The Problem of Synonyms in Turkish Education and Teaching Synonyms in Turkish Textbooks

Yıl 2022, Sayı: 8, 195 - 213, 30.08.2022

Zeynep Cin Şeker , Canan Nimet Mert Duran

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1116237

Öz

Synonymity, which is one of the topics that semantics frequently discuss, is one of the issues that should be addressed in the context of Turkish education. Considering the opinions in the literature that pure synonymy is not possible, it is possible to say that the homonymous word activities in Turkish textbooks are prepared with an understanding that accepts only synonymy, and that they are activities that deal with words out of context. The purpose of this research is to examine the activities for teaching synonyms in Turkish textbooks in terms of context-based vocabulary teaching. Qualitative research method was preferred in this study, which aims to examine the activities for teaching synonyms in Turkish textbooks in terms of context-based vocabulary teaching. Synonymous elements in the activities in the Turkish Textbook were determined, taking into account the frequency of use of the determined synonyms in the activities, the synonymous elements with a frequency of two or more were analyzed and the situation of the synonyms in terms of context-based vocabulary teaching was tried to be determined. As a result, many of the words accepted as synonyms in Turkish textbooks are the equivalents of Turkish words in foreign languages. In this context, it can be said that the words are not synonymous. At the same time, it is explained with examples that the words accepted as synonyms cannot be used interchangeably in all contexts.

Anahtar Kelimeler

Synonym, vocabulary teaching, Turkish education, Turkish textbooks.

Türkçe Eğitiminde Eş Anlamlılık Sorunu ve Türkçe Ders Kitaplarında Eş Anlamlı Sözcük Öğretimi

Öz

Anlambilimin sıkça tartıştığı konulardan biri olan eş anlamlılık, Türkçe eğitimi bağlamında da ele alınması gereken konulardan biridir. Alanyazında salt eş anlamlılığın mümkün olmadığına yönelik görüşler dikkate alındığında Türkçe ders kitaplarında yer alan eş anlamlı sözcük etkinliklerinin salt eş anlamlılığı kabul eden bir anlayışla hazırlandığını ve sözcükleri bağlam dışında ele alan etkinlikler olduğunu söylemek mümkündür. Bu bağlamda araştırmanın amacı Türkçe ders kitaplarında yer alan eş anlamlı sözcük öğretimine yönelik etkinlikleri bağlam temelli sözcük öğretimi açısından incelemektir. Türkçe ders kitaplarında yer alan eş anlamlı sözcük öğretimine yönelik etkinlikleri bağlam temelli sözcük öğretimi açısından incelemeyi amaçlayan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Türkçe Ders Kitabı’ndaki etkinliklerde yer alan eş anlamlı unsurlar belirlenmiş, belirlenen eş anlamlı unsurların etkinliklerdeki kullanım sıklıkları dikkate alınarak kullanım sıklığı iki ve daha fazla olan eş anlamlı unsurlar analize tabi tutulmuş ve eş anlamlı unsurların bağlam temelli sözcük öğretimi açısından durumu belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak Türkçe ders kitaplarında eş anlamlı olarak kabule dilen sözcüklerin birçoğu Türkçe kelimelerin yabancı dillerdeki karşılıklarıdır. Bu bağlamda sözcüklerin eş anlamlı olmadıkları söylenebilir. Aynı zamanda eş anlamlı olarak kabul edilen sözcüklerin bütün bağlamlarda birbirilerinin yerine kullanılmayacakları örneklerle açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eş anlam, sözcük öğretimi, Türkçe eğitimi, Türkçe ders kitapları.

Kaynakça

• Akçataş, A. ve Arı, E. (2018). Anlambiliminin Eşanlamlılık Sorunu. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 60-84.
• Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınları.
• Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayraktar, N. (2004). Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçedeki Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine. Dil Dergisi, 126, 56-77.
• Bayrav, S. (1998). Yapısal Dilbilimi. İstanbul: Multilingual.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures For Developing Grounded Theory. https://www.academia.edu/26974367/Basics_of_Qualitative_Research_Techniques_and_Procedures_for_Developing_Grounded_Theory, [Erişim tarihi: 31.05.2022].
• Çimen, L. ve Yıldız, S. (2021). Eş Analamlı Sözcüklerin Öğretimine Eleştirel Yaklaşım ve Yapılandırmacı Yaklaşım Açısından Etkinlikler. Turkish Studies-Educational Sciences, 16(1), 199-216.
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe Öğretiminde Sözcük Öğretmen Yöntemlerinin Yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), 233-258.
• Doğan, N. (2011). Türkiye Türkçesi Fiillerinde Eş Anlamlılık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(19), 78-88.
• Duman, V. (2021). Anlambilime Giriş. İstanbul: Papatya Yayınları.
• Ersoylu, H. (2001). Eş Anlamlılık mı, Yabancı Kaynaklı Karşılık Oluş mu?.Türk Dili, 591, 250-266.
• Göçer, A. (2015). Türkçe Dersi Metin İşleme Sürecinde Bağlam Temelli Sözcük Öğretimi ve Etkin Sözcük Dağarcığı Oluşturmadaki İşlevi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 48-63.
• Günay, D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Günay, N. (2015). Türk Dilinde Eş Anlamlılık ve “Gönül, Yürek, Kalp” Kelimeleri. Türkbilig, (29), 121-146.
• Güneş, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları.
• Güney, N. ve Aytan, T. (2014). Etkin Kelime Hazinesini Geliştirmeye Yönelik Bir Etkinlik Önerisi: Tabu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 617-628.
• Gür, T. (2014). Bağlam Temelli Öğretimin İlkokul Üçüncü Sınıf Öğrencilerine Kelime Öğretiminde Kullanılması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 242-253.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kıran, Z. ve Kıran, A. (2010). Dilbilime Giriş. (3. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kırkkılıç, H. A. ve Akyol, H. (2009). İlköğretimde Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Mccarten, J. (2007). Teaching Vocabulary Lessons from the Corpus Lessons for the Classroom. Cambridge University Press.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, ve 8. sınıflar için). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Morgan, D. L. (1996). Focus Groups as Qualitative Research (C. 16). Sage Publications.
• Onan, B. (2011). Anlama Sürecinde Türkçenin Yapısal İşlevleri. Ankara: Nobel Akademi.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe Eğitiminde Kelime Hazinesinin Önemi. Yüzüncüyıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
• Özden, H. İ. (2014). Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılık ve Örtmece (Tabu) Kelimelerin Eş Anlamlılık İçindeki Yeri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (4) , 160-165.
• Önler, Z. (2015). Türkçede “Kırmızı” Renk Kavramına İlişkin Adlandırmalar. Türük Uluslarası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3(5), 17-23.
• Ördem, E. (2014). Türkiye Türkçesinde Zaman Metaforları: Bilişsel Dil Bilimsel Bir Yaklaşım. Dil Araştırmaları, 14(14), 119-136.
• Sarı, M. (2011). Türkiye Türkçesinde Eş Anlamlılıkla İlgili Bazı Sorunlar. Turkish Studies, 6(1), 533-538.
• Saussure, F. (2001). Genel Dilbilim Dersleri. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sert, G. (2019). Anlam Alanı ve Anlam Ezgisi Açısından Eş Anlamı Durum Sıfatları: “Muhtemel” ve “Olası” Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 93-121.
• Sulak, S. (2010). Anlamdaş Kelimelerde Anlam ve Kullanış Farklılıkları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Ülper, H. ve Karagül, S. (2012). Sözcük Öğretimi Yaklaşımları Açısından Türkçe ve Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. Engin Yılmaz vd. (Eds.), Türkçenin Eğitimi- Öğretimi Üzerine Çalışmalar (s. 262-272). Ankara: Pegem Akademi.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.