Aka Gündüz’ün Muhterem Katil Eserini Savaş Edebiyatı, Etnosentrizm ve Millî Kin Kavramları Üzerinden Okumak

Yıl 2021, Sayı: 6, 23 - 37, 30.12.2021

Dilek Çetindaş

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1030745

Öz

En büyük toplumsal kırılma, değişim ve bunalım dönemleri savaş zamanlarıdır. Bir yandan yok olma tehdidinin, kutsalı yitirmenin baskısı diğer yandan da bulunduğu alanda tutunma çabası, savaş içerisindeki toplumun fiili olduğu kadar kültürel ve psikolojik bir mücadele vermesini de gerekli kılar. Bu nedenle savaş dönemlerinde hem savaşın sürecini anlatan hem de savaş sonrası için bir alternatif tarih birikimi sunan edebiyat metinlerine sıklıkla rastlanır. Savaş edebiyatı, tüm toplumsal dinamiklere seslenen bir yapı gösterir. Savaş öncesinde yaklaşan tehdidi haber vermek ve milli direnci oluşturmak; savaş sırasında halka moral vermek, bir propaganda gücü oluşturmak; savaş sonrasında ise sarsılmış özgüven duygusunu tamir etmek ve yaşananları unutturmak amacıyla oluşturulan edebî eserler, savaş edebiyatı içerisinde değerlendirilir. Ayrıca kazanılmış bir savaş için kolektif bilinçaltını beslemek, ulusal gururu kuvvetlendirmek, bulunulan coğrafyada mekânsal kimliği pekiştirmek için eserler verilirken; kaybedilmiş bir savaş sonucunda, geçmişteki var oluşu unutturmamak, savaş ile elden çıkan coğrafyalardaki tarihi ve kültürel unsurları gelecek kuşaklara taşımak için de savaş edebiyatı eserleri üretilir.
Bu makalede Aka Gündüz’e ait Muhterem Katil isimli eserin, savaş edebiyatı içerisinde Türklük, Turan, millî kin ve etnosentrizme yönelik bir söylem olarak nasıl kullanıldığı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhterem Katil, Aka Gündüz, tiyatro, etnosentrizm, Turancılık.

Teşekkür

Sayın editör, şimdiden emekleriniz için teşekkür ederim.

Reading Aka Gündüz’s Title Muhterem Katil on the Concepts of War Literature, Etnocentrism, and National Grace

Öz

The greatest social break, change and crisis periods are times of war. On the one hand, the threat of extinction and the pressure of losing the sacred, on the other hand, the effort to hold on to the area where it is located, necessitates the society in war to wage a cultural and psychological war as well as an actual one. For this reason, literary texts that both describe the process of the war and offer an alternative history accumulation for the post-war period are frequently encountered. War literature shows a structure that appeals to all social dynamics. To inform of the impending threat and to build up national resistance before the war; to give morale to the people during the war, to create a propaganda force; After the war, literary works created to restore the sense of self-confidence and to make people forget what happened are evaluated in war literature. In addition, while works are produced to feed the collective subconscious, strengthen national pride, and reinforce the identity in the geography, for a won war, the products of war literature are also used in order not to make the past existence forgotten as a result of a lost war, and to carry the historical and cultural assets in the geographies that were destroyed by the war to future generations.
In this article, it has been examined how Aka Gündüz’s work called Muhterem Katil is used as a value attribution for Turkishness, Panturkism, national hatred and ethnocentrism in war literature.

Anahtar Kelimeler

Muhterem Katil, Aka Gündüz, Turkish theater, ethnocentrism, Panturkism.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1998). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2011). Edebiyat ve Edebî Metinler Üzerine Yazılar. Ankara: Kurgan Yayınları.
• Akyüz, K. (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• And, M. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (2014). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Auerbach, E. (2000). “Edebiyat ve Harp”, Cogito. İstanbul: YKY, 219-230.
• Belge, M. (2009). Genesis. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bizumic, B. (2019). Ethnocentrism. New York: Routledge.
• Boym, S. (2021). Nostaljinin Geleceği, (Çev. F. B. Aydar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Demir, A. (2018). Aka Gündüz’ün Bozgun Adlı Şiir Kitabında Millî Romantik Duyuş Tarzı ve ‘Türk’ İmgesi. Sobider, 5(26), 55-77.
• Dıranas, A. M. (1959). Aka Gündüz. Türk Dili, 88(1), 192-196.
• Doğan A. (1989). Aka Gündüz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Doğan, A. (2001). Aka Gündüz’ün Çocuklara Yönelik Eserleri ve Çocuk Edebiyatındaki Yeri. Türkbilig, 2, 32-39.
• Duman, H. (2018). Savaş Edebiyatı. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 58(1), 99-110.
• Gündüz A. (1914). Muhterem Katil. İstanbul: Zafer Matbaası.
• Gündüz A. (1919). Yarım Türkler. İstanbul: Kanaat Matbaası.
• Gündüz A. (1932). Beyaz Kahraman. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1932b). Köy Muallimi. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1932c). Yılmazların İkizler. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1933). Gazi Çocukları İçin I. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1933b). Gazi Çocukları İçin II. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1933c). Gazi Çocukları İçin III. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1934). Mavi Yıldırım. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Gündüz A. (1938). O Bir Devirdi. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Güneş, M. (2011). Sosyal Meseleler Karşısında Aka Gündüz. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür, (Çev. T. Birkan). İstanbul: Metis.
• Lantemari, V. (1980). Ethnocentrism and Ideology. Ethnic and Racial Studies, 3(1), 52-66.
• LeVine Robert A; Campbell Donald T. (1972). Ethnocentrism. New York: John Wiles and Sons.
• Mecdi Sadreddin. Sevdiklerimiz 1. İstanbul: Milliyet Matbaası.
• Ömer Seyfettin. “Nakarat”, Hikâyeler 2, (hzl. H. Argunşah). İstanbul: Dergâh Yayınları, 13-32.
• Önertoy O. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Roman ve Öyküsü. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özbek, M. F. (2004). Geleneksel Toplumlar ve Güven Bağlamında Etnosentrik Eğilim İlişkisi. Akademik Bakış, 3, 1-8.
• Özcan, M. (1987). Aka Gündüz’ün Az Bilinen Bir Eseri: Yarım Türkler. Milli Kültür, 58, 89-94.
• Özkalp, E. (2002). Etnosentrizm ve Kültürel Relativizm. Davranış Bilimlerine Giriş, Eskişehir: Anadolu Üniv. Yayınları.
• Polat, N. H. (1991). Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sumner, W. G. (1959). Folkways: A Study of the Sociological Importance of Usages, Manners, Customs, Mores, and Morals. New York: Dover Publications.
• Şener, S. (1999). Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Tiyatrosu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şengül, A. (2009). Türk Tiyatrosunda Tarih. Turkish Studies, 4(1-II), 1931-1987.
• Şimşir, B. N. (2017). Balkan Savaşlarında Rumeli Türkleri: Kırımlar-Kıyımlar-Göçler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Töre, E. (2010). II. Meşrutiyet Tiyatrosu. İstanbul: Dijital Sanat
• Uğurcan, S. (2012). Edebiyatımız II, Yazarlar Meseleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Wilson, W. A. (1973). Herder, Folklore and Romantic Nationalism. Journal of Popular Culture, 6(4), 819-835.