Mecmualardan Hareketle Bir Dîvânçe Teşkil Denemesi: Edirneli Misâlî (Hasan Çelebi) ve Dîvânçesi

Yıl 2020, Sayı: 2, 35 - 152, 30.06.2020

Yunus Kaplan

Öz

Mecmualar sahip oldukları zengin muhtevasıyla klasik Türk edebiyatına kaynaklık eden önemli eser türlerinden biridir. Büyük çoğunluğu kim tarafından ve ne zaman derlendiği bilinmeyen bu eserler, yazılmış oldukları dönemlerin edebî zevkini ve birikimini yansıtmaları bakımından önemli oldukları kadar hayattayken divan tertip edemeyen veya ettikleri hâlde bu eserleri günümüze ulaşmayan şairlerin şiirlerini ihtiva etmeleri bakımından da önemlidir.
Tezkirecilerin kendisinden sitayişle bahsettiği 16. yüzyıl şairlerinden Edirneli Misâlî de hayattayken divan tertip ettiği bilinen şairlerdendir. Birçok şair gibi onun da Dîvân’ının herhangi bir nüshası şimdilik elde olmasa da çeşitli mecmualarda şaire ait divançe teşkil edecek kadar çok şiir kayıtlıdır. Onun şiirlerinin birçok farklı mecmuada kayıtlı olması yazmış olduğu şiirlerin erbabınca beğenildiğini göstermektedir.
Bu çalışmada mecmualardan hareketle kayıp olan Misâlî Dîvânı’na ait 198 manzume bir araya getirilerek bir dîvânçe teşkil edilmiştir. Ayrıca bu manzumeler, şekil ve muhteva bakımından tahlile tabi tutularak çeviri yazılı metinlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, 16. Yüzyıl, Misâlî, Dîvânçe

Kaynakça

• Açıkgöz, Namık (2017). Riyâzü’ş-Şu’arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0, [E.T. 05.08.2019].
• Adıgüzel, Niyazi- Gündoğdu Raşid (2014). Ahmed Bâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne-20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, Edirne: Trakya Üniv. Yayınları.
• Akbayar, Nuri (haz.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî), C. 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Ayçiçeği, Bünyamin (2016). “Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû’aları: İnceleme-Dizin”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 16, s. 227-367.
• Balcı, Rüştü (haz.) (2014). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn An Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, C. 2, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cönk, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Şevket Rado Yazmaları 479.
• Devellioğlu, Ferit (2011). Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Donuk, Suat (2017). Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmîleti’ş-Şakâ’ik, Nev’izâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Efe, Zahide (2019). “Kastamonulu Divan Şairi Tâli’î ve Şiirleri”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8/18, s. 120-153.
• Efe, Zahide (2019). “16. Yüzyıl Divan Şairi Hâtemî ve Dîvânçesi”, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 8/20, s. 114-150.
• Gıynaş, Kamil Ali (2017). Pervâne Bey Mecmuası, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0, [E.T. 06.09.2018].
• Gürbüz, İncinur Atik (2018). Mecmû’atü’l-Letâ’if ve Sandûkatü’l-Ma’ârif, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/57123,mecmuatul-letaif-ve-sandukatul-maarifpdf.pdf?0, [E.T. 15.01.2019].
• Gürbüz, Mehmet (2018). Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasib-esarpdf.pdf?0, [E.T. 15.01.2019].
• İsen, Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kalyon, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî, Metâli’ü’n-Nezâ’ir (II. Cilt) İnceleme-Metin, Ankara: Gazi Üniv. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kaplan, Yunus (2009). “Sâbit Divanı’nda Mahallîleşme ve 17. Yüzyıl Sosyal Hayat Unsurları” Turkish Studies, Volume 4, Issue 5, s. 209-248.
• Kaplan, Yunus (2018). “Dîvânı Meçhul Bir 16. Yüzyıl Şairi: Edirneli Tîğî ve Şiirleri”, Dede Korkut, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 16, s. 104-147.
• Kaplan, Yunus (2019). “Belîğî ve Dîvânçesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul. Sayı 22. s. 359-448.
• Kaplan, Yunus (2020). “Kayıp Bir Dîvân’ın İzinde: Nakkaş Sâʽî ve Şiirleri”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 17, s. 119-149.
• Kaya, Bilge (2003). Hisâlî Hayatı - Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi: İnceleme-Metin, Ankara: Gazi Üniv. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kayabaşı, Bekir (1997). Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, Malatya: İnönü Üniv. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kılıç, Filiz (2018). Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0, [Erişim Tarihi: 01.02.2019].
• Macit, Muhsin (2016). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Mecmû’a-i Eş’âr ve Envâ-i Hutût, Michigan Üniversitesi Yazmaları 356.
• Mecmû’a-i Eş’âr ve Fevâ’id, Süleymaniye Kütüphanesi, 28 Hk 3648.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Bibliotheque Nationale de France, Supplement Turc 245.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Bibliotheque Nationale de France, Supplement Turc 389.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Bibliotheque Nationale de France, Supplement Turc 244.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Şevket Rado Yazmaları 74.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi 861.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi, Recaizade Ekrem 240.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, MC O.103.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, MC K. 315.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 6.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 644.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 336.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 338.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye O. 34.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 1565.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 9940.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10714.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10407.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 1532.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 105.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 3795.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10598.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 10757.
• Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, T 393.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi 8340.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Konya Şehir Müzesi ve Kütüphanesi, 13388.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Konya Şehir Müzesi ve Kütüphanesi, 13653.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa 362.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 543.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 554.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 590.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 618.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 685.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 776.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 984.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz FB 533.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8877.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 4453.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 3513.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 803.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 6188/2.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 2907.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz C 3.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz B 799.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 7076.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8076.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8121.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 4228/2.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 984.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Nuruosmaniye Kütüphanesi 4960.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Nuruosmaniye Kütüphanesi 4962.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Oğuz Ergeç Özel Koleksiyonu.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Selimiye Kütüphanesi, 22 Sel 2109.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi, 22 Sel 2196.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi, 22 Sel 2309.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan 21.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi 2254.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Çelebi Abdullah 315.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 3398.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 3443.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih 3849.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Hafid Efendi 336.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Hafid Efendi 476.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Nuri Arlasez 263.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Zühdü Bey 244.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Zühdü Bey 607.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine 1069.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 1972.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 1973.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Vatikan Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Barb. Or. 126.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 364.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 412.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 447.
• Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi Y-29.
• Mecmû’a-i Kasâ’id, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 3424.
• Özdemir, Mehmet (2017). Nûh b. Mustafa Konevî, Mecmûa-i Gazeliyyât (İnceleme-Metin), Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55868,nuh-b-mustafa-konevi-mecmua-i-gazeliyyatpdf.pdf?0, [E.T. 12.04.2020].
• Solmaz, Süleyman (2018). Gülşen-i Şu’arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0, [E.T. 01.09.2019].
• Sungurhan, Aysun (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizâde-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html, [E.T. 11.05.2019].
• Tuman, Mehmet Nail (2001). Tuhfe-i Nâilî-Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, C. 2. (hzl. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı) Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Zavotçu, Gencay (2009). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmet Rızâ, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Tezkiresi, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83506/zehr-i-mrzade-seyyid-mehmed-riza---tezkire-i-riza.html, [E.T. 01.09.2019].