Bağdatlı Hürremî ve Yayımlanmamış Türkçe Şiirleri

Yıl 2020, Sayı: 2, 1 - 22, 30.06.2020

Ahmet İçli

Öz

Osmanlı Devleti, insanlık tarihinde etkileşimde bulunduğu coğrafyalarda önemli izler bırakmıştır. Klasik Türk (Divan) edebiyatı bu dönemde birçok kültürün, medeniyetin ve bu coğrafyada yaşayan insanların duygularının ve düşüncelerinin tercümanı olmuştur.
Osmanlı coğrafyasında özellikle Irak Türklerinin Divan edebiyatında önemli bir yeri vardır. Başta Bağdat olmak üzere Musul ve Kerküklü birçok Türk şairin bu geleneğe uygun şiirler kaleme aldığı, divanlar oluşturduğu farklı konularda ve türlerde edebî eserler verdikleri bilinmektedir. Birçok şairin çeşitli vesilelerle gittiği bu yörelere olan bağlılıkları ve orada yaşama isteklerinden olsa gerek tıpkı buralı şairler gibi anıldıkları da sözkonusudur. Bu şairlerden bazılarının eserleri ve divanları bugüne ulaşmamış veyahut halen araştırılmayı ve tespit edilmeyi beklemektedir. Bu şairlerin bazıları hakkında sınırlı bilgi ve şiir örnekleri vardır. Bağdatlı Hürremi de bu şairlerden biridir. Hürremi, Bağdatlı olup şair bir ailenin ferdidir. Kaynaklarda geçen bilgilere göre on altıncı yüzyılda yaşamış ve şiir meclislerinde önemli bir yeri olan şairlerden biridir. Şiir mecmualarında ve diğer kaynaklarda Hürremi hakkında kısa bilgiler ve şiir örnekleri bulunmaktadır. Bu metinlerin gün yüzüne çıkarılması ve ilim âlemine tanıtılması kültür ve edebiyat tarihi için önemli bir adımdır.
Bu makalede şair hakkında değerlendirme içeren eserler ve şiirleri eksenli bir tanıtım yapılacak ve Bağdatlı Hürremi’ye ait olduğu belirtilen şiir örnekleri Latin harflerine aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bağdatlı Hürremi, şiir, mecmua, 16. yüzyıl

Kaynakça

• Ak, Coşkun (2001). Bağdatlı Ruhî Divanı, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2005). “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Bağdatlı Rûhî’ye Etkisi”, Bilig 33, s. 137-147.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2013). Hürremî, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (elektronik ansiklopedi) http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hurremi (Erişim tarihi: 18.04.2020).
• Aydemir Yaşar (2007). “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler” Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer, s. 123-137.
• Aydemir, Yaşar (2001). “Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü”, Bilig, s. 147-156.
• Aydemir, Yaşar (2011). “Biyografi Kaynağı Olarak Mecmualar”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi, Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara: AKM Yayınları, s. 87-100.
• Cönk, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz Cönk 221, 65 yk.
• Divân-ı Hürremî Çelebi, Staatsbibliothek zu Berlin, Preussischer Kul-turbesitz, Turkische handschriften, Hs. or. oct. 923, Teil 2, Bl. 62a-85a.
• Eren, Abdullah (1999). Çankırılı İbrahim Hürrem Divanı, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
• Eren, Abdullah (2019). Hâni-zâde Seyyid İbrahim Hürrem Divanı, İstanbul: Gece Akademi
• Gıynaş, Kâmil Ali (2017). Pervane Bey Mecmuası, (e-kitap), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gürbüz, Mehmet (2011). “Biyografik Değer Bakımından Şiir Mecmuaları”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara: AKM Yayınları, s. 315-328.
• Gürbüz, Mehmet (2012). “Şiir Mecmuaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 7 Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz Yayınları, s. 97-113.
• İçli, Ahmet (2018/a). “Mardinli Akli ve Manzum Mektubu”, Journal of Turkish Language and Literature, Volume:4, Issue:3, Summer, (739-767).
• İçli, Ahmet (2018/b). “Kâsımî Mecmuası’nın İçerik Analizi”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (40), 468-499. DOI: 10.17498/kdeniz.483603.
• İçli, Ahmet (2019), “Harîmî’nin Manzum Mektubu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Cilt: 123, Sayı 243, s. 251-278.
• İsen, Mustafa (1994). Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü'l-Ahbâr'ın Tezkire Kısmı, Ankara: AKM Yayınları.
• Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-Nezâ’ir’i (İkinci-Cilt) İnceleme-Metin, Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Doktora Tezi.
• Kâsımî (1625) Kâsımî Mecmuası (Bahru’l-Maarif), Erzurum Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Yazma Eser Salonu, ASL 625, Mec 83., 274yk.
• Kaya, Bilge (2003). Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin Birinci Cildi İncelemeMetin), Ankara: Gazi Üniversitesi SBE Doktora Tezi.
• Köksal, M. Fatih (2011). “Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları ve Kastamonulu İshâk-zâde Fevzi Mecmuası”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara: AKM Yayınları, s. 449-468.
• Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 7 Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz Yayınları, s. 409- 431.
• Kurnaz, Cemal; Aydemir, Yaşar (2013). “Mecmualara Sorulması Gereken Sorular” Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, Winter, p. 51-64.
• Mecmû'a-i Eş'âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 485, 115 yk.
• Seyit Yahya, Nariman (2009). “Hürremî Kırımî ve Yedisanname’si” Н. Сейтягьяев // IV. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı. (26-28 Eylül 2009). Bildiri Kitabı. – Kırım. Simferopol (Akmescit), s. 275 – 281 (403 – 408).
• Solmaz, Süleyman (2005). Ahdi ve Gülşen-i Şuarası, Ankara: AKM Yayınları. www.yazmalar.gov.tr
• Yıldırım, Ali (2006). Divan Edebiyatında Mahlas ve Mahlasnâmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.