 29(4), 432-436. http://www.jstor.org/stable/4430637 adresinden alındı google scholar
• Apostolopoulos, T. (2021). The Musical System: Elaboration and Development. M. S. Tokaç, ve C. Güray (Dü) içinde, Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası (M. Eleftheriou, Çev., s. 824-856). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. google scholar
• Apostolopoulos, T. ve Skoulios, M. (2021). Bizans-Geç Bizans Dönemine Ait Müzik Teorisi Kaynakları ve Bu Kaynakların Osmanlı Dönemi Müzik Kültürü İle Etkileşimine Dair Dört Makale. M. S. Tokaç ve C. Güray (Dü) içinde, Anadolu ve Komşu Coğrafyalarda Makam Müziği Atlası (C. Güray, Çev., s. 807-823). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. google scholar
• Arel, H. S. (1969). Türk Musikisi Kimindir? İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. google scholar
• Baker, T. (1919). Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. C. Schirmer. google scholar
• Baskıcı, M. (2016). Bizans Döneminde Anadolu: İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261) (2. Baskı b.). Ankara: Phoenix yayınları. google scholar
• Beaton, R. (1980). Modes and Roads: Factors of Change and Continuity in Greek Musical Tradition. The Annual of the British School at Athens, 75, 1-11. google scholar
• Benakis, L. G. (2018). Byzantine Musical Theory (Harmonics). Wisdom, 1(10), 98-104. google scholar
• Bryennios, M. (tarih yok). Uppsala University Library, Gr. 52. Works of Aristoxenus, Manuel Bryennios, Aristides Quintilianus etc. https://manuscripta.se/ms/100054 adresinden alındı google scholar
• Burkhardt, T. (2019). Doğu’da ve Batı’da Kutsal Sanat. (T. Uluç, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları. google scholar
• Byden, B. (2003). Theodore Metochites’ "Stoicheiosis astronomike" and the study of natural philosophy and mathematics in early palaiologan Byzantium. Göteborg: Acta Universitatatis Gothoburgensis. google scholar
• Chrysochoou, S. (2014). Maximos Planoudes and the "Diagram of Ptolemy". T. G. Kolias ve K. Pitsakis (Dü) içinde, Aureus (s. 113-129). Atina: Institute of Historical Research. google scholar
• Colomba, C. (2017). Burana, Giovanni Francesco. Encyclopedia of Renaissance Philosophy. içinde doi:10.1007/978-3-319-02848-4_1119-1 google scholar
• Conomos, D. (1981). Byzantine Hmnography and Byzantine Chant. ABD: Hellenic College Press. google scholar
• Constantinides, C. N. (1982). Higher Education in Byzantium in the Thirteenth and Early Fourteenth Centuries (1204 - ca.1310). Nicosia, Cyprus: Zavallis Press. google scholar
• De Faveri, L. (. (2023, 05 05). ‘Palaeologan Renaissance’. Ed. Hubert Cancik and et al. Brill Reference Online. Brill’s New Pauly: https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/palaeologan-renaissance-e904050 adresinden alındı google scholar
• Erevnidis, P. (2001). Aspects of the Theoretical Contoversy Concerning the Byzantine Octoechos System of the Early 14th Century. ~ı;pı GpaıcqÇ cnı.oTipı.ovı.Ki'] nEpıoöucr] EKÖoaıp 1(3), s. 57-67. google scholar
• Gabras, M. ve Fatouros, G. (1973). Die Briefe des Michael Gabras (ca. 1290-nach 1350). Wien. google scholar
• Gezek, D. (2006). Bizans Dini Müziğinde "İstanbul Tavrı": Fener Rum Patrikhanesi İlahilerinin Melodik, Ritmik ve Modal Yönden Analizi. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Bilimi Anabilim Dalı Müzik Bilimi Yayımlanmamış Yüksek Lisans. google scholar
• Gökdoğan, M. D. ve Demir, R. (2016). Bizans Bilim ve Felsefesine Kronolojik Bir Bakış (1300-1453 Yılları Arasında). Dört Öge, 10, 1-10. https://dergipark.org.tr/en/pub/dortoge/issue/40209/478734 adresinden alındı google scholar
• Güray, C. (2017). Bin yılın mirası : makamı var eden dongu : Edvar gelenegi. İstanbul: Pan. google scholar
• Hannick, C. (1978). Byzantinische Musik. H. Hunger içinde, Die Hochsprachliche Profane Literatur der Byzantiner (Cilt 2, s. 183-218). Munchen: Beck. google scholar
• Hansen, H., ve Gerald, Q. M. (2022). Eski Yunanca Dilbilgisi Yoğunlaştırılmış Dersler. (K. Akalın, Dü. ve K. Akalın, Çev.) İstanbul: ALFA. google scholar
• Kahn, C. H. (2001). Pythagoras and the Pythagoreans: A Brief History. Indianapolis, IN: Hackett Publishing. google scholar
• Kantemiroğlu, D. ve Tura, Y. (2001). Kitabu ’İlmi’l-Musiki ’ala Vechi’l-Hurufat Musikiyi Harflerle Tesbit ve İcra İlminin Kitabı. YKY. google scholar
• Lingas, A. (2019). In the Byzantine Empire. Grove Music Online. UK: Oxford University Press. google scholar
• Madrigal, P. M. (2017). Birinci Yüzyıl Anadolu Kiliseleri. İstanbul: Kitab-ı Mukaddes Şirketi. google scholar
• Metochites, Paschos ve Simelidis. (2017). Introduction to Astronomy. World Scientific Publishing. google scholar
• Metochites, T. ve Polemis, I. (2017). Poems. Turnhout, Belgium: Brepols. google scholar
• Nicolaidis, E. (2011). Science and Orthodoxy From the Greek Fathers to the Age of Globalization. (S. Emanuel, Çev.) Baltimore: The Johns Hopkins University Press. google scholar
• Norwich, J. J. (1991). Byzantium: The Decline and Fall. London: Penguin. google scholar
• Palisca, C. V. (1985). Humanism in Italian Renaissance Musical Thought. London: Yale University Press. google scholar
• Raasted, J. (1983). The Hagiopolites: A Byzantine Treatise on Musical Theory. Cahiers de l’Institut du Moyen-Âge Grec et Latin, 45. google scholar
• Reimann, H. (1889). Zur Geschichte und Theorie der Byzantinischen Musik. (Chrysander, Spitta, ve Adler, Dü) Vierteljahrsschrift für Musik-wissenschaft, 5, 322-395. google scholar
• Richter, L. (1998). Antike Überlieferungen in der Byzantinischen Musiktheorie. Acta Musicologica, 70(2), 133-208. http://www.jstor.org/stable/932707 adresinden alındı google scholar
• Richter, L. (2001). Bryennius, Manuel [Bryennios, Manouel]. doi:https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.04214 google scholar
• Russell, B. (1987). A History of Western Philosophy. London: Unwin Paperbacks. google scholar
• Sarton, G. (1942). Music in Western Civilization by Paul Henry Lang; Music in the MiddleAges by Gustave Reese. Isis, 34(2), 182-186. google scholar
• Sevcenko, I. (1975). Theodore Metochites, The Chora and The Intellectual Trends of His Time, The Kariye Djami. Sevcenko içinde, Studies in the Art of the Kariye Djami and Its Intellectual Background (Cilt 4, s. 19-91). London: Routledge ve Kegan Paul google scholar
• Skoulios, M. (2012). Modern theory of Byzantine Chant. NEMO-online, 1(1), 15-34. google scholar
• Tihon, A. (2021). Astronomi. Kaldellis ve Siniossoglou içinde, Bizans’ın Entelektüel Tarihi (s. 190-205). İstanbul: YKY. google scholar
• Tihon, A. ve Duhoux-Tihon, A. (1987). Les Tables Astronomiques Persanes  Constantinople Dans La Premiere Moitie Du XIV. Byzantion, 57(2), 471-487. https://www.jstor.org/stable/44171023 adresinden alındı google scholar
• Troelsgard, C. (2022). Bizans Edebiyatında Müzik Aletleri. A. Botonakis, N. Maliaras, C. Troelsgard, Botonakis ve Özkılıç (Dü) içinde, Bizans’ın Sesi Bizans Müzik Aletleri (s. 25-44). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Wellesz, E. (1962). A History of Byzantine Music and Hymnography. Oxford: Oxford University Press. google scholar
• Westphal, R. (1867). Griechische Rhythmik und Harmonik Nebst der Geschichte der Drei Musischen Disciplinen. Leipzig: B.G. Teubner. google scholar
• Winnington-Ingram, R. (1929, October). Ancient Greek Music: A Survey. Music&Letters, 10(4), 326-345. google scholar
• Yalınkılıç, E. (2022, 05 16). Anadolu Müzik Kültürüne Antik Kaynaklar ve Arkeolojik Buluntular Üzerinden Bir Bakış: Doğu Müziği Bağlamında Bizans Kilise Müziği ve Antik Yunan Müziği ile Teorik Bağları. Arkeoloji-Sanat-Müze. Ankara: ODTU. google scholar
• Yalınkılıç, E. (2022). Modern Müzikolojinin Doğuşu: Guido Adler’in “Müzikolojinin Kapsamı, Yöntemi ve Amacı” (1885) Başlıklı Makalesinin Çevirisi ve Tarihi-Analitik Açıklaması. Sahne ve Müzik, 26-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/smead/issue/71528/1151102 adresinden alındı google scholar
• Yalınkılıç, E. ve Güray, C. (2022). «Doğu Müziği Bağlamında Bizans Kilise Müziği ve Antik Yunan Müziği ile Teorik Bağları. 12. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu "Müzik ve İklim". Kütahya (Online). google scholar
• Yalınkılıç, E. ve Keser Varol, S. (2023). Müzik Tarihinde Klasik-Romantik İkilemi: Franz Schubert’in Do-Minör Impromptu’su (D.899 NO.1) Üzerinden Bir İnceleme. Sahne ve Müzik, 9(16), 55-80. https://dergipark.org.tr/tr/pub/smead/issue/75 adresinden alındı google scholar
• Yıldırım, C. (2012). Bilim Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• B𝜌𝜐𝜀𝜈𝜈𝜄o𝜁, . (1970). Mavov|A Bpvsvvıoy Appovna. (G.H.Jonker, Dü.) Groningen: Wolter-NoordhoffPublishing. google scholar
• Δ𝜂𝜇𝜂𝜏𝜌𝜂𝜁, . (2008, 11 27). Π𝜈𝜀𝜐𝜇𝛼𝜏𝜄𝜅𝜂 𝜁𝜔𝜂 𝜎𝜏𝜂𝜈 𝜅𝜔𝜈𝜎𝜏𝛼𝜈𝜏𝜄𝜈o𝜐𝜋o𝜆𝜂 𝜏𝜔𝜈 Π𝛼𝜆𝛼𝜄o𝜆o𝛾𝜔𝜈 (Intellectual life in the Palaiologan Constantinople). E𝛾𝜅𝜐𝜅𝜆o𝜋𝛼𝜄𝛿𝜀𝜄𝛼 M𝜀𝜄𝜁o𝜈o𝜁 E𝜆𝜆𝜂𝜈𝜄𝜎𝜇o𝜐, 𝜅𝜔𝜈𝜎𝜏𝛼𝜈𝜏𝜄𝜈o𝜐𝜋o𝜆𝜂: http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10849 adresinden alındı google scholar
• M𝛼𝜅𝜌𝜂𝜁, . (2007). O MavovrA BpvEVvıoÇ Kai r EKKİraraariKr poaiKr. MovaiKoAoyıa, 19, 277 - 287. google scholar