One of the 19th Century Poets İsmail Hakkı from Erzurum and His Mawlid

Yıl 2022, Sayı: 7, 225 - 244, 30.04.2022

Hayriye Durkaya

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1090626

Öz

The 19th century was a period in which diwan poetry began to lose its impact and existence due to the reforms under Western influence. Regardless, texts with religious-Sufism (mystical) content continued to be written in the line of diwan literature. İsmail Hakkı, a 19th-century poet, is one of the poets who wrote works of religious-Sufistic nature. There is no record of İsmail Hakkı in poets' biographies (tezkires) or other bibliographic sources. Information about him was obtained from his works. İsmail Hakkı, a poet from Erzurum, lived during the reign of Sultan Abdülaziz (1830-1876). The poet, who appears to have been educated on religious sciences, has a work named ''Mawlid''. The author's copy of the text consists of three hundred leaves. The text was written in verse. The text, which is written in seven parts, narrates the creation of the universe, the birth of the Prophet, his migration, ascension into the Miraj, various miracles, his death, the signs of the doomsday, and the life of the hereafter. Although the poet describes his book as a mawlid and can be included in the prophetic biography literature it is seen that, in terms of content, the text does not show characteristic mawlid features.
This study provides the information about the life of İsmail Hakkı from Erzurum, and mentions work introduced and examined in terms of form and content. 

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, 19th century, İsmail Hakkı from Erzurum, Mawlid.

19. Yüzyıl Şairlerinden Erzurumlu İsmail Hakkı ve Mevlid’i

Öz

19. yüzyıl, Batı tesirinde yenileşme hareketleri sebebiyle divan şiirinin etkisini ve varlığını yitirmeye başladığı bir dönem olmuştur. Fakat bu süreçte, divan edebiyatı çizgisinde ve dinî-tasavvufi içerikli metinler yazılmaya devam etmiştir. 19. yüzyıl şairlerinden İsmail Hakkı da dinî-tasavvufi mahiyette eserler kaleme alan şairlerden biridir. İsmail Hakkı hakkında tezkirelerde veya diğer bibliyografik kaynaklarda herhangi bir kayıt yoktur. Hakkındaki bilgilere eserlerinden ulaşılabilmektedir. Erzurumlu bir şair olan İsmail Hakkı, Sultan Abdülaziz (1830-1876) döneminde yaşamıştır. Dinî ilimler üzerine eğitim aldığı anlaşılan şairin Mevlid adını verdiği bir eseri vardır. Eserin müellif nüshası üç yüz varaktan meydana gelmektedir. Eser, manzum olarak kaleme alınmıştır. Yedi bölüm olmak üzere tertip edilen metinde kâinatın yaratılışı, Hz. Muhammed’in doğumu, hicreti, miraca çıkışı, çeşitli mucizeleri, vefatı ile kıyamet alametleri ve ahiret hayatı anlatılmıştır. İçerik açısından bakıldığında metnin -her ne kadar şair, kitabını mevlid olarak nitelese de- tipik bir mevlid özelliği göstermediği, daha çok siyer türü içerisine yer alabileceği görülür.
Bu çalışmada Erzurumlu İsmail Hakkı’nın hayatı hakkında bilgi verilecek, bahsi geçen eser, şekil ve içerik açısından genel hatlarıyla tanıtılmaya ve incelenmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, 19. yüzyıl, İsmail Hakkı, Mevlid.

Kaynakça

• Akkuş, A. (2010). Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye Adlı Eserinin Kültür Tarihimizdeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi. Rize: Rize Üniversitesi.
• Arpaguş, H. (2009). Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediyye’si. Journal of Academic Studies, 11(42), 243-256.
• Atak, F. (2018). Erzurumlu Dîvân Şairleri. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1(12), 467-515.
• Ataseven, Y. (2019). Erzurumlu İsmail Hakkı ve Kitâb-ı Gevheriyye’si (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Ataseven, Y. (2020). Erzurumlu İsmail Hakkı ve Kitâb-ı Gevheriyye’si. Ankara: Astana Yayınları.
• Çelebioğlu, A. (1996). Muhammediye, C. I. İstanbul: MEB Yayınları.
• Çorak, R. (2010). Münîrî’nin (öl. 1521?) Manzum Siyer-i Nebî’si Cilt 2-3 (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Güzel, A. (2009). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Horata, O. (2019). Has Bahçede Hazan Vakti- XVIII. Yüzyıl: Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kartal, A. (2014). Doğu’nun Uzun Hikâyesi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Köksal, M. F. (2011). Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Öztoprak, N. (2010). Türk Edebiyatında Manzum Siyerler. Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, 16-17 Nisan 2009, Bursa, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 51-70.
• Uzun, M. İ. (2005). Muhammediyye. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXX. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ünver, İ (1988). XIX. Yüzyıl Divan Şiiri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 32(1-2) 131-140.
• Kaynak Kişi
• Muhittin Günler. Erzurum Doğumlu. Cibali Köyü Eski Muhtarı [24. 07. 2019 tarihinde yapılan görüşme].