A Review of the Divine Cönk Numbered 06 Mil Yz Cönk 193 in Manuscripts Collection Of National Library of Turkey

Yıl 2022, Sayı: 8, 345 - 394, 30.08.2022

Duygu Kayalık Şahin

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1145626

Öz

The cönks in the form of a longitudinally opened notebook are one of the main sources of Turkish literature due to the literary products in their content. Cönks, which provide a lot of data for various disciplines such as music, history, religion, mysticism and medicine, were shaped according to the desires and feelings of the compiler. In some of these works, in which the poems written in both syllabic and aruz meter stand out, it is seen that the poems belonging to only one genre are compiled together. In the cönk numbered 06 Mill Yz Cönk 193 in Manuscripts Collection of National Library of Turkey contains 112 verses in the divine type. It is also important in terms of religious music that most of these hymns, which are composed of different verse forms, are indicated in which maqam they are performed. In this article, first of all, the aforementioned cönk was examined in terms of its physical and content properties. Afterwards, the transcribed and comparative text of the cönk was prepared. At the end of the study, the cönk was classified according to MESTAP (Systematic Classification of Journals Project). The purpose of choosing this cönk as the subject is to reveal many religious-mystical texts that are the source of Turkish-Islamic literature and to contribute to the literature of divine cönks.

Anahtar Kelimeler

Turkish İslamic literature, cönk, MESTAP.

Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz Cönk 193 Numarada Kayıtlı Olan İlâhî Cöngünün İncelenmesi

Öz

Uzunlamasına açılan defter şeklindeki cönkler, muhtevalarında yer alan edebî ürünler sebebiyle Türk edebiyatının asli kaynaklarındandır. Musiki, tarih, din, tasavvuf ve tıp gibi çeşitli disiplinlere de pek çok veri sağlayan cönkler, mürettibin arzu ve duygularına göre şekillenmişlerdir. Hem hece hem de aruz vezniyle yazılan şiirlerin öne çıktığı bu eserlerin bir kısmında, sadece bir türe ait manzumelerin bir araya derlendiği de görülmektedir. Çalışmamıza konu edilen Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz Cönk 193 numarada kayıtlı olan cönkte de ilâhî türündeki 112 manzume yer almaktadır. Farklı nazım şekillerinden müteşekkil bu ilâhîlerin çoğunun hangi makamda icra edildiğinin mürettib tarafından belirtilmiş olması, dinî musiki açısından da önem arz etmektedir. Bu makalede ilk olarak söz konusu cönk fiziksel ve muhteva özellikleri bakımından incelenmiştir. Sonrasında cöngün transkripsiyonlu ve karşılaştırmalı metni hazırlanmıştır. Çalışma sonunda ise cöngün MESTAP (Mecmuların Sistematik Tasnifi Projesi)’a göre tasnifi yapılmıştır. Bu cöngün konu olarak seçilmesindeki amaç Türk İslam edebiyatına kaynaklık eden çok sayıdaki dinî-tasavvufi metni ortaya koyarak ilâhî cönkleri literatürüne katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam edebiyatı, Cönk, MESTAP.

Kaynakça

• Ateş, E. (2015). Güfte-Beste Açısından Niyaz Âyini (İlâhisi). EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, (7), 35-41.
• Ayan, H. (2002). Nesîmî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, A. (2013). Câhidî Dîvânı. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Ayhan, E. (2000). Nakşî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Bilgin, A. (2017). Ümmî Sinan Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Coşkun, A. O. (2001). Abdülahad Nuri Divanı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çakır, M. S. (2018). Yahyâ Nazîm Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Meali (Yeni). https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/fatiha-suresi-1/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 [Erişim Tarihi: 12. 07. 2022].
• Gölpınarlı, A. (1992). Mevlana’dan Sonra Mevlevilik. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Güneş, M. (2006). İznikli Eşrefoğlu Rumi’nin Hayatı-Eserleri ve Divanı. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• Gürbüz, M. (2012). Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, (haz. Hatice Aynur - vd). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 97-113.
• http://www.notaarsivleri.com/turk-halk-muzigi/722.html [Erişim Tarihi: 28.02.2022].
• https://dijitalkutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/catalog/details/200704?SearchType=1 [Erişim Tarihi: 29.06.2022].
• https://divanmakam.com/forum/tulu-etdi-dile-sems-i-hakikat-belirsiz-isfahan.35743/, [Erişim Tarihi: 20.05.2022].
• İlhan, D. (2020). Üftâde Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Kantık, H. (2019). Taksim Atatürk Kitaplığı K.700 Numaradaki Şiir Mecmûʿası (49b-104b Varakları Arası Transkripsiyonlu Metin ve İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Karaman, N. N. (1988). Cemali ve Divanının Tenkidli Metni. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Kaya, T. (2019). İsmail Hakkî Bursevî’nin Fevâid Mecmûası Üzerine Bir İnceleme (Transkripsiyonlu Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Kayalık Şahin, D. (2015). Cönk Terimi ve Cönkler Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. Turkish Studies, 10(12), 709-726.
• Kılıç, A. (2012). Mecmûa Tasnifine Dâir. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, (haz. Hatice Aynur - vd). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 75-96.
• Koncu, H. (2020). Vali Nefeszade Seyyid Abdurrahman. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vali-nefeszade-seyyid-abdurrahman [Erişim Tarihi: 12.07.2022]
• Köksal, M. F. (2012). Şiir Mecmûalarının Önemi ve Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, (haz. Hatice Aynur - vd). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 409-431.
• Köksal, M. F. (2017). Dinî-Tasavvufî Türk Musikîsi Araştırmalarında İhmal Edilen Bir Yazma Türü: İlâhî Mecmuaları ve Mühim Bir İlâhi Mecmuası. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu, (ed. Ş. Özdemir & A. Gün). Ankara: Kibatek Yayınları, 331-336.
• Kurnaz, C. ve Aydemir, Y. (2013). Mecmualara Sorulması Gereken Sorular. Turkish Studies, 8(1), 51-64.
• Kuzay Demir, G. (2013). Kosova Türk Halk Şiiri (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Kuzay Demir, G. (2020). Ümmî Sinan İbrahim. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ummi-sinan-ibrahim, [Erişim Tarihi: 28.02.2022]
• Küçükçalık, B. (2016). Hasan Kenzî Divanı: Metin İnceleme ve Bestelenmiş Şiirlerinde Vezin-Usul İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Özdemir, C. (1996). Seyyid Nizamoğlu Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Özuygun, A. R. (1999). Hasan Sezâyî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Divanı’nın Tenkitli Metni ve İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Sağman, Ş. (2001). Müstakîmzâde’nin ‘Mecmûa-i İlâhiyyât’ Adlı Güfte Mecmuası. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Sapmaz, E. (2009). Fahrî-i Sünbülî ve Dîvançesi (İnceleme ve Çeviriyazılı Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Tatcı, M. ve Yıldız, M. (2005). Aziz Mahmûd Hüdâyî Dîvân-ı İlâhîyât. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
• Tatcı, M. (2004). Üsküdarlı Muhammed Nasuhi ve Divanı. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Tatcı, M. (2012). Yûnus Emre Dîvân-ı İlâhîyât. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tatcı, M. (2017). Niyâzî-i Mısrî Halvetî Dîvân-ı İlâhîyât. İstanbul: H Yayınları.
• Tavukçu, O. K. (t.y). Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf? 0&_tag1=996F7C32D7C6FAEAEA37BAD6DEF222CAA2A64231&crefer=B9B1E710449689127931CC7C50517A1F088049A93C64C349C5BDB657933A2EE0 [Erişim Tarihi: 12.07.2022]
• Toparlı, R. (2015). Şemseddin Sivasî Divanı. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
• Uzun, M. (2003). Mecmûa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 28, 265-268). Ankara: TDV Yayınları.
• Uzun, N. E. (2021). Millî Kütüphane 06 Mil Yz A 3692 Numaralı Mecmû῾a-i Eş῾âr (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Vırmiça, R. (2008). Prizren’de Kültür, Sanat ve Âşıklık Geleneği. Prizren: Kosova Türk Araştırmacılar Derneği Yayınları.
• Yaşar, Ö. (2019). Muhyî-i Gülşenî [ö. 1604] Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Yetkin, Y. (2016). Bolulu Şeyh Himmet ve Dîvânçesi (Çeviriyazı-Şerh-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Yozgat: Bozok Üniversitesi.