Eksiz Belirtme Durumu Var mıdır?

Yıl 2022, Sayı: 7, 532 - 544, 30.04.2022

Sebahat Armağan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1057490

Öz

İsim ve isim durumu, genel özellikleriyle birçok çalışmaya konu olmuştur. “Türkiye Türkçesinde isim durumlarından biri olan belirtme durumu nasıl yapılır?”, “Eksiz belirtme var mıdır?” konuları tartışmaya açılarak, konu açıklığa kavuşturulmak istenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, konuyla ilgili terim sözlükleri, dil bilgisi kitapları, makaleler ve bildiriler taranarak araştırmacıların belirtme durumuyla ilgili yaptığı tanımlar, belirtme durum ekinin kökeni, belirtme durumunun özellikleri ve işlevleri hakkında ortaya koyduğu tutumlar, görüşler; eş zamanlı dil bilimi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda, eksiz belirtme durumunun yalın durumla aynı şekilde tanımlandığı tespit edilmiş ve bu tür tanımların kafa karışıklığına neden olmasından dolayı yanlış olduğu sonucuna varılmıştır.
Bağımlı ve bağımsız biçimbirimler; ses bilimsel, şekil bilimsel ve söz dizimsel düzlemden geçip anlam bilimsel düzleme çakar. Dilin ses bilimsel, şekil bilimsel ve söz dizimsel yönü, yüzey yapıyla ilgilidir. Dilin anlam bilimsel yönü ise derin yapıyı ilgilendiren bir konudur. Dil biliminde bazı konular hem yüzey yapıyı hem de derin yapıyı ilgilendirir. Bu konular, edim biliminin inceleme alanına girer. Eksiz nesne konusu da ele alınırken edim bilimi göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca nesnenin durum eki almadan yükleme bağlanabilmesinde; fiilin nesneyle ilişkisi, fiilin ve nesnenin özelliği, konuşmacının amacı ve nesnenin kullanıldığı yer bile etkilidir. Yapılan değerlendirmelerin ve varılan sonuçların yapılacak diğer çalışmalara kaynaklık ederek konunun öğrenilmesine ve öğretilmesine- küçük de olsa- katkı sağlamak amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

İsim durumu, durum ekleri, belirtme durumu, eksiz belirtme.

Teşekkür

Türk Dili alanına gönül vermiş biri olarak Korkut Ata -oğlumun da adı- Türkiyat Araştırmaları Dergisi'ne bir çalışma göndermekten mutluluk duyuyorum. Selam ve saygılar.

Is There any Accusative Case Without Suffix?

Öz

The noun and the noun case have been the subject of many studies in terms of their general characteristics. How is made the accusative case, which is one of the noun cases in Turkey Turkish? Is there any accusative case without suffix? This study aimed to clarify the subject by opening the topics for discussion. For this purpose, the term dictionaries, grammar books, articles, and papers related to the subject were scanned; and the definitions made by the researchers about the accusative case, the origin of the accusative case suffix, the attitudes of the researchers about the characteristics and functions of the accusative case were evaluated all together with the simultaneous linguistics method. As a result of the evaluations, it has been determined that the accusative case without suffix is defined in the same way as the absolute case, and it has been concluded that such definitions are incorrect because they cause confusion.
Dependent and independent morphemes; pass through the phonological, morphological and syntactic plane and strikes the semantic plane. The phonological, morphological and syntactic aspects of the language are related to the surface structure. The semantic aspect of language is an issue that concerns the deep structure. Some topics in linguistics concern both surface structure and deep structure. These subjects fall into the field of study of pragmatics. The pragmatics should be taken into account when dealing with the subject of the seamless object. In addition, the object can be connected without a status attachment; The relation of the verb with the object, the feature of the verb and the object, the purpose of the speaker and even the place where the object is used effect the connection. The study is aimed to contribute to the learning and teaching of the subject, albeit small, by making the evaluations and conclusions a source for other studies to be made. 

Anahtar Kelimeler

Noun case, case suffixes, accusative case, accusative case without suffix.

Kaynakça

• Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya Yayınları.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Argunşah, M. - vd. (2011). Tarihi Türk Lehçeleri; Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Argunşah, M. (2018). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Armağan, S. (2021). Oğuz Lehçelerinde İsim Durumu. Ekonomi ve Sosyal Bilimlerde Yeni Eğilimler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aydın, Ö. (1997). Türkçe’de Belirtme Durumu Ekinin Öğretimi Üzerine Bir Gözlem. Dil Dergisi, 52, 5-17.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (2009). Türkçe Dilbilgisi. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Böler, T. (2019). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Börekçi, M. ve Tepeli, Y. (1996). Tarık Buğra’nın “Ömer” Adlı Hikâyesinin Dil ve Üslup Açısından Tahlili. Erzurum Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6, 29- 68.
• Buran, A. (2011). Türkçede İsim Çekimi Ekleri. Türk Gramerinin Sorunları Bildirileri. Ankara: TDK Yayınları.
• Canpolat, M. (1992). Eski Anadolu Türkçesindeki Belirtme Durumu (Accusativus) Ekinin Kökeni Üzerine. Türkoloji Dergisi, X/1, 9- 11.
• Çiçekler, A. N. (2016). Eski Anadolu Türkçesindeki Eksiz Yapılan İlgi ve Belirtme Durumları Sıfır Biçimbirim Teorisiyle Açıklanabilir mı?. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24, 163-176.
• Delice, H. İ. (2000). Türk Dilinde İşlevsel Ek Tasnifi Denemesi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 221-235.
• Demir, İ. (2014). Türkçede Belirtme-Yönelme Hâli Ekleri ve Güneybatı Anadolu Ağızlarındaki Kullanımları. Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 1, 127-145.
• Demiray, K. (1991). Temel Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ediskun, H. (2010). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• Grönbech, K. (2000). Türkçenin Yapıs (çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları.
• Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: TDK Yayınları.
• Gürbüz, F. (2016). Yükleme Hâli Accusative. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Erzsosder) IX– I, 85-96.
• Hatipoğlu, V. (1972). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları.
• İlker, A. (2013). Ağız Alanlarında Yükleme ve Yönelme Eklerinin Birbiriyle Değişme Sebepleri Üzerine. Leylâ Karahan Armağanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kahraman, T. (1996). Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Durum Ekli Tamlayıcıları. Ankara: TDK Yayınları.
• Kahraman, T. (1999). Çağdaş Türkiye Türkçesinde Ad Çekimi Eklerinin Kullanım Özellikleri ve İşlevleri. Türk Gramerinin Sorunları Bildiriler. Ankara: TDK Yayınları.
• Kahraman, T. (2003). Dilbilgisi Derslerinde Ad Çekimlerinin İşlenişi Üzerine. Çağdaş Türk Dili, 16 (187), 308-309.
• Karahan, L. (1997). Fiil-Tamlayıcı İlişkisi Üzerine. Türk Dili, 549, 209-213.
• Karahan, L. (1999). Yükleme (Accusative) ve İlgi Genitive Hali Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler. III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri 1996. Ankara: TDK Yayınları.
• Koç, N. (1992). Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Mehmedoğlu, A. (2003). Türkiye Türkçesinde Cümle Ögelerine Yeni Bir Bakış. Türk Dünyası Araştırmaları, 142, 171-182.
• Öner, M. (2013). Nominatif Hem Nul Morfema, Soxranenie i Razvitie Rodnıx Yazıkov Vusloviyax Mnogonatsional’nogo Gosudarstva: Problemı i Perspektivı (V. Mejdunarodnaya Nauçnopraktiçeskaya Konferantsiya). Kazan Federal Üniversitesi, Kazan, 160-162.
• Özkan, A. (1999). Fiil Tamlayıcı İlişkisi ve Fiillerin İstem Değiştirmesi. Isparta Arayışlar-İnsan Bilimleri Araştırmaları, 1, 125-143.
• Özkan, M. (2013). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Serebrennikov, B. A. S. ve Gadjieva, N. Z. (2011). Türk Yazı Dillerinin Karşılaştırmalı-Tarihî Grameri (çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1976). Küçük Eski Anadolu Türkçesi Grameri. Türkiyat Mecmuası, 18.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Uzun, N. E. (2006). Biçimbilim: Temel Kavramlar. İstanbul: Papatya Yayınları.
• Üstünova, K. (2007). Yalın Durum Karmaşası. Turkish Studies, 2(2), 736-748.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Kitabevi.
• Yılmaz, E. (2021). Türkçede Belirtililik-Belirtisizlik Karşıtlığı Üzerine. Hamza Zülfikar Armağanı. Ankara: TDK Yayınları.
• Örneklerin Alındığı Kaynaklar
• Adalet Ağaoğlu, (2005). Bir Düğün Gecesi. İstanbul: YKY Yayınları (AA-BDG).
• Janos Eckmann (2004). Nehcü’l-Ferâdîs. Ankara: TDK Yayınları (JE-NF).
• Mustafa Argunşah (2018). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları (MA-LG).
• Nimet Kara Kütükçü ve Nesibe Koldanca. (2021). Kitâb-ı Kânûnçe. Ankara: Pegem Akademi Yayınları (KK-NK).
• Peyami Safa (1995). Fatih Harbiye. İstanbul: Ötüken Yayınları (PS-FH).
• Recep Toparlı (1998). Hârezmli Hâfızın Divanı, İnceleme-Metin-Tıpkıbasım. Ankara: TDK Yayınları (RT-HHD).
• Reşit Rahmeti Arat (1999). Kutadgu Bilig. Ankara: TDK Yayınları (RRA-KB).
• Sait Faik Abasıyanık (2004). Semaver. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (SFA-S).
• Talat Tekin (2017). Irk Bitig. Ankara: TDK Yayınları (TT-IB).
• Yaşar Kemal (2014). Yolda. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (YK-Y).