Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Ahvâl-i Kıyâmet

Yıl 2020, Sayı: 3, 123 - 148, 29.12.2020

Mutlu Melis Özgeriş

Öz

Ölüm ve ölüm sonrası, insanın yaratılışından bu yana merak ettiği bir konu olmuştur. Farklı inançlarda ve dinlerde bu konulara dair birtakım açıklamalar yapılmıştır. İslamî inanç doğrultusunda da kıyamet, ahiret, mahşer gibi kavramlarla ölümden sonraki hayata getirilen açıklamalar, kaynaklarından birini din oluşturan edebiyatımızda kıyâmetnâme türü başlığında ele alınmıştır.
Kıyâmetnâme türü; ölüm, kıyametin kopması, kıyametin alametleri, kıyametin hâlleri, mahşer yeri, cennet ve cehennem gibi konulardan bahsedildiği bir nazım türüdür. Manzum veya mensur şekilde kaleme alınan bu türdeki eserlerde sade bir anlatımla ve dikkat çekici, etkileyici tasvirlerle ölümden sonra yaşanacaklar anlatılmıştır. Ayrıca bu eserlerde insanın dünya hayatında yaptıklarının ahiret yaşamına etki ettiği, iyi bir Müslüman olup dinî gereklilikleri yerine getirmenin önemi vurgulanmaktadır.
Bu çalışmada kıyâmetnâme türündeki manzum bir ahvâl-i kıyâmet örneğine yer verilmiştir. Eserin şekil ve muhteva özellikleri incelenmiş, manzume transkripsiyonlu olarak Latin harflerine aktarılmıştır. Geç dönemde istinsah edildiği anlaşılan bu metin, hem Eski Anadolu Türkçesi döneminin özelliklerini ihtiva etmesi hem de kıyâmetnâme türüne örnek olması yönüyle dikkat çekicidir. 

Anahtar Kelimeler

Kıyamet, tür, mesnevi

Kaynakça

• Devellioğlu, Ferit (2010). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Dilçin, Cem (1978). XIII. Yüzyıl Metinlerinden Yeni Bir Yapıt: Ahvâl-i Kıyâmet. Ömer Asım Aksoy Armağanı, Ankara: TDK Yay.
• Durmaz, Esra (1994). Şeyyad Hamza’nın Ahval-i Kıyamet’i. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Güzel, Abdurrrahman (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yay.
• İçli, Ahmet (2020). Tursun Fakı’nın “Hz. Resul’ün Ebu Cehil ile Güreşi” Mesnevisinin Bir Yazma Nüshası. Uluslararası Yunus Emre ve Anadolu’da Türk Yazı Dilinin Gelişimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kırşehir, 28-44.
• Köksal, Fatih (2016). Yâ Kebîkeç Mecmualar Arasında. İstanbul: Kesit Yay.
• Köktekin, Kazım (2008). Eski Anadolu Türkçesi. Erzurum: Fenomen Yay.
• Mahdum, Abid Nazar (2010). Kıyamet Konulu Tarihi Belirsiz Bir Mesnevi: Destân-ı Arasât. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 184, 149-184.
• Şengün, Necdet (2019). Türk İslam Edebiyatı’nda Bir Nazım Türü Olarak Ahvâl-i Kıyâmetler ve Şâiri Bilinmeyen Bir Ahvâl-i Kıyâmet Üzerine. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 34-61.
• Topaloğlu, Bekir (2002). Kıyamet. TDV İslam Ansiklopedisi, 25, 516-22.
• Yaman, Bahattin (2007). Ahvâl-i Kıyâmet Yazmaları Resimlerinde Kıyamet Sonrası Hayat. EFD/JFL (Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi/Journal of Faculty of Letters), 24 (2), 217-234.