Türkçe Öğretmenlerinin Dilbilim Kavramına Yönelik Metaforik Algıları

Yıl 2022, Sayı: 9, 148 - 160, 30.12.2022

Kadir Kaplan , Alican Şimşek

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1192798

Cited By: 1

Öz

Metafor, bir sözcüğün imgeler yardımıyla yeni anlamlar kazanmasıdır. Metaforlar, algıları ortaya çıkarması işleviyle Türkçe eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Dilbilim verilerinin Türkçe eğitiminde kullanılması, dilbilim kavramına yönelik metaforik algıların tespitini önemli kılmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkçe öğretmenlerinin dilbilim kavramına yönelik metaforik algılarını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemine uygun olarak olgubilim deseni kullanılmıştır. Çalışmaya Gaziantep ilinde 2021-2022 eğitim öğretim yılında görev yapan 101 Türkçe öğretmeni katılmıştır. Katılımcılardan toplanan veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda Türkçe öğretmenlerinin metaforik algılarını ortaya çıkaran 5 metafor kategorisine (Temel Alan Olarak Dilbilim, Geniş Sınırları Olması Bakımından Dilbilim, Zor Bir Alan Olarak Dilbilim, Sistemli Bir Alan Olarak Dilbilim, Değişen ve Gelişen Bir Alan Olarak Dilbilim) ulaşılmıştır. Türkçe öğretmenlerinin en fazla “Temel Alan Olarak Dilbilim” kategorisinde metafor oluşturdukları görülmüştür. Toplanan veriler içinde en çok tekrar eden metaforun “Geniş Sınırları Olması Bakımından Dilbilim” kategorisinde bulunan “uzay/evren” metaforu olduğu belirlenmiştir. Çalışmada en az metafor bulunan kategori “Değişen ve Gelişen Bir Alan Olarak Dilbilim” kategorisi olmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgulardan hareketle, Türkçe öğretmenlerinin dilbilimi büyük oranda Türkçe eğitimiyle ilişkilendirdikleri görülmüştür. Çalışmanın, dilbilim kavramının Türkçe öğretmenleri tarafından nasıl algılandığının ortaya konulmasına ve buradan hareketle Türkçe öğretiminin dilbilim ilkeleriyle zenginleştirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, dilbilim, metafor, metaforik algı., Turkish education, linguistics, metaphor, metaphorical perception.

Turkish Teachers’ Metaphorical Perceptions to the Concept of Linguistics

Öz

Metaphor means which a word gaining new meanings with the help of images. Metaphors have an important place in Turkish education with their function of revealing perceptions. The use of linguistics data in Turkish education makes it important to identify metaphorical perceptions about the concept of linguistics. The aim of this study is to determine the metaphorical perceptions of Turkish teachers towards the concept of linguistics. For this purpose, phenomenological design was used in accordance with the qualitative research method. 101 Turkish teachers working in Gaziantep in the 2021-2022 academic year participated in the study. The data collected from the participants were analyzed with the content analysis technique. As a result of the research, 5 metaphor categories (Linguistics as a Basic Field, Linguistics as a Wide Boundaries, Linguistics as a Difficult Field, Linguistics as a Systematic Field, Linguistics as a Changing and Developing Field) that reveal the metaphorical perceptions of Turkish teachers were reached. It was observed that Turkish teachers created metaphors mostly in the category of “Linguistics as a Basic Field”. It was determined that the most repeated metaphor among the collected data was the “space/universe” metaphor in the category of “Linguistics with Broad Boundaries”. The category with the least metaphors in the study was “Linguistics as a Changing and Developing Field”. Based on the findings obtained from the research, it was seen that Turkish teachers mostly associated linguistics with Turkish education. It is thought that the study will contribute to revealing how the concept of linguistics is perceived by Turkish teachers, and from this point of view, to enrich Turkish teaching with linguistic principles.

Anahtar Kelimeler

Turkish education, linguistics, metaphor, metaphorical perception.

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2005). Türkiye’de Uygulanan ve Değişen Eğitim Programlarının Psikolojik Temelleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 22 (22), 31-45.
• Aksan, D. (2008). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. 1. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alyaz, Y. (2006). Dilbilim Dersinin İçerik, Amaç ve Kazanımlarına Yönelik Öğrenci Tutumları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 23-44.
• Azizoğlu, N. İ. ve Okur, A. (2018). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Ekrandan Okumaya Yönelik Metaforik Algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (46), 1-21.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ceran, D. (2015). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Türkçe Ders Kitaplarına İlişkin Metaforları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 121-140.
• Çağlar, M. Ç ve Canbulat, M. (2021). Türkçe Öğretim Programının ve Türkçe Ders Kitabının Dilbilim Açısından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(1), 210-224.
• Çatalkaya, D. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Terör Kavramına İlişkin Metaforik Algıları. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, SBE.
• Çağlayan Dilber, N (2017). Dilbilim Kavramları Işığında Türkçe Öğretimi. International Journal of Languages Education and Teaching, 5(4), 777-786.
• Deant-Read, C. H. and Szokolszky, A. (1993). Where do metaphors come from? Metaphor and Symbolic Activity, 8(3), 227-242.
• Ekici, G. ve Akdeniz, H. (2018). Öğretmen Adaylarının “Sınıfta Disiplin Sağlamak” Kavramına İlişkin Algılarının Belirlenmesi: Bir Metafor Analizi Çalışması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (33), 26-37.
• Enginarlar, H. (2006). Dilbilim ve Dil Öğretimi. (haz. Ahmet Kocaman). Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Ergenç, İ. (1993). Yurtdışındaki Türk Çocuklarının Anadili Sorunu. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 4, 61-70.
• Eroğlu, A. (2020). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dijital Hikâyeye Yönelik Metaforik Algıları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 49-60.
• Güneş, F. (2011). Dil Öğretim Yaklaşımları ve Türkçe Öğretimindeki Uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 123-148.
• Gözler, A. (2018). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Türk Eğitim Sistemi Algıları: Bir Metafor Çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1341-1356.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kıran, Z. (1990). Büyüleyici Bir Bilim Dalı: Dilbilim. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 1, 4-9.
• Kumlu, D. (2020). Karşılaştırmalı Dilbilim ve Çeviribilim Çerçevesinde Retrospektif ve Prospektif Sahneler: Geçmişten Günümüze Eşdeğerlik Kavramının Evrimi. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Çeviribilim Özel Sayısı, 113-129.
• Koç, S. (2014). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmen ve Öğretmenlik Mesleği Kavramlarına İlişkin Metaforik Algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 47-72.
• Lakoff, G & Johnson, M. (2005). Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Marshall, J. (2010). Five ways to Integrate: Using Strategies from Contemporary Art. Art Education, 63(3), 13-19.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• Özarslan, M. (2003). Türk Kültüründe Ağaç ve Orman Kültü. Türkbilig, 5, 84-102.
• Özbay, M., Barutçu, T., (2013). Dil Psikolojisi ve Türkçe Öğretimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 934-973.
• Pilav, S. ve Elkatmış, M. (2013). Öğretmen Adaylarının Türkçe Kavramına İlişkin Metaforları. Turkish Studies, 8(4), 1207-1220.
• Sevim, O.; Veyis, Fatih ve Kınay, Nilay. (2012). Öğretmen Adaylarının Türkçeyle İlgili Algılarının Metaforlar Yoluyla Belirlenmesi: Atatürk Üniversitesi Örneği. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, (I)1, 38-47.
• Söylemez, Y. (2018). Öğretmen Adaylarının “Dil” Kavramına İlişkin Metaforik Algıları. EKEV Akademi Dergisi, 0(75), 159-174.
• Şahbaz, N. K ve Çekici, Y. E (2012). Disiplinler Arası Bir Disiplin Olarak Türkçe Eğitimi. Turkish Studies (Elektronik) 7(3b), 2367-2382.
• Tiryaki, E. ve Demir, A. (2016). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yazma Becerisine Yönelik Metaforik Algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (33), 18-27.
• Türk Dil Kurumu (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uçar, F. ve Kan O. K. (2020). Dil Eğitimi Öğretmen Adaylarının Dilbilim Terminolojisi ile İlgili Yeterlilikleri. Dil Dergisi, 1(171), 51-74.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, E. ve Topal, Z. (2010). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Çözümleme Yönteminin Uygulanması. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 775-788.