Nasreddin Hoca Fıkralarında Şahıs Kadrosu

Yıl 2021, Sayı: 4, 251 - 261, 29.04.2021

Muhammed Kalaycı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.868747

Öz

Türk halk edebiyatının sözlü anlatı türleri içerisinde yer alan fıkralar; olay, yer, zaman ve şahıs kadrosu gibi yapı özelliklerine sahiptir. Kısa ve yoğun bir anlatım tarzına sahip olan fıkralarda olaylar genellikle belli bir fıkra tipi etrafında teşekkül eder. Ancak fıkraların şahıs kadrosunda bu ana fıkra tipinin yanı sıra başka yardımcı kahramanların da olduğu görülür. Bu yardımcı kahramanlar, olayın gelişimine ve güldürü unsurunun ortaya çıkmasına çeşitli şekillerde katkıda bulunurlar.
Nasreddin Hoca fıkralarının esas kahramanı Hoca’dır; ancak fıkralarda onunla birlikte rol alan yardımcı kahramanlar da vardır. Nasreddin Hoca, her fıkrada başkahraman olarak sabitken bu yardımcı şahıslar değişkenlik gösterir. Tarihî şahsiyetler, devlet adamları, idareciler, din adamları, aile çevresi, çeşitli meslek erbapları vb. fıkralarda birer birer boy gösterir.
Bu çalışmada Nasreddin Hoca fıkralarının şahıs kadrosu tasnif edilmiştir. Çalışmaya kaynaklık eden fıkralar, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesinde BY7297 numarasıyla kayıtlı bulunan Hikâyât-ı Hoca Nasreddîn Nakl-Şude adlı eserden alınmıştır. Bu çalışma ile hem orijinal bir Nasreddin Hoca yazması tanıtılmış olacak hem de Nasreddin Hoca fıkralarının şahıs kadrosundaki zenginlik ortaya çıkarılacaktır. Şahıs kadrosunun sınıflandırılmasında Dursun Yıldırım’ın “Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları” adlı eserinde yer alan şahıslar tasnifi temel alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

fıkra, Nasreddin Hoca, fıkra tipi, şahıs kadrosu

Kaynakça

• Alkan, Mustafa (2009). Softa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37, 342-43.
• Ayva, Aziz ve Kalaycı, Muhammed (2017). Anadolu Bölge ve Yöre Tipleri Bağlamında Eğisteli/Bağbaşı (Konya) Fıkraları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 41, 119-136.
• Boratav, Pertev Naili (2007). Nasreddin Hoca. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2011). Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Elçin, Şükrü (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Basımevi.
• Kalaycı, Muhammed (2018). Hikâyât-ı Hoca Nasreddîn (İnceleme-Transkripsiyon-Tıpkıbasım). Konya: Necmettin Erbakan Üniv., SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Oğuz, M. Öcal - vd. (2015). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özkan, İsa (1982). Nasreddin Hoca’nın Tarihî Şahsiyeti ve Fıkraları Üzerine Bir İnceleme. Türk Folkloru Araştırmaları, 133-165.
• Sakaoğlu, Saim ve Alptekin, Ali Berat (2014). Nasreddin Hoca. Ankara: AKM Yayınları.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya (2008). Taşbaskısı Bir “Letâif-i Nasreddin Hoca” Kitabı Üzerine. Pamukkale Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Dergisi, 1, 1-22.
• Şişman, Bekir (2010). Nasreddin Hoca Fıkralarındaki Şahısların Sosyal Statülerine Göre Sınıflandırılması ve Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 28, 131-150.
• Tarama Sözlüğü (1988). C. II, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, Dursun (1999). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Islam-Âlimleri-Ansiklopedisi/Detay/KUDURI (Son Erişim Tarihi: 03.01.2021).
• http://www.lugatim.com/s/ÇULHA (Son Erişim Tarihi: 03.01.2021).